بررسی کاربردپذیری وب‌سایت‌های نشریات تخصصی حوزه علم اطلاعات و دانش‌شناسی بر اساس مدل نیلسن

پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی

مقاله 3، دوره 13، شماره 1 - شماره پیاپی 25، خرداد 1402، صفحه 44-61   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/infosci.2023.79151.1141

نویسنده

هدایت بهروزفر^*

استادیار گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه زابل، زابل، ایران

چکیده

مقدمه: وب‌سایت‌ها بستری هستند که از طریق آنها نویسندگان و ناشران، منابع اطلاعاتی علمی و غیرعلمی را به خوانندگان و مشتریان ارائه می‌دهند. بنابراین در عصر دیجیتال و در دنیای اطلاعات الکترونیکی مکان و نقطه اتصال میان پدیدآورندگان و خوانندگان بیشتر اوقات وب‌سایت‌ها هستند. هدف پژوهش حاضر آن است تا بر اساس اصول ده‌گانه نیلسن وضعیت کاربردپذیری وب‌سایت‌های نشریات علمی فارسی‌زبان حوزه علم اطلاعات و دانش‌شناسی را که در نتایج رتبه‌بندی سال 1400 درجه الف را کسب نموده‌اند، موردبررسی و ارزیابی قرار دهد.
روش‌شناسی: مطالعه حاضر کیفی و از نوع کاربردی است که با استفاده از روش ارزیابی مکاشفه‌ای، انجام شد. ابزار گردآوری داده‌ها سیاهه‌وارسی محقق‌ساخته‌ای بود که مطابق با اصول ده‌گانه نیلسن، تهیه شد. جهت انجام ارزیابی از چهار نفر از متخصصان علم اطلاعات و دانش‌شناسی که در این زمینه تجربه و دانش لازم را دارا بودند، استفاده شد.
یافته‌ها: یافته‌ها نشان داد در مؤلفه‌های «تطبیق بین وب‌سایت و جهان واقعی» (میانگین بالاتر از 4)، «ثبات و یک‌دستی»(میانگین حدود 4)، «جنبه‌های زیباشناختی و طراحی کمینه» (میانگین بالاتر از 66/3) وضعیت این وب‌سایت‌ها مطلوب، در مؤلفه‌های «رؤیت‌پذیری وب‌سایت» (اعداد بین 3 تا 66/3)، «وضعیت کنترل پایگاه توسط کاربر و آزادی عمل وی» (اعداد میانگین در محدوده میان 33/2 تا 66/3)، «وضعیت شناسایی و بازیابی اطلاعات» و «قابلیت انعطاف و کارایی» (همه اعداد میانگین بالاتر از 50/2) وضعیت این وب‌سایت‌ها به‌نسبت مطلوب و در مؤلفه‌های «وضعیت جلوگیری از خطا/ اصلاح خطا» (اعداد میانگین پایین‌تر از 2) و «امکانات کمک و راهنمایی» (اعداد میانگین پایین‌تر از 33/2) وضعیت این وب‌سایت‌ها نامطلوب، است. درباره شدت مشکلات نیز یافته‌ها بیانگر آن است که در اغلب مؤلفه‌ها و در میان همه وب‌سایت‌ها، میزان شدت مشکل جزئی گزارش شده است. به‌عبارت‌دیگر، تمام اعداد در حدود 5/2 و کمتر از آن است و ازاین‌روی شدت مشکلات حداکثر در حد مشکلی جزئی ارزیابی شده است. در این میان شدت مشکلات در مؤلفه «قابلیت انعطاف و کارایی» در وب‌سایت نشریه کتابداری و اطلاع‌رسانی به‌عنوان مشکل اساسی ارزیابی شده است.
نتیجه‌گیری: میزان کاربردپذیری تمام وب‌سایت‌های موردبررسی در پژوهش حاضر بسیار نزدیک به هم و به‌نسبت مطلوب ارزیابی شدند؛ به‌طوری‌که یافته‌ها نشان داد به‌لحاظ رعایت مؤلفه‌های ده‌گانه نیلسن در این وب‌سایت‌ها تفاوت‌ها بسیار اندک و نامحسوس است و همه آنها کم‌و‌بیش در یک رتبه قرار می‌گیرند. به نظر می‌رسد بسیاری از این وب‌سایت‌ها از پلت‌فرمی مشترک و مشابه استفاده می‌کنند و به این سبب تفاوت‌های مشاهده‌‍شده بسیار اندک بود. پیشنهاد می‌شود تدابیر دقیقی برای افزودن امکانات کمک و راهنمایی در قسمت‌های مختلف وب‌سایت‌ها جهت جلوگیری از امکان وقوع خطا صورت پذیرد.
 

