بررسی پیش‌نشانگر ابر زلزله در زمین‌لرزة ۱۳۹۶ ازگلة کرمانشاه

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 8، دوره 13، شماره 1 - شماره پیاپی 49، فروردین 1403، صفحه 151-172   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geoeh.2022.75548.1186

نویسندگان

مصطفی حیدری^{* 1}؛ احمد مزیدی²؛ ایمان روستا²

¹کارشناس ارشد سنجش‌ازدور دانشگاه یزد، یزد، ایران

²دانشیار اقلیم‌شناسی دانشگاه یزد، یزد، ایران

چکیده

ابر زلزله، پیش‌نشانگری باستانی و عینی است که گاه چند روز پیش از وقوع زلزله، بر فراز گسل مسبب زلزله و اغلب در نزدیکی رومرکز آن تشکیل می‌شود. مهم‌ترین مشخصة ابر زلزله، جوشیدن آن از زمین و ساکن ماندن آن برای ساعاتی در آسمان است. هدف این پژوهش، یافتن ابر زلزلة بزرگ ازگله در سال ۱۳۹۶ با تفسیر چشمی در تصاویر ماهوارة متئوست-۸ و سپس بررسی ویژگی‌های آن ابر با استفاده از محصولات همان ماهواره است. با جستجو در تصاویر مادون‌قرمز، ابر زلزلة ازگله شناسایی گردید و نشان داده شد که سرچشمه‌ای زمین‌شناسی دارد و تشکیل چنین ابری در آنجا مرسوم نیست. زلزلة ازگله، نزدیک به گسل زاگرس مرتفع (HZF) رخ داده بود، ولی ابر آن ۱۲ روز پیشتر و حدود ۷۰۰ کیلومتر دورتر از رومرکز زلزله و در قطعات دیگری از همان گسل، در خطی به طول ۱۶۰ کیلومتر تشکیل شده بود. بررسی‌ها نشان داد این ابر مرتفع، از دو بخش تشکیل شده است: سرچشمه‌ای پرفشار و دنباله‌ای رقیق‌شده در دست باد. همچنین در این پژوهش، ابر زلزلة متوسط سی‌سخت در سال ۱۳۹۹ نیز شناسایی گردید که ۶ روز پیشتر و نزدیک به رومرکز زلزله تشکیل شده بود. جستجوی چشمی ابر زلزله از زمین و فضا، یک سرگرمی علمی همگانی، به‌ویژه برای هواشناسان آماتور با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای است. پدیدار شدن ابر زلزله بر فراز یک گسل، هشداری برای رخداد احتمالی زلزله‌ای قریب‌الوقوع در آن گسل است، که البته نیاز به بررسی‌های بیشتری دارد.

کلیدواژه‌ها

پیش‌نشانگر؛ ابر زلزله؛ زلزلة ازگله؛ گسل زاگرس مرتفع؛ متئوست-۸

مراجع

- بیت‌اللهی، علی؛ بی‌تا. جزوة پیش‌نشانگر‌های زلزله. مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی.

- توکلی، شهاب؛ ۱۳۹۸. زلزله‌شناسی. دانشگاه پیام نور. صص ۱۴۹-۱۴۵.

- جهانی، فاطمه؛ آخوندزاده هنزایی، مهدی؛ ۱۳۹۶. مشاهدة آنومالی در سری زمانی هواویزها قبل از وقوع زلزله‌های بزرگ با تصاویر مودیس. علوم و مهندسی زلزله، ۴(۱)، ۱-۱۰.              

http://www.bese.ir/article_240309.html

- حسینی، میر‌هادی؛ ۱۳۹۵. جغرافیای تاریخی زلزله در ایران: اسناد مهلرزه‌ای از ابتدا تا عصر صفوی. جغرافیا، ۱۴(۴۹)، ۴۳۳-۴۵۳.                                                               https://mag.iga.ir/article_707186.html

- حیاتی، سلمان؛ غلامی، یونس؛ اسماعیلی، آسیه؛ رضوی‌نژاد، مرتضی؛ ۱۳۹۵. پیش‌بینی محل وقوع زلزلة احتمالی در استان خراسان رضوی با استفاده از روش شبکة عصبی مصنوعی. جغرافیا و مخاطرات محیطی، ۵(۴)، ۱-۱۹.

https://doi.org/10.22067/geo.v5i4.47594

- شمشیری، منیره؛ آخوندزاده هنزایی، مهدی؛ ۱۳۹۵. تشخیص آنومالی‌های TEC قبل از وقوع زلزله‌های بزرگ با استفاده از شبکة عصبی مصنوعی. علوم و فنون نقشه‌برداری، ۵(۴)، ۴۹-۵۸.

