بازخوانی سیاست‌های توسعه‌ای دولت‌های پنجم و ششم جمهوری اسلامی و تطبیق آن با الگوی دولت‌های توسعه‌گرا

علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

مقاله 6، دوره 20، شماره 1 - شماره پیاپی 43، فروردین 1402، صفحه 207-183   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/social.2023.80470.1292

نویسندگان

نرجس خاتون اسعدی خلیلی¹؛ فرشاد مؤمنی^{* 2}؛ اکبر طالب پور³؛ علی باصری⁴

¹دانشجوی دکتری، رشته جامعه‌شناسی اقتصادی و توسعه، دانشگاه آزاد اسلامی، علوم و تحقیقات، ایران

²استاد، اقتصاد توسعه، دانشگاه علامه طباطبائی،تهران،ایران

³دانشیار گروه علوم اجتماعی، دانشکده علوم اجتماعی و اقتصاد، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

⁴استادیار گروه مردم شناسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر بازخوانی سیاست‌های توسعه‌ای دولت‌های پنجم و ششم جمهوری اسلامی ایران به ریاست هاشمی رفسنجانی منطبق با الگوی ارتباطی دولت‌های توسعه‌گرا است. براساس نظر پیتر اوانز، دو ویژگی اصلی دولت‌های توسعه‌گرا، اتکا بر دیوان‌سالاری وبری و درآمیختگی دولت با جامعه مدنی است. این دو ویژگی، با روش تحلیل محتوای کیفی در عناوین خبری روزنامه اطلاعات طی سال‌های 1368 تا 1376 (دوره هشت‌ساله دولت‌های پنجم و ششم) رصد شده است. نتایج نشان می‌دهد، طی این سال‌ها مؤلفه‌هایی نظیر توسعه منابع انسانی، اصلاح روش‌ها و سیستم‌های اداری، اصلاح ساختار و تشکیلات اداری و قوانین و مقررات‌گرایی ذیل ویژگی دولتی متکی بر دیوان‌سالاری وبری، حجم زیادی از مصاحبه‌ها، سخنرانی‌ها، گفت‌وگوهای خبری دولت را به خود اختصاص داد، اما در سوی دیگر در زمینه بررسی درآمیختگی دولت با جامعه مدنی، هیچ سخنی از جامعه مدنی به چشم نمی‌خورد. جامعه مدنی جای خود را به توده سازمان‌نیافتۀ مردم داده است. اتکای دولت بر نقش توده مردم، صرفاً در توسعه اقتصادی کشور و عمدتاً در نظارت بر اصلاحات اداری مدنظر است؛ به این ترتیب، براساس مدل اوانز، این ‌گونه از دولت صرفاً از یک ویژگی دولت توسعه برخوردار بوده و به‌نوعی واجد توسعه‌گرایی ناقص دولت بوده است.

کلیدواژه‌ها

دولت توسعه‌گرا؛ جامعه مدنی؛ دیوان‌سالاری

مراجع

1. ازکیا، م.، و احمدرش، ر. (1394) توسعه و مناقشات پارادایمی جدید (جلد دوم). تهران: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی-واحد علوم و تحقیقات.
2. اندروز، م.، پریچت، ل.، و وولکاک، م. (1398) توانمندسازی حکومت؛ شواهد، تحلیل، عمل (ج. خیرخواهان، و م. درودی، مترجمان). تهران: انتشارات روزنه.
3. اوانز، پ. (1380). توسعه یا چپاول: نقش دولت در تحول صنعتی (ع. زند باف، و ع. مخبر، مترجمان). تهران: طرح نو.
4. آرون، ر. (1386) مراحل اساسی اندیشه در جامعه شناسی (ب. پرهام، مترجم). تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
5. بانکی، م. ت. (1379). گزارش تحقیقاتی بانک جهانی، معجزه آسیای شرقی. تهران: انتشارات سروش.
6. برنامه مبارزه با فقر. (1372). تهران: انتشارات سازمان برنامه و بودجه.
7. پور اصغر سنگاچین، فرزام؛ رمضانی، جواد(1395)،توانمندسازی و کاهش فقر، تهران، انتشارات کریم خان زند.
8. چانگ، ه. (1399) دولت توسعه‌گرا (آ. اسلامی، و م. قاسم‌نژاد، مترجمان). تهران: مرکز مطالعات تکنولوژی دانشگاه صنعتی شریف، چاپ کامیاب.
9. سامبافال، ب. (1398) بررسی تأثیرات جامعه مدنی و سیاست چندحزبی بر تحول دموکراسی در سنگال پس از استقلال (پایان‌نامه منتشرنشدۀ کارشناسی‌ارشد). دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.
10. عنبری، م. (1390). جامعه شناسی توسعه. تهران: انتشارات سمت.
11. فوکویاما، ف. (1400). نظم و زوال سیاسی (ر. قهرمان‌پور، مترجم) (چاپ دوم). تهران: روزنه.
12. گریفین، ک. (1375). راهبردهای توسعه اقتصادی (ح. راغفر، و م. ح. هاشمی، مترجمان). تهران: نشر نی.

 

13. Farid, M., & Li, H. (2021). Reciprocal engagement and NGO policy influence on the local state in China. VOLUNTAS: International Journal of Voluntary and Nonprofit Organizations, 32(3), 597-609.‏
14. Forkuor, D., & Korah, A. (2022). NGOs and sustainable rural development: Experience from Upper West Region of Ghana. Environment, Development and Sustainability, 25, 351-374.
15. Karlsson, M., & Vamstad, J. (2020). New deeds for new needs: Civil society action against poverty in Sweden. VOLUNTAS: International Journal of Voluntary and Nonprofit Organizations, 31(5), 1025-1036.
16. Kim, S. G., & Hong, J. (2022). The government–civil society relationship in korean international development cooperation from a historical perspective. In International development cooperation of Japan and South Korea(pp. 237-257). Singapore: Palgrave Macmillan.‏
17. Sénit, C. A. (2020). Leaving no one behind? The influence of civil society participation on the Sustainable Development Goals. Environment and Planning C: Politics and Space, 38(4), 693-712.‏