مقایسه و تحلیل شاخص‌های فقر مسکن شهری با توجه به توزیع جغرافیایی (مطالعه موردی: شهر بیجار)

جغرافیا و توسعه فضای شهری

دوره 11، شماره 3، آذر 1403، صفحه 131-153   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgusd.2023.78037.1234

نویسندگان

صدیقه لطفی^{* 1}؛ بهناز محمدیاری²؛ محمد سلیمانی³؛ سیروان ملکی⁴

¹استاد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه مازندران،بابلسر، ایران

²کارشناسی ارشد آمایش شهری، دانشگاه مازندران،بابلسر، ایران

³گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری،دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

⁴کارشناسی ارشد مهندسی عمران، دانشگاه البرز، آبیک قزوین، ایران

چکیده

مسکن به عنوان یک عنصر تعیین کننده در سازمان اجتماعی فضا، در شکل گیری هویت فردی، روابط اجتماعی و اهداف جمعی افراد نقش موثری دارد. امروزه شهرهای ایران با  فقر مسکن درابعاد اقتصادی، کالبدی و اجتماعی روبرو هستند که هریک از این ابعاد نیز دارای شاخص های متفاوتی با هم می باشند. در مناطقی که گروه های کم درآمد و اقشار آسیب پذیر جامعه ساکن هستند وضعیت نامناسب است. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی تحلیلی می­باشد. جهت تنظیم مبانی نظری منابع  اسنادی مورد مطالعه قرار گرفت  و داده های خام پژوهش از بلوک های آماری شهر بیجار در دو  سال 1385 و 1395 مرکز آمار ایران استخراج شده است. با روش تحلیل عاملی در محیط نرم افزار SPSS برای دوره 1385، ده شاخص به 2 عامل و برای دوره 1395، شش شاخص به دو عامل تقسیم شده اند. همچنین با تولید نقشه پهنه بندی از طریق GIS مشخص شد که که پهنه های فقر مسکن در دوره 1385 در قسمت های مرکزی محله بلوار، قسمت جنوب غربی محله بادامستان و فرحی و قسمت جنوبی شهر محله سراب را شامل می­شود و در دوره 1395 در بیشتر نواحی شهر از جمله: محله الماسیه، قسمت شرقی محله یارمجه و جنوب شرقی ریگ سیاه را شامل می­شود. در مقابل پهنه­های رفاه مسکن در سال 1385 قسمت های شرقی محله یارمجه، شمال شرقی محله تخت سفلی و تخت علیا، قسمت غربی محله مهدیه و شمال غربی محله حلوایی را شامل می­شود و در سال 1395 که در قسمت های شمال شرقی محله تخت سفلی و تخت علیا و شمال غربی محله حلوایی مشاهده می­شود. با توجه به درصد تغییرات طی 10 سال می توان نتیجه گرفت که وضعیت مسکن بهبود نیافته است.

