تاریخ ریاضیات دورۀ اسلامی: نقش ابزاری ‎«شعر»‎ در آموزش حساب هندی

به سوی علوم ریاضی

مقاله 3، دوره 3، شماره 1 - شماره پیاپی 3، مهر 1402، صفحه 22-43   

نوع مقاله: مقاله علمی -ترویجی (تألیفی)

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/tmsj.2023.43620

نویسنده

فاطمه سادات سعادتمند^*

پژوهشکده ﺗﺎرﯾﺦ ﻋﻠﻢ، دانشگاه تهران

چکیده

در تاریخ ریاضیات دورۀ اسلامی، شعر به عنوان ابزاری کمک آموزشی و به منظور آموزش حساب به کار می رفت. ویژگی های خاص کلام موزون در یادگیری آسان تر و یادآوری سریع تر قواعد حسابی سبب اقبال این شیوۀ آموزشی بود به گونه ای که سده ها از آن در منابع و رسایل درسی استفاده می شد و تا قرون اخیر نیز کارایی داشت. این گفتار بر آن است تا با معرفی دو نسخۀ خطی در باب حسابِ منظوم، اهمیت یکی از روش های متداول آموزش ریاضیات و علوم در گذشته یعنی بهره گیری از ظرفیت شعر و ذوق ادبی را در آموزش حساب هندی یادآور شود و افزون بر آن، اعمال محاسباتی اصلی و همچنین »میزان« در حساب هندی را شرح دهد و به بررسی روشی در ضرب و قسمت بپردازد که با نام »شبکه« مشهور گشته است و به سدۀ هفتم هجری قمری تعلق دارد.

کلیدواژه‌ها

تاریخ ریاضی؛ شعر؛ حساب هندی؛ آموزش؛ حساب هوایی

مراجع