اثر تنظیم‌کننده‌های رشد شبه‌هورمونی بر رشد و عملکرد دو رقم جدید نخود کابلی در شرایط دیم

پژوهش‌های حبوبات ایران

دوره 13، شماره 2 - شماره پیاپی 26، دی 1401، صفحه 191-206   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/ijpr.v13i2.2205-1034

نویسندگان

سهراب صحرایی؛ علی سپهری^*

گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

چکیده

تنش خشکی انتهای فصل یکی از عوامل مهم کاهش‌دهنده عملکرد دانه نخود در کشت دیم مناطق سردسیری و معتدله است. در این مطالعه به منظور بررسی اثر محلول­پاشی با اسید سالیسیلیک، اسید آسکوربیک و کلرید کلسیم بر تحمل به تنش خشکی انتهای فصل ارقام جدید اصلاح‌شده نخود، در مرکز تحقیقات کشاورزی دیم سرارود کرمانشاه طی سال زراعی 1398-1397 به ­صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک­‌های کامل تصادفی در سه تکرار مورد بررسی قرار گرفت. ارقام نخود منصور و عادل و محلول­­‌پاشی­‌ها شامل کاربرد انفرادی اسید سالیسیلیک­، اسید آسکوربیک­، کلرید کلسیم و ترکیب دوتایی آنها به همراه محلول­­پاشی با آب (شاهد) بودند. محلول­پاشی اسید سالیسیلیک با غلظت 5/1 میلی­مولار، اسید آسکوربیک با غلظت10 میلی­‌مولار و کلرید کلسیم با غلظت 5 میلی‌­مولار انجام شد. محلول­پاشی‌ها در دو مرحله 50درصد گل­دهی و 50 درصد غلاف­‌دهی بوته‌ها انجام گردید. شاخص سطح برگ، سرعت رشد محصول، کل ماده خشک و صفات مرتبط با اجزای عملکرد دانه و عملکرد کمی و کیفی شامل ارتفاع بوته، تعداد­ ساقه فرعی، تعداد­ دانه در غلاف، تعداد­ غلاف در بوته، وزن100دانه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و درصدپروتئین دانه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج آزمایش نشان داد اثر محلول­پاشی بر صفات تعداد­ ساقه فرعی، تعداد­ دانه در غلاف، وزن100دانه، عملکرد ­بیولوژیک، عملکرد ­دانه و عملکرد ­پروتئین دانه معنی­دار بود. اثر ترکیبات مورد استفاده به صورت انفرادی کمتر از کاربرد ترکیبی آنها بود، از لحاظ عملکرد دانه به طور متوسط رقم منصور با 87/61 گرم در متر مربع بر رقم عادل با 16/51 گرم در متر مربع برتری داشت. در بین محلول­‌پاشی­‌ها بیشترین تأثیر را بر عملکرد دانه، محلول اسید ­سالیسیلیک + کلرید کلسیم با 99/67­ و کمترین تأثیر را تیمار شاهد (آب پاشی به تنهایی) با 80/45 گرم در مترمربع داشت. به طور کلی ببیشترین عملکرد دانه به رقم منصور با محلول اسید سالیسیلیک+ کلرید کلسیم با 55/71 گرم درمترمربع حاصل شد. همچنین بیشترین درصد پروتئین دانه در رقم منصور با 12/23 درصد و کمترین درصدپروتئین دانه در رقم عادل با 05/20 درصد مشاهده شد. با توجه به نتایج به‌دست‌آمده در رقم منصور استفاده از اسید سالیسیلیک به همراه کلرید کلسیم و یا اسید آسکوربیک و در رقم عادل کاربرد اسید سالیسیلیک به همراه کلرید کلسیم در غلظت­های مذکور جهت­ کاهش اثرات نامطلوب تنش­ خشکی انتهای فصل­ بر عملکرد ارقام نخود در شرایط دیم منظقه کرمانشاه مناسب است هرچند که این موضوع نیاز به مطالعات تکمیلی دارد.

