بررسی تطبیقی تصویر زن در شعرهای احمد شاملو و هوشنگ ابتهاج (با تاکید انگاره‌های اجتماعی)

زبانشناسی و گویش های خراسان

مقاله 7، دوره 15، شماره 1 - شماره پیاپی 30، خرداد 1402، صفحه 197-222   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jlkd.2023.81267.1152

نویسندگان

حسین لعل عارفی¹؛ سید علی اکبر شریعتی فر^{* 2}؛ علی عشقی سردهی²

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد سبزوار، سبزوار، ایران

²استادیارگروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد سبزوار، سبزوار، ایران

چکیده

ادبیات به‌ویژه شعر معاصر، انعکاسِ تصاویر و انگاره‌های اجتماعی عصر خویش است. این تصاویر اگرچه مختصر یا پراکنده است؛ اما با تامل و دقت و با قرار گرفتن در کنار هم، جلوه‌های مختلف مسائل اجتماعی را بیان و تحلیلی عمیق از اجتماع و آثار ادبی به خواننده منتقل می‌کند. این مقاله به روش توصیفی تحلیلی و با جمع‌آوری مستندات شعری می‌کوشد ضمن بررسی تطبیقی تصویر زن در اشعار احمد شاملو و هوشنگ ابتهاج، زمینه را برای درک بهتر تصویر بازتاب‌یافته از زن در مجموعه آثار این دو شاعر معاصر فراهم کند. هدف از تاکید بر انگاره‌های اجتماعی در پاسخ به این مسئله اصلی است که تغییر و تحولات اجتماعی چه تاثیری در ذهن و ضمیر شاعران برای توصیف پدیده‌های مختلف از جمله زن بر جا می‌گذارد. همچنان‌که در شعرهای شاملو و هوشنگ ابتهاج به واسطۀ وجود انگاره‌های اجتماعی مانند آزادی، ستم‌ستیزی و عشق به هم‌نوع، توصیفات‌شان از زن ظهور و بروز منحصر به فردی یافته است. دستاورد تحقیق نشان می‌دهد شاملو فراگیرتر از ابتهاج در توصیفات خود از زن تحت تاثیر انگاره‌های اجتماعی بوده است.

کلیدواژه‌ها

انگاره‌های اجتماعی؛ زن؛ احمد شاملو؛ هوشنگ ابتهاج

مراجع

1. امین‌پور، قیصر، 1384، سنّت و نوآوری در شعر معاصر، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
2. آرین‌پور، یحیی، 1382، از نیما تا روزگار ما، چاپ چهارم، تهران: انتشارات زوار.
3. براهنی، رضا، 1380، طلا در مس. جلد1. تهران: زریاب.
4. پارسانسب، محمد، (1390) جامعه‌شناسی ادبیات فارسی، تهران: سمت.
5. پورنامداریان، تقی، 1381، سفر در مه: تأمّلی در شعر احمد شاملو، تهران: نگاه.
6. حسن‌زاده میرعلی و محمدپور،1392، «شعر عاشقانه مقاومت با بررسی شعر «احمد شاملو»، ادبیات پایداری، سال پنجم پاییز و زمستان، شماره 9، صص119-140.
7. حسینی، مریم، 1393، ریشه‌های زن‌ستیزی در ادبیات کلاسیک فارسی، تهران: نشر چشمه.
8. حقوقی، محمّد،1384، شعر امروز ایران، تهران: نامۀ فرهنگستان.
9. حقوقی، محمد،1392، شعر زمان ما، تهران: نگاه.
10. دورانت، ویلیام جیمز، 1365، تاریخ تمدن، ترجمه اسماعیل دولتشاهی، ج11، تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
11. ریکور، پل، 1381، «ایدئولوژی و اوتوپیا»، نامۀ مفید، شمارۀ 32، صص1-12.
12. زرقانی، سیدمهدی، 1384، چشم‌انداز شعر معاصر ایران، تهران: ثالث.
13. شاملو، احمد، 1387، مجموعه آثار(دفتر یکم: اشعار). تهران: نگاه.
14. شمیسا، سیروس، 1390، راهنمای ادبیات معاصر (شرح و تحلیل گزیده شعر نو فارسی)، تهران: میترا.
15. شفیعی کدکنی، محمدرضا، 1392، ادوار شعرفارسی، تهران: سخن.
16. ـــــــــــــــــــــــــ ،1390، با چراغ و آینه، در جستجوی‌ ریشه‌های تحول شعر معاصر ایران، چاپ سوم، تهران: سخن.
17. صالحی مقدم، زهرا، «بررسی تطبیقی غزلیات فارسی شهریار با اشعار هوشنگ ابتهاج»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، مرکز پیام نور تهران، دانشکده زبان و ادبیات فارسی.
18. صفی‌خانی، ثمره، 1391، نظریۀ اجتماعی در انگارۀ اجتماعی معاصر ایران، مطالعات اجتماعی ایران، سال ششم، تابستان، شمارۀ 2 (پیاپی 18).
19. فرخ‌زاد، پوران، 1383، مسیح مادر «نشان زن در زندگانی و آثار احمد شاملو»، تهران: ایران‌جام.
20. فلکی، محمود،1380، نگاهی به شاملو، تهران: مروارید.
21. مختاری، محمد، 1378، انسان در شعر معاصر، تهران: توس.
22. نفیسی، مجید، 1387، چهرۀ زن در شعر شاملو، مجلۀ هیچستان، شماره5. صص92-108.
23. Strauss, C. (2006) “The Imaginary, Anthropologidal Theory, (Vol.6), 3: 322-344.