نقش سواد سلامت در ارتقای توانایی تشخیص اخبار جعلی کووید19: مدل معادلات ساختاری

پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی

مقاله 7، دوره 13، شماره 1 - شماره پیاپی 25، خرداد 1402، صفحه 125-142   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/infosci.2023.78314.1129

نویسندگان

وکیل احمدی¹؛ زهره عزیزی^{* 2}

¹دانشیار، گروه جامعه‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

²دانشجوی دکتری علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشکده مدیریت، دانشگاه تهران، ایران

چکیده

مقدمه: هدف این پژوهش بررسی نقش سواد سلامت در ارتقای توانایی تشخیص اخبار جعلی کووید19 در بین دانشجویان دانشگاه رازی است.
روش‎شناسی: این پژوهش از نوع کاربردی است که به‌ روش پیمایشی با رویکرد توصیفی همبستگی انجام شده است. جامعه آماری این پژوهش را دانشجویان دانشگاه رازی کرمانشاه تشکیل می‌دهند (10570 نفر) که به‌ روش نمونه‌گیری تصادفی طبقه‎ای نسبی 371 نفر به‎عنوان اعضای نمونه انتخاب شدند. جهت گردآوری داده‎ها از پرسشنامه استاندارد سواد سلامت و پرسشنامه محقق‎ساخته توانایی تشخیص اخبار جعلی کووید19 بر اساس بیانیه ایفلا (2021) استفاده شده است. روایی ابزارها با نظر متخصصان و پایایی نیز با آزمون آلفای کرونباخ تأیید گردید.
یافته‌ها: نتایج نشان داد که سطح سواد سلامت دانشجویان بالاتر از مقدار متوسط (80/3) و توانایی تشخیص اخبار جعلی کووید19 (26/3) دانشجویان نیز اندکی بالاتر از سطح متوسط است. همچنین بین میزان توانایی تشخیص اخبار جعلی کووید19 و سواد سلامت رابطه مثبتی وجود دارد و سواد سلامت با ضریب مسیر 33/0 بر متغیر توانایی تشخیص اخبار جعلی کووید19 تأثیر دارد.
نتیجه‌گیری: با توجه به اینکه بین سواد سلامت و توانایی تشخیص اخبار جعلی مرتبط با بیماری کووید19 رابطه‌ مثبت وجود دارد، باید آموزش و اقدامات لازم در جهت ارتقای سواد سلامت دانشجویان صورت گیرد تا بتوان به ارتقا مهارت‌های تشخیص اخبار جعلی بیماری کووید19 دانشجویان کمک نمود. نتایج این پژوهش می‌تواند در برنامه‌ریزی‌های آموزشی دانشگاه‎ها مورداستفاده قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

کووید19؛ سواد سلامت؛ تشخیص اخبار جعلی؛ دانشجویان؛ دانشگاه رازی

مراجع

Alias, N. R.; Radzi, S. M.; Zukarnain, Z. A.; Hamidon, H. & Arifin, N. (2020). An analysis of the academic literature on fake news during Covid-19 pandemic. Journal of Contemporary Social Science Research, 4(2), 40-48. From: https://ir.uitm.edu.my/id/eprint/40179/1/40179.pdf

Allcott, H. & Gentzkow, M. (2017). Social media and fake news in the 2016 election. Journal of Economic Perspectives, 31(2), 211–236. DOI: 10.3386/w23089

Arbabi, H.; Mansouri, A.; Nooshirvani, S. & Arbab, A. (2017). The Relationship Between Health Literacy and General Health in Patients with Type II Diabetes Referring to Diabetes Clinic of Zabol in 2016. J Diabetes Nurs, 5 (1), 29-39. DOI: 20.1001.1.23455020.1395.5.1.8.8[In Persian]

Ashrafi-rizi, H. & Kazaempour, Z. (2022). The Challenges of Information Service related to the COVID-19 Crisis. Journal of Military Medicine, 22(2), 207-209. DOI: 10.30491/JMM.22.2.207[In Persian]

Azadi, M. H.; Saei, M. H. & Alborzi Davati, H. (2019). The Differences of “Fake News” And “Rumor” From The Perspective of Academic Documents, Scholars and Theoreticians of Journalism, News and Communications Sciences. Journal of Interdisciplinary Studies in Communication and Media, 2(3), 11-36. DOI: 10.22034/jiscm.2019.89668[In Persian]

Azizi, Z. & Moradi, M. (2022). Investigating the role of media literacy in the ability to detect fake news from librarians in public libraries. Sciences and Techniques of Information Management, (), -. DOI: 10.22091/stim.2021.6194.1472 [In Persian]

Bastani, Q. (2020). A report on the damage caused by the publication of fake news, information and statistics in the global corona crisis. Tehran Studies and Planning Center, 1-11[In Persian].

Bin Naeem, S.; Kamel Boulos, M.N. (2021). COVID-19 Misinformation Online and Health Literacy: A Brief Overview. Environmental Research and Public Health, 18, 8091. DOI: 10.3390/ ijerph18158091

El Rayess, M.; Chebl, C.; Mhanna, J. & Hage, R.-M. (2018). Fake news judgement: The case of undergraduate students at Notre Dame University-Louaize, Lebanon. Reference Services Review, 46(1), 146-149. DOI:10.1108/RSR-07-2017-0027

Gabarron, E.; Oyeyemi, S. O. & Wynn, R. (2021). COVID-19-related misinformation on social media: a systematic review. Bulletin of the World Health Organization, 99(6), 455.‏ DOI: 10.2471/BLT.20.276782

Galhardi, C.P.; Freire, N.P.; Minayo, M.C.S. & Fagundes, M.C.M. (2020). Fact or Fake? An analysis of disinformation regarding the Covid-19 pandemic in Brazil. Cien Saude Colet. Oct;25(suppl 2):4201-4210. Portuguese, English. DOI: 10.1590/1413-812320202510.2.28922020.

