قابلیت ‌های محیطی موثر بر خودآگاهی در مجموعه‌‌های مسکونی منتخب شهر مشهد

جغرافیا و توسعه فضای شهری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 03 خرداد 1402   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgusd.2023.79983.1272

نویسندگان

حامد بیتی^{* 1}؛ مینو قره بگلو¹؛ المیرا کریمی پور²

¹عضو هیات علمی دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه هنر اسلامی تبریز

²دانشجوی دکتری معماری اسلامی/دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز

چکیده

به اعتقاد صاحبنظران، اگر قرار باشد نسخه‌ای جهت تغییر و بهبود کیفیت زندگی انسان نوشته‌‌شود، باید بر اساس خودآگاهی باشد که آشنایی با خویش و پیرامون خود را در پی دارد. یکی از منابع خودآگاهی، محیط است. محیط‌زندگی، توانایی به کارگیری مجموعه‌ای از قابلیت‌های محیطی جهت رسیدن به معیارهای خودآگاهی را دارد. از این حیث، مسکن که بیش‌از همه در ارتباط تنگاتنگ با زندگی درحال‌تحول انسان قرار دارد و متعاقبا مجموعه‌مسکونی، به علت ضرورت شناخت شیوه تفکر و تلقی از یک کل‌یکپارچه، با توجه به اجتماع‌پذیری بالای این گونه‌مسکونی مطرح می‌شود. این نوشتار به عنوان رویکردی علمی، به دنبال رابطه بین محیط مجموعه‌مسکونی و خودآگاهی، بر ‌اساس ترکیبی از تحقیق بنیادی و اکتشافی است که در فرایند اجرا به صورت‌ ترکیبی(کیفی‌وکمی) می‌باشد. تحقیق‌کیفی به‌صورت توصیفی-تحلیلی، به جمع‌آوری اطلاعات‌‌کتابخانه‌ای پرداخته و سپس به‌صورت اکتشافی، از طریق مصاحبه است. توزیع پرسشنامه در میان ساکنین مجموعه‌های‌مسکونی شهر‌مشهد و تحلیل با استفاده از الگوسازی معادله‌های‌ساختاری و تحلیل‌عامل‌تاییدی مرتبه‌دوم با نرم افزار اسمارت‌پی‌ال‌اس، انجام گردیده‌است. نتایج حاکی از آن است که خودآگاهی در ارتباط با محیط، دارای پنج‌سطح (تمایز، موقعیت، شناسایی، ماندگاری و متا) بوده و گذر رازآلود، تداوم‌سناریوها، سازماندهی‌عملکردی، هویت‌پذیری و حضورطبیعت بترتیب بعنوان موثرترین قابلیت‌های محیطی در سطوح مذکور می‌باشند. در تعیین اهمیت سطوح، سطح‌ماندگاری که امکان تشخیص‌خود در شرایط و زمان‌های مختلف توسط محیط را فراهم می‌سازد، به عنوان مهمترین سطح‌خودآگاهی در مجموعه‌مسکونی تعیین گردید. در این میان، قابلیت‌های کالبدی بیش از سایر قابلیت‌ها در تامین سطوح خودآگاهی، موثر واقع‌شد و سایر قابلیت‌ها، به تنهایی امکان تامین سطوح‌خودآگاهی در مجموعه‌مسکونی را نداشتند.

کلیدواژه‌ها

کیفیت زندگی؛ خودآگاهی؛ قابلیت‌های محیطی؛ مجموعه مسکونی؛ سطوح

مراجع