کلیدواژه‌ها

اسید آسکوربیک؛ اسید سالیسیلیک‌؛ تنش‌خشکی؛ کلرید کلسیم

مراجع

1. Abdul Qados, A.M.S. 2014. Effect of ascorbic acid antioxidant on soybean (Glycine max) plants grown under water stress conditions. International Journal of Advanced Research in Biological Sciences 1(6): 189-205.
2. Akbari, J., and Maleki, A. 2017. The effect of ascorbic acid and salicylic acid foliar application on vegetative characteristics, yield and yield components of cowpea under drought stress. Applied Research in Plant Ecophysiology 4(2): 180-159. (in Persian with English abstract).
3. Allen, R.D., 1995. Dissection of oxidative stress tolerance using transgenic plants. Plant Physiology 107: 1049-1054.
4. Amiri, A., Parsa, S.R., Nezami, M., and Ganjeali, A. 2011. The effects of drought stress at different phonological stages on growth indices of chickpea (Cicer arietinum) in greenhouse condition. Iranian Journal of Pulses Research 1: 69-84. (in Persian with English abstract).
5. Amiri, A., Sirus Mehr, A.R., and Ismailzadeh Bahabadi, S. 2015. Effect of foliar application of salicylic acid and chitosan on safflower yield under drought stress conditions. Plant Researches 28 (4): 725-712. (in Persian with English abstract).
6. Arab, S., Firoozabadi Brothers, M., and Asghari, H.R. 2015. Effect of foliar application of ascorbic acid and sodium nitroprusside on photosynthetic pigments and some traits of spring safflower under low irrigation stress. Journal of Plant Production 38(4): 104-93. (in Persian with English abstract).
7. Balwinder, K., Yadvinder, S., Ram, H., and Sarlach, R.S. 2013. Enhancing seed yield and quality of Egyption clover (Trifolium alexandrinum) with foliar application of bio-regulators. Field Crops Research 146: 25-30.
8. Barth, C., Tuillo, M.D., and Conklin, P.L. 2006. The role of ascorbic acid in the control of flowering time and the onset of senescence. Journal of Experimental Botany 57(8): 1657-1665.
9. Chengbin, Xu, Xuemei. Li., and Lihong, Zh. 2013. The effect of calcium chloride on growth, photosynthesis, and antioxidant responses of Zojsia japonica under drought conditions. Plos One 8(7): 1- 10.
10. Driss, H., and Marashi, S.K. 2018. Effect of different methods of application of salicylic acid on reducing the effects of salinity stress on wheat lands without drainage system. Journal of Crop Physiology 10(39): 145-31.
11. Ezhdarafshari, M, Shekari, F, Afsahi, K., and Azim Khani, R. 2015. Effect of foliar application of salicylic acid on dry weight, harvest index, yield and yield components of Vigna unguiculata under water stress. Environmental Stresses in Crop Sciences 9(1): 51-58. (in Persian with English abstract).
12. Faridaddin, D., Hayat, S., and Ahmad, A. 2003. Salicylic acid influence on net photosynthetic rate, carboxylation efficiency, nitrate reeducatas activity and seed yield in Brassica juncea. Photosyntthetica 41(2): 281-284.
13. Farjam, S., Siosemardeh, A., Kazemi Arbat, H., Yarnia, M., and Rokhzadi, A. 2016. Effect of ascorbic acid and salicylic acid foliar application on physiological characteristics of two cultivars of chickpea (Cicer arietinum) under drought stress. Iranian Cereals Research 9(1): 117-99. (in Persian with English abstract).
14. Gilliham, M., Dayod, M., Hocking, B.J., Xu, B., and Conn, S.J. 2011. Calcium delivery and storage in plant leaves: exploring the link with water flow. Journal of Experimental Botany 62 (7): 2233- 2250.
15. Hamama, H., and Murniati, E. 2010. The effect of ascorbic acid treatment on viability and vigor maize (Zea mays) seedling under drought stress. Hayati Journal of Biosciences 17(3): 105-109.
16. Hassan, N.M., El- Sayed, A.K.A., Ebeid, H.T., and. Alla, M.M.N. 2011. Molecular aspects in elevation of sunflower (Helianthus annuus) tolerance to drought by boron and calcium foliar sprays. Acta Physiologia Plantarum 33: 593-600.
17. Hayat, Q., Hayat, S., Alyemeni, M.N., and Ahmad, A. 2012. Salicylic acid mediated changes in growth, photosynthesis, nitrogen metabolism and antioxidant defense system in Cicer arietinum Plant, Soil and Environment 58(9): 417-423.
18. Jaleel, C.A., Manivannan, P. Wahid, A., Farooq, M., Al-Juburi, H.J., Somasundaram, R., and Panneerselvam, R. 2009. Drought stress in plants: A review on morphological characteristics and pigments composition. International Journal of Agriculture and Biology 11(1): 100-105.
