منطق استکشاف طبقه بندی مفاهیم اخلاقی قرآن کریم

علوم قرآن و حدیث

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 27 خرداد 1402

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jquran.2023.79422.1408

نویسندگان

مریم دهقانی فیروزابادی¹؛ مهدی مهریزی^{* 2}؛ طاهره محسنی³

¹دانشجوی دکتری رشته علوم قرآن و حدیث ، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی ، واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی، تهران ، ایران

²دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی ، واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی، تهران ، ایران

³استادیار و عضو هیئت علمی پردیس خواهران، دانشگاه امام صادق (ع)

چکیده

در یک دسته‌بندی کلی آموزه‌های آسمانی به سه بخش عقاید، اخلاق و فقه قابل تفکیک هستند؛ بنابراین آموزه‌‌های اخلاقی جزو مهمترین معارف قرآنی به شمار می‌رود که دارای گستره بزرگی از فضایل و رذایل اخلاقی است. از این رو برای فهم مفاهیم اخلاقی، شناسایی اهم و مهم آن، تعیین رتبه هر مفهوم که بوسیله آن بتوان گام‌‌های تربیتی درست، برای تربیت نفوس افراد جامعه را برداشت؛ نیاز به شاخص‌هایی است که از راه‌های متعدّدی برای رسیدن به آن باید استفاده کرد؛ چرا که این مسئله در متون دینی به وضوح تبیین نشده است. لذا نویسنده در جستار حاضر با رویکردی توصیفی-تحلیلی طبق بررسی‌هایی که در زبان عرب به عمل آورده است به شاخص‌های تکرار، حصر، تفصیل، تشبیه، مقایسه عبارت‌ها و مضمون‌ها برای دسته‌بندی مفاهیم اخلاقی رسیده است و با شاهد مثال‌هایی از آیات قرآن سعی در تبیین آن داشته است که بر اساس شاهد مثال‌های ذکر شده در این پژوهش خصایل اخلاقیِ نصح و شکر به ترتیب جزء بالاترین فضایل اخلاقی محسوب می‌شوند. البته برای نتیجه گیری نهایی باید استقصاء کاملی بر روی آیات اخلاقی صورت بگیرد که در پژوهشی مفصل در حال انجام است.

واژگان کلیدی: طبقه بندی، اخلاق، مفاهیم اخلاقی، حصر، افعل التفضیل، تشبیه.

کلیدواژه‌ها

طبقه بندی؛ اخلاق؛ مفاهیم اخلاقی؛ حصر؛ افعل التفضیل