«صور اسرافیل: از تمثیل تاریخ تا رستاخیز مردگان»

تاریخ و فرهنگ

مقاله 5، دوره 54، شماره 2 - شماره پیاپی 109، آبان 1401، صفحه 113-136   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jhistory.2023.82033.1220

نویسندگان

رضا جاوید^{* 1}؛ دکتر هادی نوری²؛ محمد رضا غلامی شکارسرایی²

¹دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی فرهنگی، گروه جامعه‌شناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

²استادیار گروه جامعه‌شناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

چکیده

روزنامه صوراسرافیل چه در عنوان و چه در محتوا، روزنامه عصرِ انقلاب بود. این روزنامه با زبانی تمثیلی و نزدیک به حکمتِ عامیانه، همان گونه که از ناماش پیداست، پیام آور عصرِ تازه‌ای شد. عصر مشروطه به تعبیرِ رسایِ «ناظم الاسلامِ کرمانی»، "عصر بیداری ایرانیان" از خواب غفلتِ چندین ساله بود. در انقلابِ مشروطه نگاه تمثیلی به زبان و زمان، دو عنصر اصلی این گسست بودند. در ساحتِ زمانی گویی فهمِ نظامِ عمودی سامانه جهانِ (نظمِ نمادین) گذشته به هم می‌ریخت و پادشاه در کانون و نقطه مرکزی آن مورد شک و تردید قرار می‌گرفت. در ساختِ زبانی هم خوانشِ تمثیلی از جهان در تقابل با فهم نمادینِ آن قرار داشت. نگاه تمثیلی بنیامین به تاریخ، نظریه زبانی و زمانی او در کنارِ استعاره بیداری و رویابینی اش، به کار تحلیل و تفسیرِ رخدادِ انقلابی مشروطه می‌آید. این مقاله بنا دارد با بهره از نظریه تمثیلیِ بنیامین درباره تاریخ و قصه و حکایت، برخی نوشته‌های روزنامه صوراسرافیل را از منظر خوانشِ تمثیلی رهایی‌بخش بررسی کند.

کلیدواژه‌ها

صوراسرافیل؛ تمثیل؛ رستگاری؛ انقلاب مشروطه؛ والتربنیامین

مراجع

آرین پور، یحیی. از صبا تا نیما، تاریخ 150 سال ادب پارسی. تهران: زوار، 1372.

ایگلتون، تری. والتر بنیامین یا به­سوی نقدی انقلابی. ترجمۀ مهدی امیرخانلو و محسن ملکی. تهران: نشر مرکز، 1397.

ایگلتون، تری. مارکسیسم و نقد ادبی. ترجمۀ اکبرمعصوم بیگی. تهران: نشرِ دیگر، 1383.

بنیامین، والتر. عروسک و کوتوله، مقالاتی دربارۀ فلسفه زبان و فلسفه تاریخ. گزینش و ترجمۀ مراد فرهاد پور، امید مهرگان. تهران: گام نو، 1385.

دهخدا، علی­اکبرو میرزا جهانگیرخان صوراسرافیل. روزنامۀ صوراسرافیل. تهران: نشرِ تاریخِ ایران، 1361.

صدر هاشمی، محمد. تاریخ جراید و مجلات ایران. اصفهان: کمال، 1363.

کسروی، احمد. تاریخِ مشروطیت ایران. تهران: موسسۀ انتشارات امیرکبیر، 1363.

لووی، میشل. آژیرِ حریق، خوانشی از: «تزهایی درباره فلسفه تاریخ» نوشتۀ والتر بنیامین. ترجمه انگلیسی از کریس ترنر. بی­جا: انتشاراتِ دانشگاهِ فرانسه، 2016.

مکارم شیرازی، ناصر. تفسیر نمونه: تفسیر و بررسی تازه‌ای دربارۀ قرآن مجید. با همکاری جمعی از نویسندگان. تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1361.

یزدانی، سهراب. صوراسرافیل، نامه آزادی. تهران: نشر نی، 1386.

یوسفی، غلامحسین. دیداری با اهل­قلم، درباره بیست کتاب نثر فارسی. مشهد: موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه مشهد، 1357-1358.

Benjamin, Walter. The Origin of German Tragic Drama. Translated by­­ John Osborne, London &New York, Verso, 2003.

Brent, Plate, S. Walter Benjamin, religion and aesthetics: rethinking religion through the arts, New York, London, 2005.

Leddin, Steven. Benjamin’s Allegorical Hermeneutics: The Critique of Historicism and the Disclosure of the Historical. edited by Matthias Stephan, 2013.

Michael, Löwy& Scholem, Gershom Scholem& Richardson, Michael, “Messianism in the Early Work of Gershom Scholem”, New German Critique, No. 83, Special Issue on Walter Benjamin, (Spring - Summer, 2001): 177-191.

Selmon, Stephen. Post-Colonial Allegory and the Transformation of History. 23(1), (1988):157-168.

Liu, Shu . Walter Benjamin's Concept of Experience and His Literary Practice. the University of California Davis, 2022.

Whitman, Jon . Interpretation and allegory: antiquity to the modern period, Leiden, Boston, Koln: Brill, 2000.