ارزیابی پتانسیل ژئوتوریسم شمال دامغان با استفاده از مدل بریلها

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 4، دوره 21، شماره 3 - شماره پیاپی 44، مهر 1402، صفحه 75-105   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgrd.2023.81781.1265

نویسندگان

صدیقه امیدوار¹؛ مهدی صرفی^{* 2}؛ علی اکبر تقی پور³

¹فارغ‌التحصیل مقطع کارشناسی‌ارشد رشته زمین‌شناسی، دانشگاه دامغان، دامغان، ایران

²دانشیار گروه زمین‌شناسی چینه‌نگاری و دیرینه‌شناسی، دانشگاه دامغان، دامغان، ایران

³استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه دامغان، دامغان، ایران

چکیده

گردشگری یکی از ابزارهای مهم برای ایجاد تغییرات اجتماعی و اقتصادی در کشورهای درحال‌توسعه است. برای کشورهای درحال‌توسعه که با معضلاتی مانند نرخ بیکاری زیاد، محدودیت منابع ارزی و اقتصاد تک‌محصولی مواجه هستند، توسعه گردشگری امری مهم است. با توجه به موقعیت عالی دامغان از نظر تنوع آب و هوایی و زمین‌شناسی، قرارگیری در مسیر ارتباطی مسافران، شناسایی و توسعۀ گونۀ درحال‌رشد گردشگری یعنی ژئوتوریسم می‌تواند قدم مهمی برای توسعه منطقه باشد. پژوهش حاضر از نوع کاربردی است که با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی کار انجام شده است. برای ارزیابی پتانسیل‌های ژئوتوریسم منطقه از مدل بریلها استفاده شد. در این مدل ارزیابی ژئوتوریستی مکان‌ها به‌وسیله ظرفیت علمی، پتانسیل آموزشی-توریستی و ریسک تخریب‌پذیری آن‌ها سنجیده می‌شود. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که در بین ژئوسایت‌های بررسی‌شده از نظر ظرفیت علمی، لایه‌های تریلوبیت‌دار و چشمه‌علی با امتیازهای 170 و 250 بالاترین رتبه را دارند. از نظر پتانسیل‌های توریستی-آموزشی گسل آستانه و چشمه‌علی با امتیازات 295 و 325 بالاترین رتبه‌ها را به خود اختصاص داده‌اند. درنهایت لایه‌های تریلوبیت‌دار و سیمه کوه با امتیاز 320 در زمینه ریسک تخریب پذیری در جایگاه اول قرار دارند. نتایج نشان داد که منطقه موردبررسی دارای ظرفیت زیادی در زمینه ژئوتوریست و جذب توریسم است، اما متأسفانه فقط ژئوسایت چشمه‌علی گردشگرپذیر است و بقیه ژئوسایت‌ها به دلایل مختلف ازجمله ناشناخته بودن و تبلیغ ناکافی، نبود مدیریت، نبودن زیرساخت‌ها و... چندان مدنظر قرار ندارند. برای توسعه منطقه و جذب بیشتر گردشگر، برنامه‌ریزی دقیق و سرمایه‌گذاری باید به‌صورت جدی مدنظر قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

توسعه گردشگری؛ ژئوتوریسم؛ شهرستان دامغان؛ تنوع طبیعی و فرهنگی

مراجع

1. آقانباتی، س. ع. (1383). زمین‌شناسی ایران. تهران: سازمان زمین‌شناسی کشور.
2. احمدی، ع. (1397). پتانسیل‌سنجی گردشگری با تکیه بر بسترهای ژئومرفولوژیکی در راستای توسعه ناحیه‌ای (مطالعه موردی: منطقه اورامانات). مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، 30 (1)، 117-135.
3. احمدی، ع.، تقیان، ع.، یمانی، م.، و موسوی، س. ح. (1395). ارزیابی منطقه اورامانات جهت توسعه ژئوتوریسم و با هدف پیشنهاد منطقه به‌عنوان ژئوپارک ملی-جهانی. پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمی، 4 (1)، 1-16.
4. جهان‌تیغ‌مند، س.، کرم، ا.، و قنواتی، ع. ا. (1401). تبیین توان‌ها و مدیریت گردشگری ژئوسایت‌ها بر پایه ارزیابی محوطه‌های تنوع زمینی (مطالعه موردی: منطقه گردشگری تنگه واشی در شهرستان فیروزکوه). تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، (65)، 303-323.
5. رسولی‌نژاد، ق. (1385). قلعه منصورکوه. نشریه اثر، (40-41)، 58-46.
6. رضوانی، ع ا. (1386). جغرافیا و صنعت توریسم (چاپ اول). انتشارات پیام نور.
7. سعیدی، م. (1390). دامغان: شکوه تاریخ و طبیعت (چاپ اول). انتشارات منذر.
8. عفیفی، م.، و قنبری، ع. (1388). بررسی جاذبه‌های ژئوتوریستی گنبدهای نمکی لارستان. فصلنامه جغرافیای طبیعی، 2 (2)، 31-47.
9. عرب­عامری، ع.، رضایی، خ.، و یمانی، م. (1397). ارزیابی توانمندی­های ژئوتوریسم ناهمواری­ گنبدهای نمکی برای توسعه پایدار گردشگری (مطالعه موردی: جنوب سمنان). نشریه مدیریت بیابان، 6(11)، 14-46.
10. غلامی مایانی، ا. (1397). دامغان قطب گردشگری (چاپ اول). انتشارات اندیشه معاصر.
11. کاظمی، سم. (1385). مدیریت گردشگری (چاپ اول). انتشارات موسسه فرهنگی زهد.
12. کامران، ح.، علیزاده، م.، و نیک‌بخت، ر. (1399). ارزیابی توانمندی‌های منتخب استان اصفهان با مدل بریلها. جغرافیا (فصلنامه علمی-پژوهشی و بین المللی انجمن جغرافیایی ایران)، 18(64)، 5-22.
13. گی، چ، فایوسولا، ا. (1377). جهانگردی در چشم‌انداز جامع (چاپ اول) (ع. پارساییان، و س. م. اعرابی، مترجمان). تهران: انتشارات دفتر پژوهش‌های فرهنگی.

