پتروژنز و ژئوشیمی عناصر کمیاب توده های نفوذی، زون های اسکارنی و کانسنگ اسکارن آهن شترسنگ

زمین شناسی اقتصادی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 11 تیر 1402   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/econg.2023.80972.1067

نویسندگان

سید احمد مظاهری^{* 1}؛ مجتبی حیدری²

¹استاد، گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

²دانشجوی دکتری، گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

اسکارن آهن شترسنگ در110 کیلومتری شمال غرب مشهد قرار دارد. نفوذ واحدهای نیمه عمیق ائوسن به درون سنگ های آهکی کرتاسه منجر به اسکارن زایی در منطقه شده است. این واحدها بر اساس خصوصیات ژئوشیمیایی به دو گروه سینیت پورفیری و گرانودیوریت پورفیری تقسیم شده اند. توده های نفوذی از نوع I (اکسیدان)، متاآلومینوس و کالک آلکالن بوده و در نوع سینیت غنی از پتاسیم تا شوشونیتی هستند. محیط تکتونیکی توده ها زون فرورانش حاشیه قاره است. مقایسه توان کانه زایی توده های این منطقه بر اساس استفاده از نمودار SiO2 در برابر K2O,MgO,Na2O+K2O و نیز Ni-V، نشان از بارور بودن آنها از نظر تشکیل اسکارن آهن و مس دارد. سینیت پورفیری منشا این کانی سازی است و منیزیم موجود در اسکارن، از سیال گرمابی گرفته شده است. نمودار نسبت های Eu/Eu*,Ce/Ce*,(Pr/Yb)n حضور آب های جوی را نیز در تشکیل زون اسکارن تایید می کند. سیال اولیه که آنومالی مثبت Ce/Ce* و Eu/Eu* دارد شرایط اسیدی و اکسیدان و دمای بالا داشته و تشکیل پیروکسن اسکارن داده است. بخشی از کانی سازی مگنتیت در این زون تشکیل شده و در این شرایط بیشترین میزان REE وارد شبکه پیروکسن اسکارن گشته و سیال را از نظر REE رقیق کرده است و همین عامل منجر به کاهش شدید میزان REE در زون کانی سازی شده است. آنومالی منفی Ce/Ce* و Eu/Eu* بازگو کننده شرایط قلیایی با تمرکز کمتر محتوای REE را نشان می دهد که منطبق بر کلریت اسکارن است. بیشترین میزان کانی سازی در این زون تشکیل شده است.

کلیدواژه‌ها

اسکارن؛ زون فرورانش؛ مگنتیت؛ عناصر کمیاب خاکی؛ شترسنگ؛ کمربند ماگمایی قوچان سبزوار

مراجع