کلیدواژه‌ها

ابعاد اقتصادی و اجتماعی؛ تحلیل عاملی؛ شهر بیجار؛ فقر مسکن؛ محلات شهری  

مراجع

1. اطهاری، ک. (1384). فقر مسکن در ایران (فقر سیاست های اجتماعی). فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، 5(18)، 127-113.
2. بنی فاطمه، ح.، و ایرانی، س. (1389). بررسی تطبیقی میزان فقر در مناطق مختلف شهر تبریز. مجله مطالعات جامعه شناسی، 3(7)، 22-7.
3. پور احمد، ا.، گروسی، ع. ر.، و نوری، ا. (1394). ارزیابی شاخص های مسکن شهرستان نظرآباد با رویکرد شهر سالم و فصلنامه برنامه ریزی کالبدی فضایی، 2(4)، 33-21.
4. پورمحمدی، م.، نعیمی، ک.، درویشی، ف. (1395). تحلیل کیفیت مسکن در محلات 20 گانۀ شهر بیجار با روش آنتروپی و SAW.جغرافیا و آمایش شهری منطقه‌ای، 6(19)، 122-107.
5. پورموسوی، س. م.، امینی، م.، و کیخا، م. (1392). بررسی تأثیر اقتصاد سیاه بر فقر در مناطق شهری ایران. مجله برنامه ریزی و آمایش فضا، 17(3)، 62-45.
6. روستایی، ش.، رحمتی، خ.، و شیخی، ع. (1395). توزیع فضایی و پهنه بندی فقر شهری بر پایه مولفه های اجتماعی اقتصادی و کالبدی مطالعه موردی شهر میاندوآب. فصلنامه جغرافیا و برنامه ریزی شهری چشم انداز زاگرس، 8(30)، 471-449.
7. روستایی، ش.، احد نژاد، م.، اصغری زمانی، ا.، زنگانه، ع.ر.، و سعیدی ، ش. (1394). ارزیابی فقر ارزیابی فقر شهری در مناطق اسکان غیررسمی شهر کرمانشاه با استفاده از الگوی تحلیل عاملی (مطالعه موردی: محلات دولت آباد و شاطر آباد در سال 1385). مجله جغرافیا و برنامه ریزی، 19(53)، 166-136.
8. زبردست، ا.، و رمضانی، ر. (1395). سنجش فقر شهری و ارتباط آن با دسترسی به خدمات شهری در شهر قزوین. نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، 21(2)، 54-45.
9. صارمی، ح.ر.، و ابراهیم پور، م. (1391). بررسی شاخص های مسکن ایران و جهان، مطالعه موردی ایران انگلیس و فرانسه. مجله هویت شهر، 6(10)، 102-91.
10. عزیزی، م.م. (1382). تراکم در شهرسازی: اصول و معیارهای تعیین تراکم شهری، وزارت مسکن و شهرسازی. چاپ اول. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
11. عزیزی، م.، موحد، ع.، ساسانپور، ف.، و کرده، ن. (1393)، تحلیلی بر وضعیت فقر شهری مطالعه موردی شهر مهاباد. فصلنامه علمی پژوهشی اطلاعات جغرافیایی سپهر، 23(90)، 69-60.
12. غلامی، ع.ر.، و مهدنژاد، ح. (1400). تحلیل فضایی فقر شهری از لحاظ شاخص های کالبدی در کلان شهر اصفهان. فصلنامه علمی پژوهش و برنامه ریزی شهری، 12(44)، 38-21.  
13. لطفی، ص.، و حسنعلی زاده، م. (1399). تحلیل فضایی فقر شهری در فضاهای شهری مطالعه موردی: شهر نورآباد. پژوهش های دانش زمین، 11 (41)، 168-152.
14. معصوم نیا بیشه، ع.، و برک پور، ن. (1393). تحلیل روند تغییرات شاخص های تراکم و سرانه فضای مسکونی. نشریه صفه. 24(64)، 94-75.
15. مرکز آمار ایران. (1385). بلوک های آماری شهر بیجار. اهران: مرکز آمار ایران.
16. مرکز آمار ایران (1395). بلوک های آماری شهر بیجار. تهران: مرکز آمار ایران.
17. موحد، ع.، ولی نوری، س.، حاتمی نژاد، ح.، زنگانه، ا.، و کمانرودی کجوری، م. (1395). تحلیل فضایی فقر شهری در کلانشهر تهران. فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد و مدیریت شهری، 4(15)، 37-19.
18. نجاتی، ص.، علوی، س. ع.، و قائد رحمتی، ص. (1397). تحلیل فقر مسکن شهری از بعد اجتماعی (مطالعه موردی: محلات منطقه 17 شهر تهران). دو فصلنامه جغرافیای اجتماعی شهر، 5(2)، 106-87.
19. نیک پور، ع.، آنامراد نژاد، ر.ب.، و ملاحسینی، ع. ا. (1396). سطح بندی محلات براساس شاخص های کمی و کیفی مسکن (مورد مطالعه شهر بابلسر). فصلنامه مطالعات ساختار و کارکرد شهری، 4(15)، 123-100.
20. نیک پور، ع.، سلیمانی، م.، اکبری، ف.، و محمدیاری، ب. (1400). مقایسه و تحلیل سطح پایداری محله های شهری (مورد مطالعه: شهر بجنورد). دو فصلنامه توسعه پایدار محیط جغرافیایی، 3(5)، 50-36.
21. نیک پور، ع.، سلیمانی، م.، و محمدیاری، ب. (1400). تحلیل فضایی پویش فقر شهری و پهنه بندی آن در کلان شهر رشت. نشریه علمی مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی. 16(2)، 352-359.
22. وارثی، ح. ر.، و کمال باغراهی، ا. (1394). تحلیل شاخص های کمی و کیفی مسکن در شهر جیرفت و پیشبینی مسکن مورد نیاز تا سال 1400. نشریه جغرافیای اجتماعی شهری مطالعات نواحی شهری سابق، 2(4)، 249-125.
23. یزدانی ، م.ح .، و ﮐﯿﺎﻧﯽ، س .(1395) . بررﺳﯽ و ﺗﺤﻠﯿﻞ وﺿﻌﯿﺖ ﻣﺴﮑﻦ (ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎی ﮐﻤﯽ و ﮐﯿﻔﯽ ﻣﺴﮑﻦ) نقاط شهری استان اردبیل، سومین کنفرانس علمی و پژوهشی افق های نوین در علوم جغرافیا و برنامه ریزی معماری و شهرسازی ایران. 10-1.