کلیدواژه‌ها

کاربردپذیری؛ مدل نیلسن؛ ارزیابی مکاشفه‌ای؛ وب‌سایت نشریات علمی

مراجع

Abbaspour, J. (2009). Heuristic evaluation: a qualitative method for evaluating the user interface of websites and databases. Library and Information Sciences, 12(3), 265-279. [In Persian] Retrieved on 21 September 2022 from: http://lis.aqr-libjournal.ir/article_43604_c9303cadbcd86765703fe7bfeb7feb25.pdf

Alfayez, Z.A., Altawriy, H.M. (2020). Usability Evaluation of Educational Websites: A case Study of University of Basrah Website. Solid State Technology, 63(5), 9865-9886. Retrieved on 22 September 2022 from: https://faculty.uobasrah.edu.iq/uploads/publications/1613173851.pdf

Aggarwal, I., Ahmad, S., Singari, R. M. (2022). Usability of travel website: A study using heuristic evaluation, eye-tracking, usability questionnaire and card sorting. Retrieved on 20 September 2022 from: http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.4098529

Changiz, N. (2008). Automatic web site quality evaluation tools: Emphasis upon Usability. Academic Librarianship and Information Research, 40(45), 147-161. [In Persian] Retrieved on 24 September 2022 from: http://ensani.ir/file/download/article/20120326114923-1142-171.pdf

Dillon, A. (2001). The evaluation of software usability. In: W. Karwowski (ed). Encyclopedia of Human Factors and Ergonomics. London: Taylor and Francis Retrieved on 5 September 2022 from: https://repository.arizona.edu/handle/10150/105344

Doroudi, F., Salajegheh, M., Soleimani Nejad, A., Ghaderi Nikoo, N. (2019). Evaluation of user website interface of National Library of Iran. Journal of Studies in Library and Information Science, 11(2), 179-196. [In Persian] doi: 10.22055/slis.2017.15837.1154

Entezarian, N. , Fattahi, R. (2009). Examining users' understanding of the user interface of databases based on the Nielsen model (comparing the database of electronic articles of the Regional Science and Technology Information Center with the database of articles of the Research Institute of Information and Scientific Documents of Iran). Library and Information Sciences, 12(3), 43-64. [In Persian] Retrieved on 27 September 2022 from: http://lis.aqr-libjournal.ir/article_43594_49a782f312ef2e6306ae9666dc0819e7.pdf

Etemadinezhad, S., Amouzadeh, E., Yazdani Charati, J. (2022). Investigating the Usability of the Integrated Research Automation System (SYAT): A Heuristic Evaluation. Iran J Ergon, 10 (1), 46-55. [In Persian] Retrieved on 5 September 2022 from: http://journal.iehfs.ir/article-1-889-fa.html

Hasan, L. (2013). Determining the Importance of Design Features on Usable Educational Websites. In: Yang GC, Ao S, Gelman L. (eds) IAENG Transactions on Engineering Technologies. Lecture Notes in Electrical Engineering, vol 229, Springer: Dordrecht.10.1007/978-94-007-6190-2_42

Hasan, L. (2014). The Website of the University of Jordan: Usability Evaluation. Int. Arab J. e-Technol., 3(4), 258–269. Retrieved on 20 September 2022 from: https://www.researchgate.net/publication/281904070_The_Website_of_the_University_of_Jordan_Usability_Evaluation

Hassan, L. (2014). Evaluating the usability of educational websites based on students' preferences of design characteristics. International Arab Journal of e-Technology, 3 (3), 179-193. Retrieved on 18 September 2022 from: https://www.academia.edu/5255687/Evaluating_the_Usability_of_Educational_Websites_Based_on_Students_Preferences_of_Design_Characteristics

ISO 9241-11. (1998). Ergonomics Requirements for Office Work with Visual Display Terminals (VDTs) – Part 11: Guidance on Usability. Retrieved on 1 September 2022 from: https://www.iso.org/standard/63500.html

Hedjazi, Y., Bazargan, A., Eshaghi, F. (2009). Guide to quality internal evaluation in university system. Tehran: University of Tehran.

