تاملی بر نشانه های کالایی‌شدن امر مقدس (با تاکید بر زیارت)

علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 11 اردیبهشت 1402   

نوع مقاله: پژوهشی- مروری

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/social.2023.81140.1314

نویسندگان

زهرا بستان¹؛ علی یوسفی^{* 2}؛ سپیده پارساپژوه³

¹دانشجوی دکتری جامعه شناسی اقتصادی و توسعه، دانشگاه فردوسی مشهد،مشهد،ایران

²دانشیار گروه علوم اجتماعی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد،مشهد،ایران

³پژوهشگر ارشد مرکز مطالعات علوم اجتماعی دین پاریس، فرانسه

چکیده

تغییرات شتابان جامعه مدرن و تسلط انگیزه­های سودمدارانه به نگرانی­های پیرامون از دست­رفتن اصالت و تقدس امرمقدس دامن زده است. کالایی­شدن امر مقدس در ایران حوزه­ای بکر و ناشناخته بوده و بررسی آن هم در سطح ساختاری و هم در سطح تجربه فردی می­تواند به رفع خلاء های مفهومی و نظری آن کمک کند. هدف نوشتار حاضر بررسی نظام­مند تعاریف و نشانه­های کالایی­شدن امر مقدس در حوزه زیارت از خلال تحقیقات علمی می باشد. این تحقیق از نوع مطالعات ثانویه بوده و با روش مرور نظام­مند یا سیستماتیک انجام شده است. یافته‌های این مقاله، از گستردگی جغرافیایی، جلوه­های متعدد و تنوع روشی تحقیقات مذکور درباره موضوع کالایی شدن امر قدسی حکایت دارد. این پژوهش بر مبنای تحقیقات مذکور، نشانه­ های کالایی­ شدن را در شش بعد تعریف و طبقه بندی می کند که عبارتند از:‌ پولی­شدن، نمایشی شدن، عمومی شدن، بوروکراتیزه شدن، دیجیتالی­ شدن و سیاسی شدن. مرورنظام­مند تحقیقات صورت گرفته نشان می­ دهد که کالایی­ شدن امرمقدس، دارای وجوه اقتصادی و غیراقتصادی بوده و این دگردیسی بیشتر در قالب فضا و اشیا مذهبی منعکس می شود. با اینحال این تحقیقات چگونگی کالایی­شدن تجربه زیارت در میان زائران (در قالب اعمال و اجرای مناسک و ارتباط با امر قدسی) و چگونگی همراهی آن با تغییرات سطح کلان و میانه را چندان مورد توجه قرار نداده­ اند. 

کلیدواژه‌ها

کالایی‌شدن؛ امر مقدس؛ زیارت؛ عرفی شدن؛ مرور نظام‌مند

مراجع