تصویرشناسی ایرانیان عصر صفوی از رهگذر بررسی امثال و اصطلاحات فارسی در سفرنامه رافائل دومان

پژوهش های زبان و ترجمه فرانسه

دوره 5، شماره 2 - شماره پیاپی 9، اسفند 1401   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/rltf.2023.80372.1071

نویسندگان

فرزانه صنیعی¹؛ احسان قبول^{* 2}

¹دانشگاه فردوسی مشهد

²گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

رافائل دومان جزو اولین فرانسویانی است که در دورة صفویه به ایران سفر می­کند و حاصل اقامت طولانی­مدّتش را در اصفهان در قالب اثری با عنوان وضع ایران در سال 1660 به زبان فرانسوی می­نویسد. از آن­جایی که این اثر سرچشمة بسیاری از تصاویر ایرانیان در دیگر سفرنامه­های فرانسوی به شمار می­آید لازم است تصاویر ایرانیان از نظرگاه­های متنوّع تحلیل و بررسی شود. در این پژوهش امثال و اصطلاحات فارسی­ای را که دومان در اثرش ذکر کرده شناسایی و طبقه­بندی کرده­ایم و با بهره­گیری از دانش تصویرشناسی – که تصاویر یک قوم را در ادبیات و فرهنگ ملّتی دیگر بازمی­جوید - و با مراجعه به منابع تاریخی و بررسی نشانه‌های درون‌متنی، علل پیدایش و گسترش آن را در میان ایرانیان شرح داده‌ایم تا از این رهگذر از یک سو به شناختی از مردم و جامعة ایران عصر صفوی دست یابیم و از سوی دیگر دلایل نگرش دومان به ایرانیان را روشن سازیم. بر این اساس مجموعاً 6 مثل و 11 اصطلاح به زبان فارسی در سفرنامة دومان شناسایی شد که 12 مورد دارای تصویرپردازی مستقیم و 5 مورد تصویرپردازی غیرمستقیم است و از مجموع 17 مثل و اصطلاح، 12 مورد دارای بار ارزشی منفی است که دیدگاه منفی دومان را به ایرانیان آشکار می­سازد. علل این نگاه ریشه در مأموریت تبلیغی و نگاه اروپامحور دومان دارد. از منظر مفهومی نیز بیشتر امثال و اصطلاحات دارای زمینة فرهنگی است که اولویت این مسئله را برای نویسنده بیان می‌کند.

کلیدواژه‌ها

رافائل دومان؛ وضع ایران در سال 1660؛ عصر صفوی؛ امثال؛ اصطلاحات؛ تصویرشناسی

مراجع