تصحیح چند واژه در فیروزشاه‌نامه بیغمی (داراب نامه و فیروزشاه‌نامه)

جستارهای نوین ادبی

دوره 55، شماره 4 - شماره پیاپی 219، اسفند 1401، صفحه 1-22   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.2023.74426.1221

نویسنده

مختار کمیلی^*

دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه ولی عصر (عج) رفسنجان، رفسنجان، ایران

چکیده

یکی از داستان‌های عامه فارسی، فیروزشاه‌نامه به روایت محمد بیغمی است. ذبیح‌الله صفا قسمتی از این داستان را با نام داراب‌نامه در سال 1341-1339 تصحیح و منتشر نمود که بدون هیچ تغییری در سال 1381 تجدید چاپ شد. قسمت دیگری از این داستان را ایرج افشار و مهران افشاری با نام فیروزشاه‌نامه در سال 1388 تصحیح و به زیور چاپ آراسته نمودند. گرچه تصحیح هر دو قسمت با دقت انجام پذیرفته است، در آن‌ها پاره‌ای لغزش‌ها دیده می‌شود. چون روایت بیغمی، افزون برجنبه‌های هنری و ادبی، فواید زبانی بسیار دارد و در بررسی تاریخ اجتماعی ایران در سده‎های گذشته، مفید است بایسته است که متن آن حتی الامکان بدون لغزش در اختیار دلدادگان داستان‌های عامه فارسی و پژوهندگان این حوزه قرار گیرد. در این مقاله با توجه به ضبط نسخه‌های اصل و رجوع به منظومه‌ها و دیوان‌‌های شاعرانی که ابیاتی از آن‌ها در فیروزشاه‌نامه نقل شده است و مقابله عبارات تکراری و قالبی کتاب، صورت درست این لغزش‌ها نشان داده است.

کلیدواژه‌ها

تصحیح؛ اغلاط؛ فیروزشاه‌نامه؛ داراب نامه؛ نسخه اصل

مراجع

ابواسحاق نیشابوری، ابراهیم بن منصور. (1382). قصص‌الانبیاء. به اهتمام حبیب یغمایی. تهران: علمی فرهنگی.

ارجانی، فرامرز بن خداداد. (1385). سمک عیار. با مقدمه و تصحیح پرویز ناتل خانلری. تهران: آگاه.

ازرقی هروی. (1336). دیوان. با تصحیح و مقابله و مقدمه سعید نفیسی. تهران: زوار.

امیدسالار، محمود. (1388). «داراب‌نامه» مندرج در دانشنامه زبان و ادب فارسی. به سرپرستی اسماعیل سعادت. ج 3. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.

انوری، علی بن محمد. (1372). دیوان. به اتمام محمدتقی مدرس رضوی. تهران: علمی و فرهنگی.

بلوکباشی، علی و میرانصاری، علی. (1400). سوم آذر «داراب‌نامه» تارنمای مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی.

بیغمی، محمد. (1381). داراب‌نامه. با مقدمه و تصحیح و تعلیقات ذبیح‌اللّٰه صفا. تهران: علمی و فرهنگی.

. داراب­نامه. نسخه خطی 1517 محفوظ در کتابخانه روان ترکیه. میکروفیلم شماره 226. کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران.

. (1388). فیروزشاه‌نامه. به کوشش ایرج افشار – مهران افشاری. تهران: چشمه.

بیلقانی، مجیرالدین. (1358). دیوان. تصحیح و تعلیق دکتر محمدآبادی. تبریز: انتشارات موسسه تاریخ و فرهنگ ایران.

پروین گنابادی، محمد. (1340). داراب­نامه. مجله سخن. دوره دوازدهم. شماره 1. صص 92-108.

خانلری، پرویز ناتل. (1385). شهر سمک. تهران: آگاه.

دهخدا، علی‌اکبر. (1377). لغت‌نامه. تهران: دانشگاه تهران.

طرسوسی، ابوطاهر. (1380). ابومسلم‌نامه. به کوشش حسین اسماعیلی. تهران: معین، قطره و انجمن ایران‌شناسی فرانسه.

ظهیری سمرقندی، محمد بن علی. (1948م) سندبادنامه. تصحیح احمد آتش. استانبول.

. (1382). سندبادنامه. تصحیح محمدباقر کمال‌الدینی. تهران: میراث مکتوب.

عطار نیشابوری، فریدالدین محمد. (1386). اسرارنامه. مقدمه، تصحیح و تعلیقات دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی. تهران: سخن.

قصه حسین کرد شبستری. (1388). بر اساس روایت ناشناخته موسوم به حسین‌نامه به کوشش ایرج افشار و مهران افشاری. تهران: چشمه

کمیلی، مختار. (1387). راوندی، انتحال یا اقتباس. آینه میراث. سال ششم. شماره چهارم.

. (1400). درنگی بر ضبط و معنی چند واژه در آثار چاپی ابوطاهرطرسوسی (داراب‌نامه و ابومسلم‌نامه). فرهنگ و ادبیات عامه. سال 9. شماره 41. صص 223-250.

محجوب، محمدجعفر. (1386). ادبیات عامیانه ایران (مجموعه مقالات درباره افسانه‌ها و آداب‌ورسوم مردم ایران). به کوشش حسن ذوالفقاری. تهران: چشمه.

. (1340). «داراب‌نامه». راهنمای کتاب. سال چهارم. شماره 1. ص 50-44 و شماره 2. صص 154-148. باز چاپ شده در محجوب (1386) ص 700-685.

مبارکشاه (فخرمدبر). (1346). آداب الحرب و الشجاعه. به تصحیح و اهتمام احمد سهیلی خوانساری. تهران: اقبال.

محمدبن عبدالرزاق، جمال‌الدین. (1379). دیوان. به تصحیح وحید دستگردی. تهران: نگاه.

مسعود سعد سلمان. (1339). دیوان. به تصحیح مرحوم رشید یاسمی. تهران: موسسه چاپ و انتشارات پیروز.

نظامی گنجه‎ای، الیاس بن یوسف. (1386). خسرو و شیرین. تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی. به کوشش دکتر سعید حمیدیان. تهران: قطره.

. (1390). هفت‌پیکر. با تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی. به کوشش دکتر سعید حمیدیان. تهران: قطره.

. (1388). شرف‌نامه. تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی. به کوشش دکتر سعید حمیدیان. تهران: قطره.

مارزلف، اولریش. (1388). گنجینه‌ای از گزاره‌های قالبی در داستان عامیانه حسین کرد. ترجمه عسکر بهرامی. مندرج در قصه حسین کرد شبستری (پیوست 1). صص 439-460.

وراوینی، سعدالدین. (1367). مرزبان‌نامه. با مقابله و تصحیح و تحشیه محمد روشن. تهران: نشر نو.