ارزیابی اثرات زیست‌محیطی بلندمرتبه‌سازی با رویکرد آینده‌پژوهی (نمونۀ موردی: شهر اهواز)

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 7، دوره 21، شماره 4 - شماره پیاپی 45، دی 1402، صفحه 199-230   

نوع مقاله: پژوهشی- مطالعه موردی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgrd.2023.82759.1289

نویسندگان

نیلوفر آذربرزین¹؛ نفیسه مرصوصی^{* 2}؛ امیرحسین حلبیان³؛ مصطفی شاهینی فر⁴

¹دانشجوی دکترا، گروه جغرافیا، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

²دانشیار، گروه جغرافیا، دانشگاه پیام نور،تهران، ایران.

³دانشیار، گروه جغرافیا، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

⁴استادیار، گروه جغرافیا، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

چکیده

بلند‌مرتبه‌سازی ازجمله رویکردهای مهم شهرهای بزرگ جهان است که در اثر رشد روزافزون جمعیت، کمبود و گرانی زمین و مشکلات توسعۀ افقی شهرها رواج یافته است. یکی از مهم­ترین ابعادی که بر روند بلندمرتبه ­سازی تأثیرگذار است، بعد زیست­محیطی است؛ بنابراین هدف پژوهش حاضر، ارزیابی اثرات زیست‌محیطی بلندمرتبه‌سازی در شهر اهواز با رویکرد آینده‌پژوهی بود که به لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ ماهیت و روش تحلیلی­-­اکتشافی است. برای گردآوری داده­ها از پرسش‌نامه و تکنیک دلفی و مطالعات اسنادی­-کتابخانه­ای بهره­ گیری شد. یافته­های پژوهش نشان داد که از میان 33 عامل اصلی تأثیرگذار بر پایداری زیست­ محیطی بلندمرتبه ­سازی شهر اهواز، 18 متغیر به­عنوان عوامل کلیدی و تأثیرگذار شناخته شدند که این متغیرها بیشترین تأثیرگذاری و کمترین تأثیرپذیری را بر آینده زیست­محیطی بلندمرتبه­سازی شهر اهواز دارند و شامل عوامل جمعیت، توجه به ارزش­های اقتصادی بازیافت، دسترسی به نور خورشید، دوچرخه، استقرارنیافتن پارک­ها و فضاهای باز شهری، دما، رطوبت، باد، لامسه، انطباق قوانین زیست‌محیطی با چشم‌انداز، عناصر اکولوژیک، شرایط زمین و خاک، عبور پیاده، توپوگرافی و زمین‌شناسی، تدوین طرح­های دیپلماسی زیست‌محیطی، بویایی، حمل‌ونقل عمومی، فرهنگی-اجتماعی می­ شود. نتایج پژوهش بیانگر آن است که با توجه به تأثیرگذاری زیاد نقش عوامل میکرواقلیم و اجتماعی-فرهنگی درخصوص پایداری زیست‌محیطی بر روند بلندمرتبه ­سازی، مسئولان شهر اهواز می­توانند جهات موفقیت یا شکست شاخص­های پایدار زیست­ محیطی بلندمرتبه­سازی شهر اهواز را مشخص کنند. برای بهبود وضع موجود راهکارهایی ارائه ‌شده است که نیازمند توجه جدی مدیران و برنامه­ریزان شهری است.
 

