جُستاری در بارۀ چیستی کمال از منظر ابن‌سینا و نسبت آن با خیر، فضیلت و سعادت

جستارهایی در فلسفه و کلام

دوره 55، شماره 1، شهریور 1402، صفحه 119-138   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/epk.2023.80078.1194

نویسنده

زکریا بهارنژاد^*

عضو هیئت علمی

چکیده

ابن‌سینا بر این باور است که حکمت الهی اقتضا می‌کند هر موجودی به کمال مطلوب و شایستۀ خود نائل گردد و هر حالتی از حالات انسان نیز اقتضای کمالی دارد که آن‌ها را به‌سوی غایت و هدفی سوق دهد و آن را همانند صفت تفکر و تعقل از لوازم ذاتی وجود انسان و مقوم ذات او و هدف مشترک همۀ علوم می‌داند و می‌گوید که مفهوم کمال در مقایسه با مفاهیم خیر و سعادت، مطلوب بالذات است. ابن‌سینا چیستی کمال را با روش‌های مختلفی بیان کرده است: 1. در ضمن تعریف نفس ناطقه به بیان چیستی کمال پرداخته است. 2. در تعریف فلسفه نیز از مفهوم کمال استفاده کرده است و بر این باور است که جویندۀ فلسفه باید برای نیل به کمال، فلسفه بیاموزد. 3. تبیین مفاهیم خیر، سعادت و لذت را بر تعریف مفهوم کمال مبتنی کرده است. در بررسی چیستی کمال و نسبتی که با مفاهیم خیر، لذت، سعادت دارد، معلوم می‌شود که تحقق خیر و سعادت بر وجود و تحصیل کمال است و می‌توان گفت که کمال به‌نوعی تقدم ذاتی و رتبی بر آن‌ها دارد. روش نویسنده در این پژوهش، روش جمع‌آوری اطلاعات و به‌نوعی پدیدارشناسی مبتنی بر متن به‌همراه روش توصیفی ـ تحلیلی است.

کلیدواژه‌ها

ابن‌سینا؛ کمال؛ خیر؛ سعادت؛ نفس؛ عقل

مراجع

ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. التعلیقات. تهران: مرکز النشر – مکتب الاعلام الاسلامی، 1404ق.

 ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. الشفاء (الإلهیات). ج1، قم: ذوی القربی، 1430ق.

ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. الشفاء (الطبیعیات). ج5، قم: ذوی القربی، 1430ق.

 ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. الشفاء (المنطق ـ المدخل). ج7، قم: ذوی القربی، 1430ق.

 ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. الشفاء (المنطق ـ القیاس). ج8، قم: ذوی القربی، 1430ق.

ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. الشفاء (المنطق ـ البرهان). ج9، قم: ذوی القربی، 1430ق.

ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. المباحثات. قم: بیدار، 1992م.

ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. المبدأ و المعاد. تهران: مؤسسۀ مطالعات اسلامی دانشگاه مک گیل شعبۀ تهران، 1363.

تهانوى، محمد على بن علی. کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم. ج2، بیروت: مکتبة لبنان ناشرون، 1996م.

شیرازی، صدرالدین محمد. الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الأربعة (الاسفار). ج4، لبنان: دار احیاء التراث العربی، 1981م.

رازی، فخرالدین. شرح عیون الحکمة. تهران: مؤسسة الصادق للطباعة والنشر، 13730ش/ 1415ق.

غزالی، ابوحامد. مجموعة رسائل الإمام الغزالی. بیروت: دارالفکر، 2003م/1424ق.

طوسی، خواجه نصیرالدین. شرح الإشارات والتنبیهات. تهران: دفتر نشر کتاب، 1403ق.

مصباح یزدی، محمد تقی. شرح الهیات شفاء. قم: انتشارات مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1395.