بررسی رابطۀ اعتماد اجتماعی و مشارکت سیاسی (مطالعۀ موردی: دانشجویان دانشگاه اصفهان)

علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

مقاله 1، دوره 20، شماره 3 - شماره پیاپی 45، مهر 1402، صفحه 1-37   

نوع مقاله: پژوهشی -مطالعه موردی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/social.2023.79007.1238

نویسندگان

پگاه خیرالهی¹؛ حمید دهقانی^{* 2}

¹دانشجوی کارشناسی ارشد جامعه شناسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

²استادیار جامعه شناسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

اعتماد اجتماعی همواره به‌عنوان یکی از متغیرهای مهم و تأثیرگذار بر مشارکت سیاسی در همه جوامع مطرح شده است. در پژوهش حاضر نیز به بررسی رابطه بین ابعاد متفاوت اعتماد اجتماعی و مشارکت سیاسی دانشجویان پرداخته شد. پس از ارائه توضیحاتی درباره نظریه‌های پاتنام، گیدنز و زتومکا در رابطه با مفهوم اعتماد و رویکردهای نظری متعدد درباره مشارکت سیاسی، چهار فرضیه طرح و آزمون شد. براساس نظریات مطرح‌شده، چهار نوع از اعتماد (اعتماد بین‌فردی، اعتماد تعمیم‌یافته، اعتماد به نهادهای سیاسی و اعتماد به نخبگان) و سپس رویکردهای مختلف درباره مشارکت سیاسی به‌تفصیل بررسی شد و درنهایت، چارچوب نظری تدوین و یک پرسش‌نامه توسط محققان طراحی شد. فرضیه اصلی تحقیق، بررسی رابطه میزان اعتماد اجتماعی با مشارکت سیاسی بود. پژوهش با استفاده از داده‌های اولیه انجام شد و داده‌ها از طریق توزیع پرسش‌نامه بین 376 نفر ­از دانشجویان همه مقاطع تحصیلی دانشگاه اصفهان گردآوری شد. نتایج تحقیق نشان می­دهد که متغیرهای اعتماد تعمیم‌یافته با ضریب همبستگی 20/0، اعتماد به نهادهای سیاسی با ضریب 18/0 و اعتماد به نخبگان با ضریب همبستگی 23/0 رابطه مثبت و معناداری با متغیر مشارکت سیاسی دارند. پس از تحلیل داده‌ها و مشاهده نتایج تحقیق، دو فرضیه پساآزمونی براساس تفکیک مشارکت سیاسی انتخاباتی و غیرانتخاباتی توسط محققان، طرح و آزمون شد. نتایج آزمون رگرسیون نشان داد که متغیر اعتماد­ تعمیم‌یافته 38/0 از مدل مشارکت سیاسی غیرانتخاباتی و اعتماد به نخبگان 14/0 از مدل مشارکت سیاسی انتخاباتی را تبیین می­کنند. نتایج آزمون تحلیل عاملی نیز نشان می‌دهد که سه معرف مسئولیت‌پذیری نخبگان، صداقت نخبگان و اعتقاد به کارایی نهادهای سیاسی بیشتر از 85 درصد میزان مشارکت سیاسی را تبیین می‌کنند.
 

کلیدواژه‌ها

اعتماد تعمیم یافته؛ اعتماد نهادی؛ اعتماد به نخبگان؛ مشارکت سیاسی انتخاباتی؛ مشارکت سیاسی غیر‌انتخاباتی

