واکاوی تجربه و تفسیر کنشگران صنعت هواپیمایی از رقابت پذیری شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران ( هما)

علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 04 شهریور 1402

نوع مقاله: پژوهشی- کاربردی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/social.2023.81879.1329

نویسندگان

دکتر مسعود حاجی زاده میمندی^{* 1}؛ مهدی نایه در²

¹دانشگاه یزد

²دانشجوی دکتری دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه یزد

چکیده

شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران(هما) یکی از باسابقه ترین خطوط هوایی جهانی ، منطقه-ای و به تعبیری مادر صنعت هواپیمایی کشور است. بررسی روند فعالیت این شرکت هواپیمایی در شش دهه فعالیت اش حاکی از روند نزولی آن در سهم اش در بازار حمل و نقل هوایی کشور به عنوان یکی از مهمترین شاخص های رقابت پذیری خطوط هوایی است. این مقاله، در پی واکاوی تفسیر و فهم رقابت پذیری به عنوان هسته اصلی موفقیت یا شکست بنگاههای اقتصادی و همچنین شناسایی متغیرهای اجتماعی دخیل در رقابت پذیری خطوط هوایی از دیدگاه مدیران عالی و ارشد هما است. مطالعه با رویکرد کیفی و به روش تحلیل مضمون( تحلیل تماتیک) انجام شده است. داده ها از طریق مصاحبه نیمه ساختار یافته با 23 نفر از مدیران پیشین و کنونی هما جمع آوری شده است. برای دسته بندی مضامین از ابزار تجزیه و تحلیل PEST بهره گرفته شده است. مضامین احصاء شده در چارچوب متغیرهای کلان محیطی سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فناروی عبارتند از: مداخلات دولت، تحریم، ضعف نهاد تنظیم کننده، نگرش دولت به حمل و نقل هوایی، ساختار بازار، ویژگی های بنگاه ، بحران صندوق بازنشستگی هما، عدم ثبات مدیریتی، تگناهای مدیریت دولتی، تنوع ناوگان، ورود رقبا ، نرخ ارز، نگرش های شهروندان ، بُعد خانوار، اعتقادات و باورهای مذهبی، پرت شدگی از تحولات فناوری . همچنین یافته های تحقیق نشان می دهد در بین متغیرهای کلان محیطی ، متغیرهای اجتماعی (نگرش شهروندان، بعد خانوار و اعتقادات و باورهای مذهبی) برای رقابت پذیری هما فرصت ساز هستند.

کلیدواژه‌ها

جامعه شناسی بنگاه؛ رقابت پذیری؛ تجزیه و تحلیل PEST؛ حمل و نقل هوایی؛ خطوط هوایی