تبیین ژئوپلیتیکی مفهوم و نقش «رژیم ها» در ساختارهای جغرافیایی

پژوهش ‎های جغرافیای سیاسی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 31 اردیبهشت 1402

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/pg.2023.74799.1128

نویسندگان

محمدباقر قالیباف¹؛ مجید غلامی^{* 2}

¹گروه جغرافیای سیاسی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران

²استادیار جغرافیای سیاسی.دانشکده حکمرانی. دانشگاه تهران. ایران

چکیده

رژیم ها، نظریه ای شناخته شده در مطالعات سیاسی و روابط بین الملل است که استفاده زیادی در تحلیل پدیده ها در ابعاد مختلف و در سطوح جغرافیایی فراملی و جهانی دارد. هرچند مفهوم «قدرت» نقش کلیدی در فرآیند شکل گیری مفهوم رژیم دارد اما متاسفانه تاکنون ادبیات علمی در دانش ژئوپلیتیک برای بررسی پدیده ها از آن بی بهره مانده است. براین اساس، تبیین ژئوپلیتیکی از مفهوم و نقش «رژیم ها» در ساختارهای جغرافیایی و ورود این مفهوم به تحلیل ژئوپلیتیکی پدیده ها، موضوع مقاله حاضر است. این مقاله تلاش دارد به این پرسش پاسخ دهد که چگونه می توان ساختار و کارکرد مفهوم رژیم ها در محیط های جغرافیایی را با رویکرد ژئوپلیتیکی تبیین کرد؟ در پاسخ به این سوال و با روش توصیفی تحلیلی، فرضیه مقاله عبارتست از این که «رژیم، ساختاری پیچیده ای از عناصر عینی و ذهنی است که به صورت مستقیم یا غیرمستقیم وظیفه سازماندهی سیاسی فضای ساختار جغرافیایی را برعهده دارد و با توزیع فضایی قدرت میان اجزای این ساختار، کارکرد ساختار را کنترل و تولید قدرت می کند؛ درواقع، رژیم ها، عامل تنظیم گر کارکرد ساختارهای ژئوپلیتیکی و یک سیستم حکمرانی اند». یافته های پژوهش نشان می دهد که رژیم های ذهنی موضوع دانش های مطالعات اجتماعی، سیاسی و روابط بین الملل هستند و به طور خاص، موضوع مورد بحث در دانش ژئوپلیتیک به شمار نمی آیند اما وقتی در قالب نهادها و سازمان ها عینیت می یابند و بر محیط های جغرافیایی اثر می گذارند، موضوع بحث ما در رشته ژئوپلیتیک می گردند.

کلیدواژه‌ها

رژیم؛ ساختار جغرافیایی؛ کارکرد؛ ژئوپلیتیک؛ قدرت

مراجع