کلیدواژه‌ها

بلندمرتبه‌سازی شهری؛ شاخص­های زیست­محیطی؛ آینده­پژوهی؛ میک‌مک؛ شهر اهواز

مراجع

1. بهزادی پور، ح.، داودپور، ز.، ذبیحی، ح. (1400). تجزیه و تحلیل ارتباط میان ساختمان‌های بلندمرتبه و ادراک محیطی شهروندان با استفاده از روش چیدمان فضا، مورد مطالعاتی: منطقه 22 شهر تهران. معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، 14(37)، 151-163.
2. جعفری، ف.، مؤذنی، م.، و بدلی، ا. (1399). آینده‌پژوهی تغییرات کاربری اراضی شهری در کلان‌شهر تبریز. برنامه‌ریزی فضایی، 10(2)، 1-22.
3. جوزی، س. ع.، و جعفری نسب، ت. (1393). بررسی آثار محیط‌زیستی ساخت‌و‌ساز پروژۀ مسکن مهر شهرستان محمودآباد مازندران. محیط‌شناسی، 40(3)، 603-619.
4. حیدری، ا.، رهنما، م. ر.، اجزاء شکوهی، م.، و خوارزمی, ا.ع. (1397). تحلیل میزان پایداری محیط‌زیست شهری در کلان شهر مشهد با استفاده از رویکرد زمینه‌یاب گام طبیعی. جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، 16(1)، 51-88.
5. خداکرمی، ج.، نوری، ش.، و منصوری، ر. (1399). تأثیر فرم هندسی ساختمان‌های بلند بر پراکنش ذرات معلق و آلودگی هوا در محیط پیرامون آن‌ها. نقش جهان-مطالعات نظری و فناوری‌های نوین معماری و شهرسازی، ۱۰(۳)، 193-203.
6. رهنما، م. ر.، و طاهری، ف. (1396). ارزیابی ظرفیت تحمل زیست‌محیطی شهر شاندیز. جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، 15(2)، 1-20.
7. زینالی عظیم، ع.، حاتمی گلزاری، ا.، کرمی، ا.، و بابازاده اسکوئی، س. (1400). سنجش پایداری محیطی شهر تبریز براساس شاخص­های زیست‌محیطی رشد هوشمند شهری. فصلنامه پایداری توسعه و محیط‌زیست، 2(3)، 59-41.
8. ستاری‌زاده، ف. (1395). تحلیل کیفیت محیط شهری منطقه یک شهر ایلام (پایان‌نامه منتشرنشده کارشناسی‌ارشد). مؤسسه آموزش عالی باختر ایلام، ایران.
9. صادقلو، ط. (1397). ارزیابی مشارکتی اثرات زیست‌محیطی توسعۀ گردشگری در روستاهای هدف استان گلستان با روش ماتریس ICOLD و COPRAS. جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، 16(1)، 165-191.
10. صالحی، ا.، یاوری، ا. ر.، وکیلی، ف.، و پریور، پ. (1395). ارزیابی اثر بلندمرتبه‌سازی بر عملکرد جریان باد شهری، پژوهش موردی: منطقه 22 کلان‌شهر تهران. فصلنامه علمی پژوهش‌های بوم‌شناسی شهری، 7(13)، 67-80.
11. عباس­زاده، ش.، گوهری، ف.، و عسکری رابری، ا. (1395). بررسی تأثیر عوامل کیفیت محیطی بر رضایتمندی ساکنان در مجتمع‎های مسکونی در مشهد. پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، 4(4)، 653-671.
12. کمانرودی کجوری، م.، و صالحی، ف. (1401). چهارچوب مفهومی و معیارهای حکمروایی بناهای مسکونی بلندمرتبه در ایران. مطالعات ساختار و کارکرد شهری، 9(33)، 123-152.
13. لطفی، ص.، مهدیان بهنمیری، م.، و مهدی، ع. (1393). تحلیلی بر روند گسترش کالبدی شهر و اثرات آن بر کیفیت محیط‌زیست شهری مورد پژوهش: شهر بابلسر. جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، 12(1)،
    129-105.
14. Allwright, E., & Abbott, R. A. (2021). Environmentally sustainable dermatology. Clinical and Experimental Dermatology, 46(5), 807–813.
15. Asan, S. S., Asan, U.‚ (2007) Qualitative cross-impact analysis with time consideration. Technological Forecasting and Social Change, 5(74), 627-644.
16. Bott, H. (2012). The dimensions of sustainability. In S. Ergonul, A. Kocabas, E. Erbas, S. Gundes, K. S. Karaosman, & and I. O. Eren (Eds.), Green age: Approaches and perspectives towards sustainability (pp. 23-47). I˙stanbul, Turkey: Mimar Sinan Fine Arts University.
17. , B., Saur, D., & Serra, P. (2018). Urban sprawl in the Mediterranean? Patterns of growth and change in the Barcelona Metropolitan Region 1993–2000. Journal of Landscape and Urban Planning, 85(3-4), 174–184.
18. García, O. R., Tejeda, A. M., & Bojórquez, G. (2019). Urbanization effects upon the air temperature in Mexicali, B. C., México. Atmósfera, 22(4), 349-365.
19. Haribabu, K. (2021). Green energy for environmental sustainability. Chemical Engineering & Technology, 44(5), 810-810.
20. Henriksson, M. (2010). Environmental assessment of residential building. University of industrial ecology, Goteborg.
21. Kukreja, C. P. (1978). Tropical architecture. Tata McGraw-Hill.
22. Marsh, W. M. (2010). Landscape planning environmental applications. Hoboken, New Jersey: John wiley & sons, Inc.
23. Ozmen, Y., Baydar, E., & van Beeck, J. P. A. J. (2016) Wind flow over the low-rise building models with gabled roofs having different pitch angles. Building & Environment, 95, 63-74.
24. Padash, A. (2017). Modeling of environmental impact assessment based on RIAM and TOPSIS for desalination and operating units. Environmental Energy and Economic Research, 1(1), 75-88.
25. Soja, E. W. (2016). Algunas consideraciones sobre el concepto de ciudades región globales. (Some considerations on the concept of global region cities). Ekonomiaz: Revista Vasca de Economía, 58, 345-375.
26. Sonne, W. (2017). Urbanity and density: In 20th-century urban design. Berlin: DOM Publishers.
27. Thrais Thomas, T., Sony, C. D. C., & Kuruvila, E. (2017). Rapid environmental impact assessment of eco tourism in Pookote Lake, Wayanad. International Research Journal of Engineering and Technology, 4(4), 3149-3154.
28. Tsou, J. Y., Chow, B., & Fu, W. (2012). Wind environment and natural Ventilation simulation for sustainable building design in Hong Kong and other China cities. Paper presented at the 14^th International Conference on Computing in Civil and Building Engineering (ICCCBE) Moscow, Russia.
29. van Hooff, T., & Blocken, B. (2013) CFD evaluation of natural ventilation of indoor environments by the concentration decay method: CO 2 gas dispersion from a semi-enclosed stadium. Building & Environment, 61, 1-17.
30. Wang, D., & Wang, F. (2016), Contributions of the usage and affective experience of the residential environment to residential satisfaction. Housing Studies, 31(1-2), 42-60.
31. Wang, W., Adamowski, J., Liu, C., Liu, Y., Zhang, Y., Wang, X., …, & Cao, J. (2020). The impact of virtual water on sustainable development in Gansu province. Applied Sciences, 10, 586.