ارزیابی عملکرد و پیوستگی بوم‌شناختی سیمای سرزمین در جنگل‌های مانگرو خمیر- قشم

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 3، دوره 13، شماره 2 - شماره پیاپی 50، تیر 1403، صفحه 45-64   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geoeh.2023.82599.1372

نویسندگان

پروانه سبحانی¹؛ افشین دانه کار^{* 2}

¹استادیار گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران

²استاد محیط‌زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران

چکیده

پیوستگی عملکرد بوم‌شناختی به دلیل فراهم کردن اتصالات بوم‌شناختی از مهم‌ترین انواع اتصالات زیستی در ‏بین زیستگاه‌ها و اکوسیستم‌های طبیعی محسوب می‌شود. ‏ازهم‌گسیختگی زیستگاه‌ها و به دنبال آن افول کاهش پیوستگی بوم‌شناختی سیمای سرزمین، از دلایل ‏اصلی نابودی تنوع زیستی است. بر این اساس در مطالعه حاضر با بهره‌گیری از رویکرد بوم‌شناسی سیمای سرزمین به ارزیابی عملکرد و ‏پیوستگی بوم‌شناختی سیمای سرزمین ‏در جنگل‌های مانگرو خمیر-قشم پرداخته شد. بدین ترتیب با شناسایی ‏هم‌زمان عملکرد‌های بوم‌شناختی و ‏اولویت‌بندی اثر موانع، وضعیت پیوستگی بوم‌شناختی در این منطقه در طی سال‌های 1989-2021، موردبررسی و تحلیل قرار گرفت.‏‏ همان‌طور که نتایج نشان داد، در این منطقه بیشترین پراکندگی عملکردهای بوم‌شناختی در اراضی بایر و در ‏مقابل بیشترین موانع در پهنه‌های جزر و مدی قابل‌مشاهده است. با توجه به عملکردهای ‏بوم‌شناختی و موانع موجود، بیشترین وسعت از جنگل‌های مانگرو خمیر-قشم تحت تأثیر موانع بوم‌شناختی ‏می‌باشند که از دلایل آن می‌توان به توسعه فعالیت‌‌های انسانی، کاهش اراضی جنگلی و پیشروی پهنه‌های آبی و ‏جزر و مدی در منطقه اشاره نمود. همچنین نتایج حاکی از روند کاهشی در عملکرد و پیوستگی بوم‌شناختی منطقه و در مقابل افزایش روند اثر موانع است. ازاین‌رو عملکردها و پیوستگی بوم‌شناختی با میزان تراکم جنگل‌های مانگرو ‏رابطه‌ای مستقیم دارد، بدین معنا که با کاهش رویشگاه‌های جنگلی تحت تأثیر مخاطرات محیطی و انسانی، ‏میزان عملکرد و پیوستگی بوم‌شناختی نیز کاهش یافته است. با توجه به نتایج به دست آمده در این مطالعه، ارزیابی عملکرد و پیوستگی بوم‌شناختی می‌تواند امکان تحلیل ‏اصولی از ‏فعالیت‌های توسعه‌ای برای افزایش رفاه انسانی را از طریق حفظ پیوستگی زیستگاه و افزایش پایداری ‏‏اکوسیستم‌ها فراهم نماید. همچنین نتایج این مطالعه به‌عنوان یک راهکار مدیریتی می‌تواند به حفاظت و ‏برنامه‌ریزی صحیح در راستای توسعه فعالیت‌های انسانی و به دنبال آن مخاطرات و پیامدهای محیطی کمک ‏کند.‏

کلیدواژه‌ها

عملکرد اکولوژیکی؛ پیوستگی بوم‌شناختی؛ جنگل‌های مانگرو خمیر-قشم؛ ازهم‌گسیختگی زیستگاه‌ها؛ سیمای سرزمین؛ تنوع زیستی

مراجع

• Aburas, M.M., Sabrina, A., Ramli, H., Firuz, M., & Ashaari, Z.H. (2016). Landscape Analysis of Urban Growth Patterns in Seremban, Malaysia, Using Spatio-Temporal Data. Conference or Workshop Item. https://doi.org/10.1088/1755-1315/37/1/012055

Aksu, A., Tağıl, S., Musaoğlu, N., Canatanoğlu, E. S., & Uzun, A. (2022). Landscape Ecological Evaluation of Cultural Patterns for the Istanbul Urban Landscape. Sustainability, 14 (23), 1630. https://doi.org/10.3390/su142316030