 

24. Baker, J. (2009). Meeting the Challenge of Urban Poverty and Slums. Ghana: World Bank.
25. Bogdon, A.S., & Can, A. (1997). Indicator of Housing Affordability Comparative and Spatial Approaches. Real Estate Economics, 25(1), 43-80.
26. Chen, M., Zhang, H., Liu, W., & Zhang, W. (2014). The global pattern of urbanization and economic growth. Evidence from the last three decades. Plos One, 9(8), 1-14.
27. Conteh, A., Earl, G., Liu. B., & Roca. E. (2020). A new insight into the profitability of social housing in Australia. A Real Options approach. Habitat International, 6(2), 1-15.
28. Curley, A. (2005). Theories of urban poverty and implications for public housing policy. Soc. & Soc. Welfare, 32(2), 97-119.
29. Douglas, H.W., Yi, J., & Zhang, B. (2019). House prices and marriage entry in China. Regional Science and Urban Economics, 74(6). 118–130.
30. Ferreri, M., Dawson, G., & Vasudevan. A. (2017). Living precariously: Property guardianship and the flexible city. Inst. Brit. Geogr, 42 (2). 246–259.
31. Glaeser, E., & Gyourko, J. (2005). Urban decline and durable housing. Journal of Political Economy, 113(2), 345-375.
32. Ha, S.K. (2004). Housing poverty and the role of urban governance in Korea. Environment and Urbanization, 16(1), 139-154.
33. Kalantidou, E. (2020). Housing precariousness: The need for and feasibility of sustainable housing in Australia. Journal of Geoforum, 12(3).
34. Kanbur, R., & Sumner, A. (2012). Poor countries or poor people? Development assistance and the new geography of global poverty. Journal of International Development, 24(6). 686–695.
35. Kuddus, M. A., Tynan, E., & McBryde, E. (2020). Urbanization: a problem for the rich and the poor? Public Health Reviews, 41(1), 41-1.
36. Liu, R., Kuffer, M., & Persello, C. (2019). The temporal dynamics of slums employing a CNN-based change detection approach. Remote Sensing, 11(23), 28-44.
37. Ma, J., Dong, G., Chen, Y., & Zhang. W. (2018). Does satisfactory neighbourhood environment lead to a satisfying life? An investigation of the association between neighbourhood environment and life satisfaction in Beijing. Cities, 74(2). 229–239.
38. Martine, G. (2012). The new global frontier: urbanization, poverty and environment in the 21st century. Earthscan, 5(2), 220-228.
39. Mekonen, E. K. (2022). The effect of residential house rent on urban households poverty status in Ethiopia: evidence from Wolkite town. Cogent Economics & Finance, 10, 2125659.
40. Nakabashi, L. (2018). Poverty and economic development: Evidence for the Brazilian states. Economia, 19 (3), 445-458.
41. Noble, M., Barnes, H., Wright, G., & Roberts, B. (2010). Small area indices of multiple deprivation in South Africa. Social Indicators Research, 95(11).
42. Odekon, M. (2010). Encyclopedia of world poverty. New York: Thousand Oaks.
43. H. (2006). Housing inequality and housing poverty in urban China in the late 1990s. China Economic Review, 17(1). 37-50.
44. Simler, K., Harrower, S., & Massingarela, C. (2004). Estimating poverty indices from simple indicator surveys. In conference on Growth, Poverty Reduction and Human Development in Africa. Centre for the Study of African Economies. University of Oxford. 21 (3).
45. Wang, J., Kuffer, M., Roy, D., & Pfeffer, K. (2019). Deprivation pockets through the lens of convolutional neural networks. Remote Sensing of Environment. 6(3), 234- 242.
46. Westaway, M. (2006). A longitudinal investigation of satisfaction with personal and environmental quality of life in an informal South African housing settlement, Doorkop, Soweto. Habitat International, 30(3), 175-189.
47. White, H. (1999). Global poverty reduction: Are we heading in the right direction? Journal of International Development, 11(4), 503–519.
48. Zainal, N. R., Gurmit, K., Nor Aisah, A., & Jamaliah, M. Kh. (2012). Housing conditions and quality of life of the urban poor in Malaysia. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 15(50), 827–838.