شناسایی ظرفیت‌ کتابخانه‌‌های عمومی با محوریت ایجاد سرمایه اجتماعی: مرور نظام‌مند

پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی

مقاله 8، دوره 13، شماره 1 - شماره پیاپی 25، خرداد 1402، صفحه 143-161   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/infosci.2023.24120.0

نویسنده

زینب غیوری^*

دانش آموخته دکتری علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

چکیده

مقدمه: هدف از این مطالعه شناسایی ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های کتابخانه‌های عمومی در ایجاد سرمایه اجتماعی و شناسایی فعالیت‌های کتابخانه‌های عمومی با محوریت ایجاد سرمایه اجتماعی است. کتابخانه‌های عمومی به‌عنوان مکان‌های عمومی که از ظرفیت بالایی برای ایجاد ارتباط بین افراد برخوردارند در این بین سهم بسزایی دارند.
روش­شناسی: مطالعه حاضر از نظر هدف کاربردی و مبتنی بر چارچوب مطالعه نظام‌مند پریسما است. برای جمع‌آوری متون اصیل پژوهشی مرتبط از پایگاه‌ اطلاعاتی معتبر انگلیسی وب‌آوساینس و با کلیدواژه‌های تخصصی این حوزه جست‌وجو صورت گرفت و تعداد 152 مدرک به زبان انگلیسی شناسایی گردید. در مراحلی تکرارشونده با مطالعه و بررسی چکیده منابع، موارد تکراری و غیرمرتبط با موضوع حذف گردیدند. درنهایت با اعمال پالایش اولیه، معیارهای ورودو‌خروج از مطالعه و کنترل توسط پژوهشگر، تعداد 36 متن پژوهشی اصیل انگلیسی در قالب مقاله برای ورود به‌مرور نظام‌مند انتخاب شدند.
یافته­ها: مرور پژوهش­ها نشان داد که اغلب پژوهش‌های مرتبط با ظرفیت کتابخانه‌های عمومی در ایجاد سرمایه اجتماعی، با روش پژوهش پیمایشی، مطالعه‌موردی و منابع گردآوری داده‌ها شامل ساکنان محلی، کاربران و غیرکاربران کتابخانه، منابع و متون منتشرشده، مدیران و کتابداران کتابخانه و مهاجران بوده است. همچنین ابزار مورداستفاده در اغلب پژوهش‌های صورت‌گرفته پرسشنامه و مصاحبه غیرساختاریافته بوده است. در مجموع 10 ظرفیت کتابخانه عمومی شامل؛ ایجاد دسترسی برابر به منابع اطلاعاتی، فراهم‌آوردن فرصت‌های یادگیری و کسب مهارت، مکان ملاقات و مکان جلسات، مکانی برای ارائه خدمت به افراد در حاشیه جامعه، مکانی با هدف برقراری عدالت اجتماعی و بی‌طرف و قابل‌استفاده برای همه گروه‌ها، مکانی برای ایجاد ارتباط بین افراد، مکانی برای افزایش مشارکت عمومی، محیط خوشایند کتابخانه، مکانی برای اوقات‌فراغت مردم برای ایجاد سرمایه اجتماعی شناسایی شد.
نتیجه‌: توجه به کتابخانه به‌عنوان مکانی برای ملاقات و مکان جلسات افراد، تقویت مجموعه منابع اطلاعاتی کتابخانه‌های عمومی و افزایش برنامه‌های مربوط به یادگیری و مهارت‌آموزی، همچنین توجه به افراد در حاشیه جامعه در ارائه خدمات در کتابخانه‌های عمومی برای ایجاد سرمایه اجتماعی ضروری است. از سوی دیگر حفظ بی‌طرفی کتابخانه‌های عمومی در برخورد با افراد از گروه‌‌ها و نژادهای مختلف و توجه به کتابخانه عمومی به‌عنوان مکانی برای افزایش مشارکت عمومی و توجه به نقش کتابخانه‌های عمومی در ارتقای برنامه‌های اوقات‌فراغت می­تواند به ایجاد سرمایه اجتماعی از طریق کتابخانه‌های عمومی کمک کند. همچنین بررسی منابع اطلاعاتی داخلی و خارجی نشان داد تاکنون هیچ پژوهشی به‌مرور نظام­مند پژوهش‌های کتابخانه‌های عمومی در ایجاد سرمایه اجتماعی نپرداخته است. لذا مرور منابع علمی و پژوهشی منتشرشده برای داشتن دیدی جامع نسبت به ظرفیت کتابخانه‌های عمومی در ایجاد سرمایه اجتماعی ضروری است.
 