19. Ma, R., Zhang, M., Li, B., Du, G., Wang, J., and Chan, J. 2005. The effects of exogenous Ca²⁺ on endogenous polyamine levels and drought resistant traits of spring wheat grown under arid conditions. Journal of Arid Environments 63(1): 177-190.
20. Majd, A., Madah, S.M., Fallahian, F., Sabbaghpour, S.H., and Chalebian, F. 2016. Comparative study of the effect of salicylic acid on yield, yield components and resistance of two cultivars sensitive and resistant to fungus Ascochyta rabiei. Journal of Iranain Biology 19(3). (in Persian with English abstract).
21. Mex, R., Couch, E.V., Campos, T.H., and Saavedra, A.L. 2001. Positive effect of salicylic acid on the flowering of African violet. Scientia Horticulturae 103: 499-502.
22. Mohtashami, F., and Tadayon, M.R. 2020. Evaluation of the effect of ascorbic acid and jasmonic acid on some morphophysiological traits of safflower genotypes under low irrigation treatments. Journal of Plant Process and Functionality 9(35): 55-39. (in Persian with English abstract).
23. Patel, P.K., and Hemantaranjan, A. 2012. Salicylic acid induced alteration in dry matter partitioning, antioxidant defence system and yield in chickpea (Cicer arietinum) under drought stress. Asian Journal of Crop Science 4(3): 86-102.
24. Rab, A., and Haq, I-U. L. 2012. Foliar application of calcium chloride and borax influences plant growth, yield and quality of tomato (Lycopersicon esculentum) fruit. Turkish Journal of Agriculture and Forestry 36(6): 695-701.
25. Rajabi, L., Sajedi, N.A., and Roshandel, M. 2012. Yield reaction and yield components of dryland chickpeas to salicylic acid and super absorbent polymer. Journal of Agricultural Research 4(4): 353-343. (in Persian with English abstract).
26. Raskin, I. 1992. Role of salicylic acid in plants. Annual Review of Plant Biology 43(1): 439-463.
27. Rokhzadi, A. 2014. Response of chickpea (Cicer arietinum) to exogenous salicylic acid and ascorbic acid under vegetative and reproductive drought stress conditions. Journal of Applied Botany and Food Quality 87: 80-86.
28. Sabaghpour, S.H., Mahmodi1, A.A., Saeed, A., Kamel, M., and Malhotra, R.S. 2006. Study on chickpea drought tolerance lines under dryland condition of Iran. Indian Journal of Crop Science 1(1-2): 70-73.
29. Sakhabutdinova, A.R., Fatkhutdinova, R., Bezrukova M.V., and Shakirova, F.M. 2003. Salicylic acid prevents the damaging action of stress factors on wheat plants. Bulgarian Journal of Plant Physiology (Special Issue) 21: 314-319.
30. Sartip, S., and Sirousmehr, R. 2017. Evaluation of salicylic acid effects on growth, yield and some biochemical characteristics of cumin (Cuminum cyminum L.) under three irrigation regimes. Environmental Stresses in Crop Sciences 10: 548-558. (in Persian with English abstract).
31. Sepehri, A., Abbasi, R., and Karami, A. 2015. Effect of drought stress and salicylic acid on yield and yield components of red bean genotypes (Phaseolus vulgaris). Journal of Crop Improvement 17(2): 516-503. (in Persian with English abstract).
32. Sepehri, A., Mohammadi, H., and Sabbaghpour, S.H. 2018. Effect of antitranspirants substances and drought stress ameliorator on leaf area duration, water use efficiency and grain yield of chickpea (Cicer arietinum) under different irrigation regimes. Applied Field Crops Research 31(2): 118-97. (in Persian with English abstract).
33. Shakirova, F.M., Sakhabutdinova, A.R., Bezrukova, M.V., Fatkhutdinova, R.A., and Fatkhutdinova, D.R. 2013. Changes in the hormonal status of wheat seedlings induced by salicylic acid and salinity. Plant Science 164(3): 317-322.
34. Shao, H.B., Chu, L.Y., Zhao, H.L., and Kang, C. 2008. Primary antioxidant free radical scavenging and redox signaling pathways in higher plant cells. International Journal of Biological Sciences 4(1):8-14.
35. Smirnoff, N. 2011. Vitamin C: the metabolism and functions of ascorbic acid in plants. Advances in Botanical Research 59: 107-177.
36. Xu, C., Li, X., and Zhang, L. 2013. The effect of calcium chloride on growth, potosynthesis, and antioxidant responses of Zoysia japonica under drought conditions Plos One 8(7). e68214.
37. Zarghamnejad, S., Rokhzadi, A., and Mohammadi, K. 2014. Chickpea response to ascorbic acid foliar application at vegetative and reproductive stages. International.­ Journal of Biosciense 5(7): 166-170.