مراجع

1. اینگلهارت، ر.، و ولزل، ک. (1388). نوسازی، تغییر فرهنگی و دموکراسی (ی. احمدی. مترجم). تهران: نشر کویر.
2. بابازاده بائی، ع. (1389). بررسی تأثیر اعتماد اجتماعی بر مشارکت سیاسی؛ مطالعه موردی افراد 20 سال و بالاتر شهر بابل (پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد). دانشگاه مازندران، بابل، ایران.
3. پاتنام، ر. (1392). دموکراسی و سنت‌های مدنی (م. ت. دلفروز، مترجم). تهران: انتشارات جامعه‌شناسان.
4. جعفرآبادی، ا.، کفاشی، م.، و صدیقی، ب. (1397). تبیین جامعه‌شناختی تأثیر اعتماد اجتماعی بر مشارکت سیاسی (مطالعه موردی: مردم شهر گرگان). فصلنامه مطالعات سیاسی، 10(39)، 159-186.
5. حیدری، آ.، محمدی، ا.، و باقری، ش. (1396). بررسی رابطه اعتماد نهادی با گونه‌های مشارکت سیاسی (مطالعه موردی: شهروندان بالای 18 سال ساکن شهر شیراز). فصلنامه راهبرد اجتماعی-فرهنگی، 6(23)، 140-172.
6. راش، م. (1393). جامعه و سیاست: مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی سیاسی (م. صبوری، مترجم). تهران: انتشارات سمت.
7. زارع، ب.، و روهنده، م. (1394). بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر مشارکت اجتماعی-سیاسی. مجله مطالعات اجتماعی ایران، 9(2)، 64-87.
8. عنبری، م. (1397). جامعه‌شناسی توسعه؛ از اقتصاد تا فرهنگ. تهران: سمت.
9. فوکویاما، ف. (1379). پایان نظم (غ. ع. توسلی، مترجم). تهران: انتشارات جامعه ایرانیان.
10. فوکویاما، ف. (1397). نظم و زوال سیاسی (ر. قهرمانپور، مترجم). تهران: روزنه.
11. کلمن، ج. س.، بوردیو، پ.، ولکاک، م.، اوفه، ک.، فوکویاما، ف.، پانتام، ر.، و پورتس، آ. (1384). سرمایه اجتماعی: اعتماد، دموکراسی و توسعه (ا. خاکباز، و پویان، ح.، مترجمان). تهران: نشر شیرازه.
12. گیدنز، آ. (1378). تجدد و تشخص (ن. موفقیان، مترجم). تهران: نشر نی.
13. مسعودنیا، ح.، رهبر قاضی، م. ر.، مهرابی کوشکی، ر.، و پوررنجبر، م. (1393). بررسی تأثیر اعتماد اجتماعی بر شیوه‌های مختلف مشارکت سیاسی. فصلنامه مسائل اجتماعی ایران، 5(2)، 77-94.
14. هیوود، ا. (1394). سیاست (ع. ر. عالم، مترجم). تهران: نشر نی.
15. واینر، م.، و هانتینگتن، س. (1390). درک توسعه سیاسی (پژوهشکده مطالعات راهبردی، مترجم). تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.

 

16. Behnke, J. (2009). Vertrauen und Kontrolle: Der einfluss von werten auf einstellungen zu politischen institutionen. Parlementsfrage
17. Giddens, A. (1991). Consequences of modernity. Cambridge and Oxford: Polity Press.
18. Hetherington, M., & Hasser, J. (2012). How trust matter: The changing political relevance of trust. American Journal of Political Science, 56(2), 312-325.
19. Inglehart, R. F. (2023). World values survey. Retrieved from https://www. org/wvs.jsp
20. Kaina, V. (2004). Vertrauen eliten und Die politische untersützung der demokratie. Politische Vierteljahresschrift, 45(4), 519-540.
21. Klenser, J., & College, K. (2007). Social capital and political participation in Latin America: Evidence from Argentina, Chile, Mexico and Peru. Latin America Research Review, 42(2), 1-32.
22. Krishna, A. (2002). Active social capital: Tracing the role of development and democracy. Colombia: Colombia University Press.
23. La due lake, R., & Huckfeldt, R. (1998). Social capital, civil society and political participation. Political Psychology, 19(3), 567-584.
24. Rothstein, B., & Stolle, D. (2008). The state and social capital: An institutional theory of generalized trust. Comparative Politics, 4(4), 441-459.
25. Sztompka, P. (2003). Trust: A sociological theory. Cambridge: Cambridge University Press.