http://jgst.issgeac.ir/article-1-309-fa.html

- شهبازی، سمیه؛ پاپ‌زن، عبد‌الحمید؛ غلامی، مصیب؛ ۱۴۰۰. بررسی علل عدم تاب‌آوری جوامع محلی در مقابله با بلایای طبیعی: موردمطالعه زلزلة استان کرمانشاه. جغرافیا و مخاطرات محیطی، ۱۰(۳)، ۱۶۳-۱۷۹.

https://doi.org/10.22067/geoeh.2021.68474.1014

- صابر ماهانی، سینا؛ سپهوند، محمد‌رضا؛ ۱۳۹۶. بررسی پیش‌نشانگرهای ابر زلزله و تغییرات دمایی در شناسایی گسل‌ مسبب زمین‌لرزه: مطالعة موردی زلزلة محمدآباد ریگان ۷ بهمن ۱۳۸۹. اطلاعات جغرافیایی، ۲۶(۱۰۱)، ۲۵-۳۲.

                                                                                  https://doi.org/10.22131/sepehr.2017.25723

- علوی‌پناه، سید کاظم؛ قربانی، محمدصدیق؛ ۱۳۸۶. نقش سنجش‌ازدور و بررسی‌های میدانی در تجزیه‌وتحلیل‌های مورفوتکتونیکی: مطالعة موردی زلزلة بم. پژوهش‌های جغرافیایی، ۳۹(۶۰)، ۱۵-۲۹.

https://jrg.ut.ac.ir/article_18896.html

- علی‌زاده، امین؛ کمالی، غلام‌علی؛ موسوی، فرهاد؛ موسوی بایگی، محمد؛ ۱۳۹۱. هوا و اقلیم‌شناسی. دانشگاه فردوسی مشهد. صص ۸۹-۸۸.

- مرکز لرزه‌نگاری کشور، موسسة ژئوفیزیک دانشگاه تهران؛ ۱۳۹۴. نقشه‌های لرزه‌خیزی استان‌های ایران
۲۰۱۵-۱۹۰۰.

- مرکز لرزه‌نگاری کشور، موسسة ژئوفیزیک دانشگاه تهران؛ ۱۳۹۶. گزارش زمین‌لرزة ۷٫۳ ریشتری ازگلة کرمانشاه.

- منصوری دانشور، محمد‌رضا؛ برهمند، علی‌اصغر؛ منصوری دانشور، پرویز؛ ۱۳۹۱. ارزیابی مدل ابر زلزله با برآورد نرخ همبستگی میان رویداد‌های زلزله و پیش‌بینی آن‌ها در ایران برای سه ماهة چهارم ۲۰۰۹. مخاطرات محیط طبیعی، ۱(۱)، ۱۱۱-۱۲۶.                                                  https://doi.org/10.22111/jneh.2012.2444

- نادری، فتح‌الله؛ فتوحی، صمد؛ نگارش، حسین؛ خلیلی، مرضیه؛ ۱۴۰۰. پهنه‌بندی ناپایداری‌های ژئومورفولوژیکی ناشی از زلزلة ازگله ۲۱ آبان ۱۳۹۶، Mw=7.3 در استان‌های ایلام و کرمانشاه با مدل ویکور. جغرافیا و مخاطرات محیطی، ۱۰(۲)، ۲۱-۴۱.                                                  https://doi.org/10.22067/geoeh.2021.68682.1016

 

- Al Banna, H., Abu Taher, K., Kaiser, S., Mahmud, M., Rahman, S., Hosen, S., & Cho, G. H., 2020. Application of artificial intelligence in predicting earthquakes: State-of-the-art and future challenges. IEEE Access, 8, 192880–192923.

https://doi.org/10.1109/ACCESS.2020.3029859.

- Bolton, D., 1980. The computation of equivalent potential temperature. Monthly Weather Review, 108(7), 1046–1053.

https://doi.org/10.1175/1520-0493(1980)108<1046:TCOEPT>2.0.CO;2.

- Enomoto, Y., 2002. A tornado-type cloud observed on January 9, 1995 prior to the Kobe earthquake. In Seismo Electromagnetics: Lithosphere-Atmosphere-Ionosphere Coupling (pp. 267–273. TERRAPUB.

- Freund, F., 2013. Earthquake forewarning – A multidisciplinary challenge from the ground up to space. Acta Geophysica, 61(4), 775–807. https://doi.org/10.2478/s11600-013-0130-4.

- Guangmeng, G., 2021. A retrospective analysis about the Italy Emilia M6.0 earthquake prediction. Open Journal of Earthquake Research, 10, 68–74.

https://doi.org/10.4236/ojer.2021.102005.

- Guangmeng, G., 2022. On the relation between anomalous clouds and earthquakes in Italian land. Frontiers in Earth Science, 10, 1–7. https://doi.org/10.3389/feart.2022.812540.