کلیدواژه‌ها

کتابخانه‌های عمومی؛ ظرفیت؛ سرمایه اجتماعی؛ مرور نظام‌مند

مراجع

Abbasi, M., & Serajzadeh, S. H. (2015). Methodological Issues in Systematic Review along with Evaluation of Iranian Articles Based on this Method. Journal of Iranian Social Studies, 9(3), 132-160  [In Persian].

Adams, L. E. (2018). The Ccontribution of Library Programmes at the Emfuleni Library and Information Services in Creating Social Capital to Reduce Poverty. (PhD), University of South Africa, Pretoria.

Audunson, R. (2005). The Public Library as a Meeting‐Place in a Multicultural and Digital Context. Journal of Documentation, 61(3), 429-441. doi:10.1108/00220410510598562

Audunson, R., Aabø, S., Blomgren, R., Hobohm, H.-C., Jochumsen, H., Khosrowjerdi, M., Mumenthaler, R., Schuldt, K., Rasmussen, C.H., Rydbeck, K., Tóth, M. and Vårheim, A. (2019). Public Libraries as Public Sphere Institutions. Journal of Documentation, 75(6), 1396-1415. doi:10.1108/JD-02-2019-0015

Audunson, R., Essmat, S., & Aabø, S. (2011). Public Libraries: A Meeting Place for Immigrant Women? Library & Information Science Research, 33(3), 220-227. doi:10.1016/j.lisr.2011.01.003

Ejtehadi, M. (2007). Social capital. Human Sciences, 2007(53), 1-12.

Fadai, G., Firoozabadi, S., & Ebrahimi, R. (2012). Role of Public Libraries in Increasing Social Capital: A Case Study of Tehran City. Research on Information Science & Public Libraries, 18(2), 197-215  [In Persian].

Feldman, S. (2009). Libraries key to economic recovery. Public Libraries, 48(4), 4-7.

Ferguson, S. (2012). Are Public Libraries Developers of Social Capital? A review of their contribution and attempts to demonstrate it. The Australian Library Journal, 61(1), 22-33. doi:10.1080/00049670.2012.10722299

Ferreras-Fernández, T., Martín-Rodero, H., García-Peñalvo, F. J., & Merlo-Vega, J. A. (2016). The Systematic Review of Literature in LIS: An Approach. Paper presented at the Proceedings of the fourth international conference on technological ecosystems for enhancing multiculturality.

Fourie, I., & Meyer, A. (2016). Role of Libraries in Developing an Informed and Educated Nation. Library Hi Tech, 34(3), 422-432. doi:10.1108/LHT-01-2016-0009

Grant, M. J., & Booth, A. (2009). A typology of reviews: An analysis of 14 review types and associated methodologies. Health Information & Libraries Journal, 26(2), 91-108. doi:10.1111/j.1471-1842.2009.00848.x

Hapel, R. (2012). The Library as a Place. Public Library Quarterly, 31(1), 48-55. doi:10.1080/01616846.2012.654737

Hillenbrand, C. (2005). A place for all: Social Capital at the Mount Barker Community Library, South Australia. Australasian public libraries and information services, 18(2), 41-58.

Ignatow, G., Webb, S. M., Poulin, M., Parajuli, R., Fleming, P., Batra, S., & Neupane, D. (2012). Public Libraries and Democratization in Three Developing Countries: Exploring the Role of Social Capital. Libri, 62(1), 67-80. doi:10.1515/libri-2012-0005

Johnson, C. A. (2012). How Do Public Libraries Create Social Capital? An Analysis of Interactions Between Library Staff and Patrons. Library & Information Science Research, 34(1), 52-62. doi:10.1016/j.lisr.2011.07.009

Johnson, C. A., & Griffis, M. R. (2013). The Effect of Public Library Use on the Social Capital of Rural Communities. Journal of Librarianship and Information Science, 46(3), 179-190. doi:10.1177/0961000612470278

Karimian, J., Hosseini, T. A., Shekarchizadeh, P., & Nafchi, S. M. (2015). The Relationship Between Social Capital and the Way of Spending Leisure Time, Based on Physical Activities. J Educ Health Promot, 4(2015), 79-84. doi:10.4103/2277-9531.171793  [In Persian].