Krawiec, L., Dudycz, H. (2020). A comparison of heuristics applied for studying the usability of websites, Procedia Computer Science, 176, 3571-3580. 10.1016/j.procs.2020.09.029. Epub 2020 Oct 2

Mansouri, M., Norouzi, Y. (2015). Examining the status of the user interface of Persian databases (Magiran and Academic Jihad Scientific Information database). Journal of knowledge studies, 8 (28), 75-86. [In Persian] Retrieved on 23 September 2022 from: https://journals.iau.ir/article_516871_4b46697c31050e828ba5b804879b6d31.pdf

Mohajery, F., Mohammadsalehi, R. (2009). Evaluation of the characteristics of RASA user interface. Journal of knowledge studies, 2(6), 75-87. [In Persian] Retrieved on 2 October 2022 from: http://ensani.ir/file/download/article/20120426170633-5183-47.pdf

Momenipour, A., Rojas-Murillo, S., Murphy, B., Pennathur, P., Pennathur, A. (2021). Usability of state public health department websites for communication during a pandemic: A heuristic evaluation. International Journal of Industrial Ergonomics, 86. 10.1016/j.ergon.2021.103216. Epub 2021 Sep 20.

Muhammad, A.H., Siddique, A., Naveed, Q.N., Khaliq, U., Aseere, A.M., Hasan, M.A., Qureshi, M.R.N., Shehzad, B. (2021). Evaluating usability of academic websites through a fuzzy analytical hierarchical process. Sustainability, 13, 2040. https://doi.org/10.3390/su13042040

Narmenji, M. (2017). User Interface capabilities of SAMAN Library System of Iran Public Libraries Foundation based on Nielsen’s principles. RISPL, 23 (2), 199-217. [In Persian] 20.1001.1.26455730.1396.23.2.8.8

Nielsen, J. (1995). Technology transfer of heuristic evaluation and usability inspection. In International Conference on Human-Computer Interaction. Retrieved on 1 September 2022 from: https://www.nngroup.com/articles/technology-transfer-of-heuristic-evaluation/

Nielsen, J., Mack, R. L. (1994). Usability Inspection Methods. New York: JohnWiley & Sons.

Nielsen, J. (2005). Characteristics of the usability problems found by heuristic evaluation. Retrieved on 7 September 2022 from: https://www.nngroup.com/articles/usability-problems-found-by-heuristic-evaluation/

Nowkarzi, M., Fanoodi, N. (2014). Heuristic evaluation of the user interface of the islamic world science citation database. Library and information science research, 3(1), 151-166. [In Persian] doi: 10.22067/riis.v3i1.15071

Papadopoulos, T., Xenos, M. (2008). Quality Evaluation of Educational Websites Using Heuristic and Laboratory Methods. In: 2nd Panhellenic Scientific Student Conference on Informatics, Related Technologies and Applications, 43–54. Retrieved on 8 September 2022 from: Downloads\Documents\C056.pdf

Ranking System of Scientific Publications (n.d.). Retrieved on 7 October 2022 from: https://irisweb.ir/page/76/%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%DB%8C-%D8%B7%D8%B1%D8%AD-%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D9%87-%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C-%D9%86%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%AA

Samrgandi, N. (2021). Usability Evaluation of Research Database Websites. Life Science Journal, 18(2), 39-49. doi:10.7537/marslsj180221.07.

Son, J. B. (2005). Exploring and Evaluating Language Learning Web Sites. Enhancing Learning and Teaching: Pedagogy, Technology and Language, Post Pressed: Flaxton, 215–227. Retrieved on 10 September 2022 from: Downloads\Documents\Son_ch13_2005.pdf