ارزیابی نرخ فرسایش‌ورقه‌ای با استفاده از تجزیه و تحلیل دندروژئومورفولوژی (مطالعه موردی: دربادام قوچان)

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 13 تیر 1402

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geoeh.2023.82213.1360

نویسندگان

عادل سپهر¹؛ زهرا یونسیان^{* 2}؛ سیدرضا حسین زاده³

¹دانشکده منابع طبیعی دانشگاه فردوسی مشهد

²دانشگاه شهید بهشتی. دانشکده علوم زمین، گروه ژئومورفولوژی

³دانشکده جغرافیا دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

فرسایش‌خاک عامل اصلی روند تخریب‌زمین است که طی دوران‌های مختلف، در بسیاری از اکوسیستم‌های جهان اثرات قابل توجهی را بر جای گذاشته است. 75 درصد اراضی ایران در معرض فرسایش قرار دارد که حوضه‌ آبریز دربادام در شمال‌شرق ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست. در این پژوهش با هدف برآورد نرخ فرسایش ورقه‌ای از تکنیک دندروژئومورفولوژی بر روی ریشه‌های بیرون‌زده درختان ارس استفاده شده است. با استفاده از روش نمونه‌برداری انتخابی تعداد 28 نمونه دیسکی از ریشه‌درختان ارس برداشته شد. سپس با آنالیز ماکروسکوپی و میکروسکوپی ریشه‌ها در آزمایشگاه به طور دقیق سال بیرون‌زدگی ریشه از خاک بر اثر فرسایش ورقه‌ای مشخص شد. در آنالیز ماکروسکوپی شاخص‌ تغییرات ناگهانی در عرض حلقه‌رشد و در آنالیز میکروسکوپی شاخص‌های تغییرات اندازه، تعداد و جهت‌گیری آوندها، اندازه لومن سلول‌ها و اندازه فیبرها اندازه‌گیری نشان از بیرون‌زدگی ریشه از خاک داشتند. نتایج نشان داد که میزان‌فرسایش سالیانه کمتر از 0/1 میلی‌متر درسال بوده و میانگین فرسایش‌سالیانه در نمونه‌های تهیه شده از درختان با سن کم‌تر از 50 سال 0/52 میلی‌متر و برای درختان با عمر بین 50 تا 100 سال0/33 میلی‌متر است که نشان‌دهنده تأثیر مثبت ریشه‌‌های درختان در نگه‌داشت خاک دارد. بیش‌ترین نرخ فرسایش‌سالانه در مراتع با پوشش فقیر و کم‌ترین میزان در جنگل با تاج پوشش کم ثبت شد. هم‌چینین نتایج نشان داد میان درجه‌شیب و میزان فرسایش ورقه‌ای رابطه‌مثبت وجود دارد. در نهایت مشخص شد تکنیک دندروژئوومورفولوژی روشی مناسب، کم‌هزینه و آسان برای برآورد نرخ‌فرسایش در مناطق دارای گونه درختی ارس است.

کلیدواژه‌ها

فرسایش ورقه‌ای؛ دندروژئومورفولوژی؛ حوضه‌آبریز دربادام

مراجع