Khoir, S., Du, J. T., Davison, R. M., & Koronios, A. (2017). Contributing to Social Capital: An Investigation of Asian Immigrants' Use of Public Library Services. Library & Information Science Research, 39(1), 34-45. doi:10.1016/j.lisr.2017.01.005

Lo, P., He, M., & Liu, Y. (2019). Social Inclusion and Social Capital of the Shanghai Library as a Community Place for Self-Improvement. Library Hi Tech, 37(2), 193-214. doi:10.1108/LHT-04-2018-0056

Mazumdar, S., Learnihan, V., Cochrane, T., & Davey, R. (2018). The Built Environment and Social Capital: A systematic review. Environment and Behavior, 50(2), 119-158. doi:10.1177/0013916516687343

Miller, J. (2014). A comparative study of public Libraries in Edinburgh and Copenhagen and Their Potential for Social Capital Creation. Libri, 64(4), 316-326. doi:10.1515/libri-2014-0025

Moher, D., Liberati, A., Tetzlaff, J., & Altman, D. G. (2009). Preferred Reporting Items for Systematic Reviews and Meta-Analyses: the PRISMA Statement. PLoS Med, 6(7), 1-6. doi:10.1371/journal.pmed.1000097

Newman, J. (2007). Re-Mapping the Public: Public Libraries and the Public Sphere. Cultural Studies, 21(6), 887-909. doi:10.1080/09502380701470916

Pape, U., & Smirnova, A. (2018). Transforming the Public Sphere: the Case of Moscow’s City Libraries. Cultural Studies, 32(5), 772-799. doi:10.1080/09502386.2018.1428648

Putnam, R. D. (2000). Bowling alone: The Collapse and Revival of American Community. New York: Simon & Schuster.

Putnam, R. D., & Feldstein, L. (2003). Better Together: Restoring the American Community. New York: Simon & Schuster.

Stilwell, C. (2016). The Public Library as Institutional Capital:Towards Measures for Addressing Social Inclusion and Combating Poverty. Information Development, 32(1), 44-59. doi:10.1177/0266666914525063

Stolle, D. (2003). The Sources of Social Capital. In M. Hooghe & D. Stolle (Eds.), Generating Social Capital: Civil Society and Institutions in Comparative Perspective (pp. 19-42). New York: Palgrave Macmillan US.

Vårheim, A. (2009). Public Libraries: Places Creating Social Capital? Library Hi Tech, 27(3), 372-381. doi:10.1108/07378830910988504

Vårheim, A. (2011). Gracious Space: Library Programming Strategies Towards Immigrants as Tools in the Creation of Social Capital. Library & Information Science Research, 33(1), 12-18. doi:10.1016/j.lisr.2010.04.005

Vårheim, A. (2014). Trust in Libraries and Trust in Most People: Social Capital Creation in the Public Library. The Library Quarterly, 84(3), 258-277. doi:10.1086/676487

Vårheim, A. (2017). Public Libraries, Community Resilience, and Social Capital. Information Research, 22(1), 1-14.

Vårheim, A., Steinmo, S., & Ide, E. (2008). Do Libraries Matter? Public Libraries and the Creation of Social Capital. Journal of Documentation, 64(6), 877-892. doi:10.1108/00220410810912433

Widdersheim, M. M., & Koizumi, M. (2017). Methodological Frameworks for Developing a Model of the Public Sphere in Public Libraries. Information Research, 22(1).

Zardari, S., Atapour, H., Majidi, A., & Akbarnejad, R. (2019). The Barriers to Provision of Public Library Services to Ethnic and Minority Groups in Multicultural Societies Based on Global Experiences. Research on Information Science & Public Libraries, 25(4), 673-700  [In Persian].

Zerehsaz, M. (2012). Clarifying the Questions and Challenges Related to the Production of Social Capital in Iran's Public Libraries. Shamseh: Electronic Publication of Astan Quds Razavi Organization of Libraries, Museums and Document Center, 4(14-15), 1-14. [In Persian].