تحلیل گفتمان ون‌دایکی هویت زنان در چهار رمان منتخب فارسی (سووشون، چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم، سال بلوا، شوهر آهو خانم)

زبانشناسی و گویش های خراسان

مقاله 4، دوره 15، شماره 3 - شماره پیاپی 32، آذر 1402

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jlkd.2023.81602.1157

نویسندگان

سجاد باقری^{* 1}؛ علی علیزاده²

¹دانشجوی کارشناسی ارشد زبانشناسی همگانی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

²دانشیار زبانشناسی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

هویت زنان و مسائل پیرامون آن‌ها از موضوعات مهم این روزهای جامعه جهانی است؛ اما این بخش از جامعه به علت برخی سنت‌ها و عادات حاکم بر جوامع و نگاه خاص به آن‌ها، همیشه جنس دوم تلقی شده-اند. این شیوۀ نگرش به هویت زن در ادبیات داستانی نیز نمود پیداکرده است. تحلیل گفتمان بر این اصل تأکید دارد که نحوه خلق هر گفتمان ریشه در دیدگاه خالق آن گفتمان و شرایط اجتماعی حاکم بر دوره خلق آن گفتمان دارد. در این تحقیق اصول مربع ایدئولوژیک ون‌دایک، کارکرد سه‌گانه گفتمان و همچنین استراتژی‌های گفتمانی به‌کاررفته توسط نویسندگان بررسی شده و رمان‌ها در سطوح معنا، توصیف، سبک و استدلال به تحلیل شده‌اند. این تحقیق بر روی چهار رمان مشهور فارسی انجام‌شده است. رمان‌های «سووشون» اثر سیمین دانشور، «چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم» اثر زویا پیرزاد، «سال بلوا» اثر عباس معروفی، «شوهر آهو خانم» اثر علی‌محمد افغان. این تحقیق از نوع کیفی است و به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده‌است. علاوه بر آشکار کردن تفاوت بازنمایی هویت زن در آثار نویسندگان زن با نویسندگان مرد، نشان می‌دهیم که چگونه شرایط حاکم بر جامعه، افکار عمومی، اخلاق اجتماعی و حتی اصول تربیتی در خانواده‌ها می‌تواند بر شکل‌گیری هویت مستقل زن و کمرنگ شدن روابط ناعادلانه میان زن و مرد و حتی تغییر آن کمک کند. طی این مقاله استراتژی‌ها را در خدمت سه عامل اصلی، شامل رفتار اجتماعی، رفتار تربیتی و آگاه شدن و آگاهی بخشیدن می‌بینیم که هویت مستقل زن را آشکار، شکوفا و سپس به جامعه اثبات می‌کنند.

کلیدواژه‌ها

تحلیل گفتمان ون‌دایکی؛ رمان فارسی؛ هویت زن؛ رفتار اجتماعی؛ رفتار تربیتی

مراجع