Almasieh, K., & Kaboli, M. (2019). Assessment of Landscape Connectivity and Prediction of Migration Corridors for the Baluchistan Black Bear (Ursus Thibetanus Gedrosianus Blanford, 1877) in the Southeastern Habitats, Iran. Iranian Journal of Applied Ecology, 8 (1), 33-45. [In Persian]. https://doi.org/10.29252/ijae.8.1.33

Belote, R. T., Barnett, K., Zeller, K., Brennan, A., & Gage, J. )2022(. Examining Local and Regional Ecological Connectivity Throughout North America. Landscape Ecology, 37, 2977–2990. https://link.springer.com/article/10.1007/s10980-022-01530-9

Casalegno, S., Anderson, K., Cox, D. T., Hancock, S., & Gaston, K. J. )2017(. Ecological Connectivity in the Three-Dimensional Urban Green Volume Using Waveform Airborne Lidar. Scientific Reports, 7, 45571. https://doi.org/10.1038/srep45571

Chehrazar, Y.,  Chehrazar, F., & Amiri, J.  (2021). Investigation and Comparison of Urban Growth Effects on Landscape of 4 and 9 Areas of Karaj to Revise the Settlement Planning Process. Environment and Interdisciplinary Development, 6(71), 25-40.[In Persian]. https://doi.org/10.22034/envj.2021.180149

Darvishi, A., Fakheran, S., Soffianian, A., & Ghorbani, M. (2015). Change Detection and Land Use/Cover Dynamics in the Arasbaran Biosphere Reserve. Journal of Natural Environment, 68(4), 559-572. [In Persian]. https://doi.org/10.22059/jne.2015.56929

Darvishi, A., Mobarghaee Dinan N., Barghjelveh, S., & Yousefi, M. (2020). Assessment and Spatial Planning of Landscape Ecological Connectivity for Biodiversity Management (Case Study: Qazvin Province). Iranian Journal of Applied Ecology, 9 (1), 15-29

              [In Persian].  https://doi.org/10.47176/ijae.9.1.4182

Dupras, J., Marull, J., Parcerisas, L., Coll, F., Gonzalez, A., Girard M., & Tello, E. (2016). The Impacts of Urban Sprawl on Ecological Connectivity in the Montreal Metropolitan Region. Environmental Science & Policy, 58, 61-73. https://doi.org/10.1016/j.envsci.2016.01.005

Erfanifard, Y., & Lotfi Nasirabad, M. (2022). Efficiency of Mangrove Indices in Mapping Some Mangrove Forests Using Landsat 8 Imagery in Southern Iran. 13(4), 68 – 86. [In Persian]. https://dorl.net/dor/20.1001.1.26767082.1401.13.4.4.8

Erfanifard, Y., Lotfi Nasirabad, M., & Sterenczak, K. )2022(. Assessment of Iran’s Mangrove Forest Dynamics (1990–2020) Using Landsat Time Series. Remote Sens, 14, 4912. https://doi.org/10.3390/rs14194912

Giri, C., Pengra, B., Zhu, Z., Singh, A., & Tieszen, L. )2007(. Monitoring Mangrove Forest ‎Dynamics of the Sundarbans in Bangladesh and India Using Multi-Temporal Satellite Data ‎from 1973 to 2000. Estuar., Coast. Shelf Sci. 73 (1–2), 91–100. ‎https://doi.org/10.1016/j.ecss.2006.12.019

Gulcin, D. (2022). Empirical Assessment of the Relation Between Ecological Connectivity and Land Complexity Based on Information-Theoretic Metrics. Ecological Complexity, 48, 100969. https://doi.org/10.1016/j.ecocom.2021.100969

Huang, X., Ye, Y., Zhao, X., Guo, X., & Ding, H. (2022). Identification and Stability Analysis of Critical Ecological Land: Case Study of a Hilly County in Southern China. Ecological Indicators, 141, 109091. https://doi.org/10.1016/j.ecolind.2022.109091

Mafi Gholami, D., Baharlouii, M., & Mahmoudi, B. (2018). Erosion and accretion monitoring in mangrove forests using remote sensing and Digital Shoreline Analysis System (DSAS)(Case study: Hara Biosphere reserve). Journal of Environmental Studies, 43(4), 633-646. [In Persian]. https://doi.org/ 10.22059/jes.2018.225288.1007381

Makki,, Fakheran, S., Moradi, H., Iravani, M., & Farahmand, M. (2013). Ecological Impact Assessment of Isfahan’s West Ringway on Ghamishloo Wildlife Refuge Using Habitat Evaluation Procedure (HEP). Iranian Journal of Applied Ecology; 1(2), 39-52. [In Persian]. https://dorl.net/dor/20.1001.1.24763128.1391.1.2.4.8