- Guangmeng, G., & Jie, Y., 2013. Three attempts of earthquake prediction with satellite cloud images. Natural Hazards and Earth System Sciences, 13(1), 91–95.

https://doi.org/10.5194/nhess-13-91-2013.

- Guo, G., & Wang, B., 2008. Cloud anomaly before Iran earthquake. International Journal of Remote Sensing, 29(7), 1921–1928. https://doi.org/10.1080/01431160701373762.

- Guo, G., & Xie, G., 2007. Earthquake cloud over Japan detected by satellite. International Journal of Remote Sensing, 28(23), 5375–5376. https://doi.org/10.1080/01431160500353890.

- Harrington, D., & Shou, Z., 2005. Bam earthquake prediction & space technology. In Seminars of the United Nations Programme on Space Applications: Selected Papers from Activities Held in 2004 (Vol. 16, pp. 39–63). United Nations.

- Harrison, R. G., Aplin, K. L., & Rycroft, M. J., 2014. Brief Communication: Earthquake-cloud coupling through the global atmospheric electric circuit. Natural Hazards and Earth System Sciences, 14(4), 773–777. https://doi.org/10.5194/nhess-14-773-2014.

- Jing, F., Zhong, C., Liang, Y., Jing, G., & Dong, W., 2015. Research on earthquake prediction from infrared cloud images. In MIPPR 2015: Remote Sensing Image Processing, Geographic Information Systems, and Other Applications (pp. 1–6). International Society for Optics and Photonics. https://doi.org/10.1117/12.2203657.

- Kuang, J., Ge, L., Metternicht, G. I., Ng, A. H., Wang, H., Zare, M., & Kamranzad, F., 2019. Coseismic deformation and source model of the 12 November 2017 M_W 7.3 Kermanshah Earthquake (Iran-Iraq border) investigated through DInSAR measurements. International Journal of Remote Sensing, 40(2), 532–554. https://doi.org/10.1080/01431161.2018.1514542.

- Li-Xin, W., Jin-Ping, L., & Shan-Jun, L., 2009. Space observed two abnormal linear clouds before Wenchuan earthquake. In Recent Advances in Geology and Seismology: Proceedings of the 3rd IASME/WSEAS International Conference on Geology and Seismology (GES’09) (pp. 138–143). WSEAS Press.

- Li, D. J., 1982. Earthquake Clouds (in Chinese). Xue Lin Public Store.

- Mansouri Daneshvar, M., Tavousi, T., & Khosravi, M., 2014. Synoptic detection of the short-term atmospheric precursors prior to a major earthquake in the Middle East, North Saravan M 7.8 earthquake, SE Iran. Air Quality, Atmosphere & Health, 7(1), 29–39.

https://doi.org/10.1007/s11869-013-0214-y.

- Martinelli, G., 2000. Contributions to a history of earthquake prediction research. Seismological Research Letters, 71(5), 583–588. https://doi.org/10.1785/gssrl.71.5.583.

- Morozova, L. I., 1997. Dynamics of cloudy anomalies above fracture regions during natural and anthropogenically caused seismic activities. Fizika Zemli, 9, 94–96.

- Ondoh, T., 2003. Anomalous sporadic-E layers observed before M 7.2 Hyogo-ken Nanbu earthquake; Terrestrial gas emanation model. Advances in Polar Upper Atmosphere Research, 17, 96–108.

- Pulinets, S. A., Morozova, L. I., & Yudin, I. A., 2014. Synchronization of atmospheric indicators at the last stage of earthquake preparation cycle. Research in Geophysics, 4(1), 45–50. https://doi.org/10.4081/rg.2014.4898.

- Shou, Z., 2006. Earthquake vapor, a reliable precursor. In Earthquake Prediction (pp. 21–51). Taylor & Francis Group, LLC.

- Shou, Z., Xia, J., & Shou, W., 2010. Using the earthquake vapour theory to explain the French airbus crash. Remote Sensing Letters, 1(2), 85–94.

https://doi.org/10.1080/01431160903469061.

- Thomas, J. N., Masci, F., & Love, J. J., 2015. On a report that the 2012 M 6.0 earthquake in Italy was predicted after seeing an unusual cloud formation. Natural Hazards and Earth System Sciences, 15(5), 1061–1068. https://doi.org/10.5194/nhess-15-1061-2015.

- Tronin, A. A., 2010. Satellite remote sensing in seismology; A review. Remote Sensing, 2(1), 124–150. https://doi.org/10.3390/rs2010124.

- Tronin, A. A., Hayakawa, M., & Molchanov, O. A., 2002. Thermal IR satellite data application for earthquake research in Japan and China. Journal of Geodynamics, 33(4–5), 519–534.

https://doi.org/10.1016/S0264-3707(02)00013-3.