IFLA. (2021). How to Spot Fake News COVID-19 Edition. From: https:// www.ifla.org/publications/node/11174 (Accessed: 31 Aug 2021).

Kasra, M.; Shen, C. & O'Brien, J. F. (2018, April). Seeing is believing: How people fail to identify fake images on the web. In Extended abstracts of the 2018 CHI conference on human factors in computing systems (pp. 1-6).‏ DOI: 10.1145/3170427.3188604

Kinejad, N. & Zangiabadi, A. (2020). Publication of false news and its consequences in the Corona virus crisis, Fifth International Conference on New Research in the Field of Educational Sciences and Psychology and Social Studies of Iran, Tehran. From: https://civilica.com/doc/1038798 [In Persian]

Kooshyar, H.; Shoorvazi, M.; Dalir, Z. & Hosseini, M. (2014). Health Literacy and its Relationship with Medical Adherence and Health-Related Quality of Life in Diabetic Community-Residing Elderly. J Mazandaran Univ Med Sci, 23 (1), 134-143. From: http://jmums.mazums.ac.ir/article-1-3439-en.html [In Persian]

Lewis, T. (2006). Seeking health information on the internet: Lifestyle choice or bad attack of cyberchondria? Media Culture & Society, 28(4), 521–539. DOI: 10.1177/0163443706065027

Mashahiri, Z. (2018).  Study of Health Literacy among Public Librarians in Ilam Province Libraries. Master's thesis. Department of Information Science and Knowledge of Information Management. Razi University. Faculty of Social Sciences. From: http://ijnr.ir/article-1-2058-fa.html [In Persian]

McGrew, S.; Breakstone, J.; Ortega, T.; Smith, M.; Wineburg, S. (2018). Can students evaluate online sources? Learning from assessments of civic online reasoning. Theor. Res. Soc. Educ. 46 (2), 165–193. DOI: 10.1080/00933104.2017.1416320.

Miller, DCh. (2001). Guide to Social Assessment and Research, translated by Houshang Naebi, Tehran: Ney Publishing. [In Persian]

Montagni, I.; Ouazzani-Touhami, K.; Mebarki, A.; Texier, N.; Schück, S. & Tzourio, C. (2021). Acceptance of a Covid-19 vaccine is associated with ability to detect fake news and health literacy. Journal of public health (Oxford, England). DOI: 10.1093/pubmed/fdab028

Montazeri, A.; Tavousi, M.; Rakhshani, F.; Azin, A.; Jahangiri, K.; Ebadi, M.; Naderi Maqam, Sh.; Suleimani, A.; Sarbandi, F.; Motamedi, A. & Naqibi, MM. (2014). Health Literacy for Iranian Adults (HELIA): development and psychometric properties. Payesh, 13 (5), 589-599. DOI: 20.1001.1.16807626.1393.13.5.6.0 [In Persian]

Moscadelli, A.; Albora, G.; Biamonte, M. A.; Giorgetti, D.; Innocenzio, M.; Paoli, S., ... & Bonaccorsi, G. (2020). Fake news and covid-19 in Italy: results of a quantitative observational study. International journal of environmental research and public health, 17(16), 5850. DOI: 10.3390/ijerph17165850

Naeem, S.B. & Bhatti, R. (2020). The Covid‐19 ‘infodemic’: a new front for information professionals. Health Information & Libraries Journal, 37, 233–239. DOI: 10.1111/hir.12311

Okan, O.; Bollweg, T. M.; Berens, E. M.; Hurrelmann, K.; Bauer, U. & Schaeffer, D. (2020). Coronavirus-related health literacy: A cross-sectional study in adults during the COVID-19 infodemic in Germany. International Journal of Environmental Research and public health, 17(15), 5503. DOI: 10.3390/ijerph17155503

Seyf, H.; Seyf, Z. & Borojerdi, M. (2020). Fake news and the Corona crisis Emphasis on the views of experts in crisis communication. New Media Studies, 6(22), 361-384. DOI: 10.22054/nms.2021.55153.1039 [In Persian]

Sorensen, K.; van den Broucke, S.; Fullam, J.; Doyle, G.; Pelikan, J.M.; Slonska, Z.; Brand, H. (2012). Health literacy and public health: A systematic review and integration of definitions and models. BMC Public Health, 12(1), 1-13. DOI: 10.1186/1471-2458-12-80

Van der Linden, S.; Roozenbeek, J. & Compton, J. (2020). Inoculating Against Fake News About COVID-19. Frontiers in Psychology, 11(), 566790–. DOI:10.3389/fpsyg.2020.56679

Veeriah, J. (2021). young adults' ability to detect fake news and their new media literature in the wake of the COVID-19 pandemic. Journal of Content, Community & Communication, 13(7), 2395-7514. DOI: 10.31620/JCCC.06.21/31

Wångdahl, J.; Lytsy, P.; Mårtensson, L.; & Westerling, R. (2015). Health literacy and refugees' experiences of the health examination for asylum seekers - a Swedish cross-sectional study. BMC public health, 15, 1162. DOI:10.1186/s12889-015-2513-8

ZarehVgavgani, V. (2020). Infodemic in the global coronavirus crisis. Taṣvīr-i salāmat, 11(1), 1-5. DOI: 10.34172/doh.2020.01[In Persian]