زمین‌ساخت فعال حوضه آبریز کلاردشت و عباس‌آباد بر اساس شاخص‌های ریخت‌سنجی

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 31 اردیبهشت 1402

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geoeh.2023.81592.1344

نویسنده

محمد خلج^*

پیام نور

چکیده

ریخت زمین‌ساخت اشکال ایجاد شده بر روی زمین که بر اثر مکانیسم‌های زمین‌ساختی ایجاد شده‌اند را مورد مطالعه قرار می‌دهد. شاخص‌های ریخت‎سنجی به عنوان ابزاری برای شناسایی و مشخص کردن بخش‌های تغییر‌شکل یافته به‌وسیله گسل‌های فعال مورد استفاده قرار می‌گیرند. تاکنون در گستره مورد بررسی ارتباط بین زمین‌ساخت فعال و ریخت زمین‌ساخت مورد مطالعه قرار نگرفته است. با تعیین فرآیندهای فعال در حوضه آبریز کلاردشت و عباس‌آباد و تمهیدات لازم، تا حدودی زیادی می‌توان از خسارت‌های ناشی از بلایای طبیعی مانند سیل و زلزله در این منطقه جلوگیری کرد. در این مطالعه با استفاده از شاخص‌های ریخت‌سنجی، آبراهه‌های بخشی از البرز مرکزی از نظر تاثیر زمین‌ساخت فعال مورد بررسی قرار گرفته است. بر همین اساس حوضه آبریز کلاردشت وعباس‌آباد با استفاده از شاخص‌های ناهنجاری سلسله مراتبی (∆a)، گرادیان طولی رود (SL)، شکل حوضه (Ff)، تراکم زهکشی (Dd) و برجستگی نسبی (Bh) در 18 حوضه زهکشی منطقه مشخص و براساس آن پهنه‌بندی شد. در امتداد گسل‌های شمال البرز، خزر و آذرک، حسن گیل و راندگی طالقان میزان این شاخص‌ها افزایش یافته و در نتیجه می‌توان استنباط کرد که زمین‌ساخت منطقه مورد بررسی در اثر فعالیت این گسل‌ها فعال است. شاخص زمین‌ساخت فعال نسبی(Iat) منطقه از لحاظ سطح فعالیت زمین‌ساختی به چهار دسته بسیار بالا، بالا، متوسط و کم پهنه‌بندی شد. در حدود 5/66 درصد از منطقه تحت سیطره فعالیت گسل‌های اصلی منطقه می‌باشد و هم‌چنین گسل‌های فرعی دیگری که در اثر حرکات زمین‌ساختی اخیر تشکیل شده‌اند، فعالیت زمین‌ساختی متوسط به بالایی را ارائه می‌دهند.

کلیدواژه‌ها

شاخص‌های ریخت‌سنجی؛ زمین‌ساخت فعال؛ مخاطرات محیطی؛ حوضه آبریز کلاردشت و عباس‌آباد

مراجع