Melhosseini Darani, K., Mortazavi, S. Hosseini, Mohsen, , Shayesteh, K. & Falahatkar, S. (2021). Quantification Visual Criteria of Land Cover Using Landscape Metrics (Case Study: Tonekabon Forests of Dohezar-Sehezar). International Journal of Environmental Science and Technology, 22(10), 119-132. [In Persian]. https://sanad.iau.ir/en/journal/jest/Article/837321

Mallarach, J. M., & Marull, J. (2006). Impact assessment of ecological connectivity at the regional level: recent developments in the Barcelona Metropolitan Area. Impact Assessment and Project Appraisal, 24 (2), 127-137. https://doi.org/10.3152/147154606781765228

Mansouri, M., Badeh, Z., Ghobad, M., & Malek, R. (2021). Application of Landscape Ecology Measures in Analysis and Quantification of Land Cover in Forest Ecosystems (Study Area: Dadabad Sub-Basin, Khorramabad City. Journal of Plant Ecosystem Conservation, 9(18), 151-172. [In Persian]. https://pec.gonbad.ac.ir/article-1-704-en.html

Mehri, A., Salmanmahiny, A., Mikaeili Tabrizi, A., Mirkarimi, S. H., & Sadoddin, A. (2018). Ecological impacts assessment of land use change on the natural structure of the Gharesoo Watershed. Town and Country Planning, 10(1), 93-116. [In Persian].

https://doi.org/10.22059/jtcp.2018.221374.669635

Monteiro, C. S., Pizo, M. A., Vancine, M., & Ribeiro, M. C. (2021). Data from: Forest Cover and Connectivity Have Pervasive Effects on the Maintenance of Evolutionary Distinct Interactions in Seed Dispersal Networks. Oikos, 2022(2). https://doi.org/10.1111/oik.08240

Montis, A. D., Ganciu, A., Cabras, M., Bardi, A., & Mulas, M. (2019). Comparative Ecological Network Analysis: An Application to Italy. Land Use Policy, 81, 714–724. https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2018.11.043

Naderi, M.H., Salarijazi, M., & Zakerinia, M. (2019). Aquatic of Ecosystem Management and Restoration Rivers. Iranian Journal of Eco Hydrology, 6(3), 719-737.

               [In Persian]. https://doi.org/10.22059/ije.2019.280480.1101                                                                                          

-          Naroei, B., Barghjelveh, S., Esmaeilzadeh, H., & Zebardast, L. (2022). Evaluating Spatial-Temporal Changes of Urban Green Infrastructure Using Decision Tree Algorithm of Spatial Processes - Case study: Tehran Landscape System. Scientific- Research Quarterly of Geographical Data (SEPEHR), 31(122), 167-188.

               [In Persian].  https://doi.org/10.22131/sepehr.2022.254788

-           Panahandeh, M. (2018).  Study of Habitat Loss and Fragmentation in Lisar Protected Area Based on Landscape Ecology Approach. Journal of Environmental Research and Technology, 4(3), 41-48. [In Persian] https://dorl.net/dor/20.1001.1.26763060.1397.3.4.6.4

-          Parcerisas, L. (2012). Cambios en los usos del suelo en El Maresme, provincia de Barcelona, (1850-2007), Ciudad y Territorio Estudios Territoriales.173, pp. 511-524.

Poodat, F., Arrowsmith, C., Mikaeili Tabrizi, A., Gordon, A. (2018). Application of Graph ‎Theory in Landscape Ecology The Case Study: Assessment of Habitat Connectivity within ‎Greater Melbourne. Iranian Journal of Applied Ecology, 6 (4), 81-95, 6 (4), 81-95.‎ http://dorl.net/dor/20.1001.1.24763128.1396.6.4.5.8

Rahimi, E., & Salman Mahini, A. (2017). Identifying, Quantifying and Predicting of Landscape Patterns in Space and Time. Environmental Researches, 7(14), 43-60. [In Persian]. https://dorl.net/dor/20.1001.1.20089597.1395.7.14.5.2

Rostamvandi Zabrlou, A., Salehi, A., & Farzin, M. (2022). Determining the Extent of Land Degradation in the Dena Protected Area Between 2009 and 2017. Journal of Natural Environment, 74(4), 677-693. [InPersian]. https://doi.org/10.22059/JNE.2022.334862.2342

-          Safari, J., Mafi Gholami, D., & Mahmoodi, B.  (2019, August).  Spatial mapping of structural changes of mangroves using Landsat 8 satellite in Mangrove Biosphere Reserve. Paper presented at the Proceedings of the 2nd National Conference on the Natural Resources and Sustainable Development in Central Zagros(Iran), Shahrekord.