 

14. Ahmadi, M., Derafshi, Kh., Mokhtari, D., Khodadadi, M., & Najafi, E (2022). Geodiversity assessments and geoconservation in the Northwest of Zagros mountain range, Iran: Grid and Fuzzy Method Analysis. Geoheritage, 14(132), 3-16.
15. Bouzekraoui, H., Barakat, A., Touhami, F., Mouaddine, A., & Youssi, M. (2017). Inventiry and assessment of geomorphosites forgeotourism development: a case study of Bouoully valley. Jornal of AREA, 4, 145-158.
16. Brilha, J. (2016). Inventory and quantitative assessment of geosites and geodiversity sites: A review. Geoheritage, 8(2), 119-134.
17. Comanescu, L., Nedelea, A., & Dobre, R. (2011). Evaluation of geomorpho-sites in vista valley (Figures mountains – Carpathians, Romania). International Journal of the Physical Sciences, 6, 1161- 1168.
18. Dollma, M (2019). Geotourism potential of Thethi National Park (Albania). International Journal of Geoheritage and Parks, 7, 85-90.
19. Dowling, R. K. (2008). The emergence of geotourism and geoparks. Journal of Tourism, 9(2), 227-236.
20. Frey, M. (2021). Geotourism—Examining tools for sustainable development. Geosciences, 11(30), 1-28.
21. Ghobadipour, M., Vidal, M., & Hosseinnezhad, M. (2007). An early Ordovician trilobite assemblage from the Lashkarak formation-Damghan area-Nothern Iran. Geobios, 40(4), 489-500.
22. Hadzik, O., Makovic, S. B., Vasiljevic, Dj. A., & Nedeljkovic, M. (2010). A dynamical model for assessing tourism market attractiveness of a geosite. Paper presented at the Proceedings of the 1^st International Conference on Geoheritage & Geotouri, 23-25.
23. Herrera-Franco, G., Montalván-Burbano, N., Carrión-Mero, P., Apolo-Masache, B., & Jaya-Montalvo, M. (2020). Research trends in geotourism: A bibliometric analysis using the scopus database. Geosciences, 10(379), 1-29.
24. Jamorska, I., Sobiech, M., Karasiewicz, T., & Tylmann, K (2020). Geoheritage of postglacial areas in Northern Poland—Prospects for geotourism. Geoheritage, 12, 1-13
25. Maghsoudi, M., Moradi, A., Moradipour, F., & Nezammahalleh, M. A. (2018). Geotourism development in world heritage of the Lut desert. Geoheritage, 11(2), 201-216.
26. Nemanja, T. (2011). The potential of Lazar Canyon (Serbia) as a geotourism destination: Inventory and evaluation. Geographica Pannonica, 15(3), 103-112.
27. Ólafsdóttir, R. (2019). Geotourism. Geosciences, 9(48), 1-7.
28. Ozsahin, E. (2017). Geodiversity assessment in the Ganos (Isiklar) Mount (NW Turkey). Environment Earth Science, 76, 76 – 271.
29. Reynard, E., Fontana, G., Kozlic, L., & Capozza, C. (2007). A method for assessing "scientific" and "additional values" of geomorphosites. Geographica Helvetica, 62, 148-158.
30. Reynard, E., Baillifard, F., Berger, J. P., Felber, M., Heitzmann, P., Hipp, R., …, & Von Salis, K. (2007). Géoparcs en Suisse. Un Rapport Strategique.