سبب‌شناسی بیماری‌های پوسیدگی ریشه، زردی و پژمردگی نخود در استان کرمانشاه

پژوهش‌های حبوبات ایران

دوره 14، شماره 1 - شماره پیاپی 27، خرداد 1402، صفحه 63-74   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/ijpr.v14i1.89106

نویسندگان

بهمن گرامی نسب¹؛ سعید عباسی^{* 2}؛ صمد جمالی²؛ خسرو چهری³؛ حسن یونسی⁴

¹دانش‌آموختۀ کارشناسی‌ارشد بیماری‌شناسی گیاهی، گروه گیاه‌پزشکی، دانشگاه رازی، کرمانشاه

²دانشیار بیماری‌شناسی گیاهی، گروه گیاه‌پزشکی، دانشگاه رازی، کرمانشاه

³دانشیار قارچ‌شناسی، گروه زیست‌شناسی، دانشگاه رازی، کرمانشاه

⁴مربی پژوهشی بخش تحقیقات گیاه‌پزشکی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمانشاه

چکیده

پوسیدگی‌های ریشه و پژمردگی نخود، مخرب‌ترین‌بیماری‌های محدودکنندۀ تولید نخود در استان کرمانشاه به شمار می‌روند. با این حال، اتیولوژی این بیماری‌ها به طور کامل بررسی نشده است. طی فصول زراعی 90-94، از 194 مزرعه نخود در مناطق مختلف استان کرمانشاه بازدید شد و از هر مزرعه، حداقل چهار بوتۀ مشکوک به بیماری، به منظور جداسازی بیمارگر استفاده شد. بر اساس خصوصیات ریخت‌شناختی، هشت گونۀ قارچی شامل Fusarium oxysporoum، F. solani، F. proliferatum، F. equiseti، F. verticillioides، F. culmorum، Macrophomina phaseolina و Rhizoctonia solani شناسایی گردید. از بین جدایه‌های پرشمار به‌دست‌آمده، 288 جدایه از نظر بیماری‌زایی و پرآزاری مورد ارزیابی قرار گرفتند. بر اساس نتایج آزمون بیماری‌زایی، به استثنای گونه‌ها‌ی F. verticillioides وF. culmorum سایر گونه‌ها بیماری‌زا شناخته شدند. در این میان، گونه‌های F. oxysporum و F. solani شایع‌ترین و پرآزارترین گونه‌های بیمارگر شناخته شدند. بر همین اساس، گونه‌های F. equiseti و F. proliferatum در زمرۀ بیمارگرهای ضعیف و کم‌آزار قرار گرفتند. این اولین گزارش از بیماری‌زایی F. proliferatum بر روی نخود است. در این مطالعه، بروز تغییر رنگ آوندی که مشخصۀ اصلی جدایه‌های بیماری‌زای F. oxysporum است، بر خلاف انتظار، فقط در تعداد معدودی از گیاهان مایه‌زنی‌شده مشاهده شد. این نشان می‌دهد که بیشتر جدایه‌های به‌دست‌آمده از این گونۀ مرکب به فرم مخصوص F. oxysporum f. sp. ciceri  تعلق ندارند. با توجه به مرکب‌بودن گونۀ F. oxysporum و عدم کفایت ویژگی­های ریخت­شناسی در شناسایی این بیمارگر، برای تدوین درست اقدامات مدیریتی لازم است شناسایی این بیمارگر با استفاده از روش‌های مولکولی تأیید شود.