             [In Persian]. https://civilica.com/doc/941642/

Santiago-Ramos, J., & Feria-Toribio, J.M. (2021). Assessing the Affectiveness of Protected Areas Against Habitat Fragmentation and Loss: A Long-Term Multi-Scalar Analysis in a Mediterranean Region. Journal for Nature Conservation, 64, 126072. https://doi.org/10.1016/j.jnc.2021.126072

Shabani, N., Abarkar, M., Parivar, P., & Kouchekzadeh, M. (2011). Introducing and Applying Landscape Ecological Approach in City Scale (Case study: The City of Tehran). Journal of Environmental Sciences and Technology, 12(4), 185-197. [In Persian]. https://www.magiran.com/paper/840390/

Sobhani, P., & Danehkar, A. (2023). Evaluating and zoning of ecosystem services in mangrove forests of Khamir and Qeshm. Town and Country Planning, 15(2), 275-292. [In Persian]. https://doi.org/10.22059/jtcp.2023.358990.670391

Sobhani, P., & Danehkar, A. (2023). Natural Features and Management Areas of Khamir and Gheshm Mangrove Forests. Iran Nature, 8(4), 97-112.

[In Persian]. https://www.magiran.com/p2634778

Sobhani, P., & Danehkar, A. (2024a). Presenting Scenarios for the Development of Sustainable Nature Tourism Tours with a Future Research Approach in the Mangrove Forests of Iran. Journal of Tourism Planning and Development, 13(49), 93-120. [In Persian]. https://doi.org/48308/SDGE.2023.232851.1147

Sobhani, P., & Danehkar, A. (2024b). The trend of land use changes and the level‎ of‎ ecological risk in the Hara Protected Area. Sustainable Development of Geographical Environment, 5(9), 1-19.[In Persian]. https://doi.org/10.1016/j.jnc.2021.126072

Sobhani, P., P., Esmaeilzadeh, H., Barghjelveh, S., Sadeghi, S. M. M., & Marcu, M. V., (2021). Habitat Integrity in Protected Areas Threatened by LULC Changes and Fragmentation: A Case Study in Tehran Province, Iran. Land, 11(1), 6. [In Persian]. https://doi.org/10.3390/land11010006

Virgós, E., Tellería, J. L., Santos, T. (2002). A comparison on the response to forest fragmentation by medium-sized Iberian carnivores in central Spain. Biodiversity & Conservation, 11 (6), 1063-1079. https://doi.org/10.1023/A:1015856703786

Withaningsih, S., Parikesit, P., Malik, A. D., Rahmi, M. A. (2022). Analysis of the Structure and Ecological Function of an Extreme Landscape in a Tropical Region of West Java, Indonesia. Forest, 13(1), 115. https://doi.org/10.3390/f13010115

Wolf, I. D., Sobhani, P., Esmaeilzadeh, H. (2023). Assessing changes in Land Use/Land Cover and Ecological Risk to Conserve Protected Areas in Urban–Rural Contexts. Land, 12(1), 231. https://doi.org/10.3390/land12010231

Xie, H., Wang, P., & Huang, H. (2013). Ecological Risk Assessment of Land Use Change in the Poyang Lake Eco-economic Zone, China. International Journal of Environmental Research and Public Health, 10 (1), 328-346.

               https://doi.org/10.3390/ijerph10010328

Yaghoubzadeh, M., Salmanmahiny, A., Mikaeili Tabrizi, A., Danehkar, A., & Moslehi, M. (2021). Prioritizing Environmental Hazards of Mangrove Forests in Hormozgan Province. Journal of Natural Environmental Hazards, 10(30), 69-82. [In Persian]

https://doi.org/10.22111/jneh.2020.34699.1675

Yaghoubzadeh, M., Salmanmahiny, A., Moslehi, M., Danehkar, A., & Mikaeili Tabrizi, A. (2020). Investigation of port effects on vegetative and reproductive characteristics of grey mangrove (Avicennia marina (Forssk.) Vierh.) of Iran. Iranian Journal of Forest and Poplar Research, 28(3), 244-256. [In Persian]. https//doi.org/10.22092/ijfpr.2020.342904.1930

Zhang, L.Q., Peng, J., Liu, Y. X., & Wu, J.S. (2017). Coupling Ecosystem Services Supply and Human Ecological Demand to Identify Landscape Ecological Security Pattern: A Case Study in Beijing-Tianjin-Hebei Region China. Urban. Ecosystem, 20 (3), 701–714. https://doi.org/10.1007/s11252-016-0629-y

Zou, T., Zhang, J., Yoshino, K., 2016. Ecological Risk Assessment of Land Use Change in the Northeast China: A Case Study of Linjiang Area. International Journal of Environmental Science and Development, 7(4), 312-315. https://doi.org/10.7763/IJESD.2016.V7.790