کلیدواژه‌ها

رایزوکتونیا؛ زردی؛ فوزاریوز؛ فوزاریوم؛ ماکروفومینا

مراجع

1. Ahmadi, K., Ebadzadeh, H.R., Abdeshah, H., Kazemian, A. and Rafiee, M. 2018. Agricultural Statistics 2017-2018: Volume 1, Field Crops, in: Agriculture, I. M. o. (Ed.). Iranian Ministry of Agriculture, Statistics, p. 117.
2. Aoki, T. O’donnell, K. and Geiser, D.M. 2014. Systematics of key phytopathogenic Fusarium species: current status and future challenges. Journal of General Plant Pathology 80: 189-201.
3. Aslam, M., Mahmood, I., Peoples, M., Schwenke, G. and Herridge, D. 2003. Contribution of chickpea nitrogen fixation to increased wheat production and soil organic fertility in rain-fed cropping. Biology and Fertility of Soils 38: 59-64.
4. Bueno, C. Fischer, I. Rosa, D. Firmino, A. Harakava, R. Oliveira, C. and Furtado, E. 2014. Fusarium solani sp. passiflorae: a new forma specialis causing collar rot in yellow passion fruit. Plant pathology 63: 382-389.
5. Burgess, L.W.L., Summerell, C.M. and Brett, A. 1988. Laboratory Manual for Fusarium R University of Sydney.
6. Chung, W., Chen, L., Huang, J., Huang, H., and Chung, W. 2011. A new ‘forma specialis’ of Fusarium solani causing leaf yellowing of Phalaenopsis. Plant pathology 60: 244-252.
7. Chand, H. and Khirbat, S. 2009. Chickpea wilt and its management–A review. Agricultural Reviews 30: 1-12.
8. 2017. FAOSTAT, Statistical Database of the United Nation Food and Agriculture Organization (FAO) Statistical Division. Rome, Italy. Available at: http://www.fao.org/faostat/en/#data/QC. Accessed Nov, 2019.
9. Fisher, N.L., Burgess, L., Toussoun, T. and Nelson, P.E. 1982. Carnation leaves as a substrate and for preserving cultures of Fusarium Phytopathology 72: 151-153.
10. Gordon, T. and Martyn, R. 1997. The evolutionary biology of Fusarium oxysporum. Annual Review of Phytopathology 35: 111-128.
11. Jiménez-Díaz, R.M., Castillo, P., del Mar Jiménez-Gasco, M., Landa, B.B. and Navas-Cortés, J.A. 2015. Fusarium wilt of chickpeas: Biology, ecology and management. Crop Protection 73: 16-27.
12. Jiménez-Fernández, D., Navas-Cortés, J.A., Montes-Borrego, M., Jiménez-Díaz, R.M. and Landa, B.B. 2011. Molecular and pathogenic characterization of Fusarium redolens, a new causal agent of Fusarium yellows in chickpea. Plant Disease 95: 860-870.
13. Kaur, R., Kaur, J. and Singh, R. 2011. Nonpathogenic Fusarium as a biological control agent. Plant Pathology Journal 9: 79-91.
14. Kolattukdy, P. 1995. Nectria haematococca. Pathogenesis and Host Specificity in Plant Diseases: Histochemical, Biochemical, genetic and Molecular Bases, Vol. II Eukaryotes: 83-101.
15. Landa, B.B., Navas-Cortés, J.A., del Mar Jimenez-Gasco, M., Katan, J., Retig, B. and Jiménez-Díaz, R.M. 2006. Temperature response of chickpea cultivars to races of Fusarium oxysporum sp. ciceris, causal agent of Fusarium wilt. Plant Disease 90: 365-374.
16. Leslie, J.F. and Summerell, B.A. 2008. The Fusarium laboratory manual. John Wiley & Sons.
17. Leslie, J.F., Zeller, K.A. and Summerell, B.A. 2001. Icebergs andspecies in populations of Fusarium. Physiological and Molecular Plant Pathology 59: 107-117.
18. Matuo, T. and Snyder, W.C. 1973. Use of morphology and mating populations in the identification of formae speciales in Fusarium solani. Phytopathology 63: 562-565.
19. Mohammadi, H. and Banihashemi, Z. 2005. Distribiution, pathogenicity and survival of Fusarium spp. The causal agents of chickpea wilt and root rot in the Fars province of Iran. Iranian Journal of plant pathology 41: 688-708 (in Persian with English Summary).
20. Muehlbauer, F.J. and Sarker, A. 2017. Economic importance of chickpea: production, value, and world trade, pp. 5-12, The chickpea genome. Springer
21. Ndiaye, M. 2007. Ecology and management of charcoal rot (Macrophomina phaseolina) on cowpea in the Sahel. Ph.D Thesis, Wageningen University, the Netherland. 114 pp.
22. Nene, Y., Reddy, M., Haware, M., Ghanekar, A., Amin, K., Pande, S. and Sharma, M. 2012. Field Diagnosis of Chickpea Diseases and their Control. Information Bulletin No. 28 (revised). International Crops Research Institute for the Semi-Arid Tropics.
23. Nene, Y., Sheila, V. and Sharma, S. 1996. A world list of chickpea and pigeonpea pathogens (5th edn). International Crops Research Institute for the Semi-arid Tropics: Andhra Pradesh, India.
24. O'Donnell, K., Cigelnik, E. and Nirenberg, H.I. 1998. Molecular systematics and phylogeography of the Gibberella fujikuroi species complex. Mycologia 90: 465-493.
25. Sneh, B., Burpee, L. and Ogoshi, A. 1991. Identification of Rhizoctonia APS press, Minnesota, USA, pp. 133.
26. Snyder, W.C. and Hansen, H. 1940. The species concept in Fusarium. American Journal of Botany 27: 64-67.
27. Westerlund, F., Campbell, R. and Kimble, K. 1974. Fungal root rots and wilt of chickpea in California. Phytopathology 64: 432-436.