فراتحلیل آگاهی از حقوق شهروندی در ایران (در بازۀ 1380 تا 1400)

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 10، دوره 21، شماره 2 - شماره پیاپی 43، تیر 1402، صفحه 287-314   

نوع مقاله: مروری

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgrd.2023.82695.1286

نویسندگان

سیداحمد میر محمد تبار^{* 1}؛ زین العابدین افشار¹؛ سعید محمودی²

¹استادیار گروه جامعه شناسی، دانشگاه اراک، اراک، ایران

²کارشناس ارشد جامعه شناسی،دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

چکیده

در چند دهة اخیر حقوق شهروندی به یکی از پیچیده­ترین مسائل سیاسی و اجتماعی تبدیل شده و توجه متفکران و سیاست‌مداران زیادی را به خود جلب کرده است. در موضوع آگاهی از حقوق شهروندی و عوامل آن، تحقیقات متعدد با نتایج متفاوت در ایران انجام گرفته است که ترکیب و جمع­بندی نتایج مربوط، ما را به درک روشن­تری از این واقعیت پراهمیت رهنمون خواهد کرد. فراتحلیل حاضر با هدف شناسایی نقاط افتراق و اشتراک تحقیقات این حوزه و شناسایی مهم‌ترین عوامل مؤثر بر آگاهی از حقوق شهروندی در ایران انجام شد. جمعیت آماری این تحقیق همه­ مقالات معتبر علمی بودند که در سال­های 1380 تا 1400 با موضوع آگاهی از حقوق شهروندی و عوامل آن منتشر شدند. ملاک انتخاب مقالات برای فراتحلیل، اندازه اثر عوامل بر آگاهی از حقوق شهروندی بود که درنهایت به انتخاب 22 مقاله معتبر انجامید. نتایج فراتحلیل نشان می­دهد، اول اینکه آگاهی از حقوق شهروندی در ایران در حد متوسط است؛ دوم اینکه از میان عوامل متعدد، مشارکت اجتماعی، پایگاه اقتصادی-اجتماعی و مصرف رسانه­ای در مقایسه با سایر عوامل، تأثیر بیشتری بر آگاهی از حقوق شهروندی در ایران داشته‌اند؛ سوم اینکه تحلیل اندازه اثر نشان می­دهد که اثر معنادار مشارکت اجتماعی، پایگاه اقتصادی-اجتماعی مصرف رسانه­ای بر آگاهی از حقوق شهروندی به ترتیب برابر 32/0، 27/0 و 26/0 بوده است. با توجه به تأثیر این متغیرها بر آگاهی از حقوق شهروندی می­توان پیشنهاد‌هایی مثل معرفی تشکل­ها، انجمن­ها سمن‌ها، سازمان‌های غیردولتی و... در زمینه­های مختلف به شهروندان و تشریح فعالیت‌های مختلف آنان برای افزایش میزان حضور در عرصه­های عمومی، استفاده از ظرفیت­های سازمان صداوسیما برای تولید برنامه‌هایی با موضوع شهروندی و فراهم آوردن زمینة مناسب برای مطالبة حقوق شهروندی از طریق برنامه‌های تلویزیونی، پیامکی و سامانه اینترنتی ارائه کرد.
 

کلیدواژه‌ها

فراتحلیل؛ اندازه اثر؛ آگاهی از حقوق شهروندی؛ مشارکت اجتماعی؛ مصرف رسانه­ای؛ کشور ایران

مراجع

1. پورعزت، ع.، قلی پور، آ.، و باغستانی­برزکی، ح. (1389). رابطة آگاهی شهروندان از حقوق شهروندی با پاسخ‌گویی و شفافیت سازمان­ها. فصلنامۀ رفاه اجتماعی، 10(38)، 7-41.
2. توسلی، غ.، و نجاتی­حسینی، م. (1383). واقعیت اجتماعی شهروندی در ایران. مجله جامعه­شناسی ایران، 5(2)، 32- 62.
3. حاج­زاده، م.، و منصوری، ا. (1392). سنجش میزان آگاهی­های عمومی به حقوق شهروندی در استان خراسان شمالی. فصلنامه مطالعات جامعه­شناختی جوانان، 12(1)، 57-76.
4. حسام، ف. (1381). هویت شهروندی. اندیشه و پژوهش، 5(51)، 1-22.
5. دهقان، ع. (1378). بررسی تأثیر رسانه‌ها بر افکار عمومی. مجله نامه علوم جتماعی. 13(1)، 3-25.
6. ذکائی، م. (1382). جوانان، شهروندی وادغام اجتماعی. فصلنامه مطالعات جوانان، 3(2)، 4-35.
7. شیانی، م. (1381). تحلیلی جامعه­شناختی از وضعیت شهروندی در لرستان. مجله جامعه­شناسی ایران، 3(1)، 60- 80.
8. شیانی، م. (1384). فقر، محرومیت و شهروندی در ایران. فصلنامه رفاه اجتماعی، 5(18)، 41-81.
9. شیانی، م.، و دادوندی، ط. (1389)، تحلیلی بر میزان آگاهی از حقوق شهروندی در دانشجویان. فصلنامۀ برنامه­ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، 5(1)، 35-59.
10. شیانی، م.، و سپهوند، ا. (1393)، رابطة کمی و کیفی برنامه­های تلویزیونی و آگاهی از حقوق شهروندی. فصلنامۀ رفاه اجتماعی، 4(2)، 267-299.
11. شیانی، م.، و فاطمی­نیا، س. (1389). میزان آگاهی شهروندان تهرانی از حقوق و تکالیف شهروندی. راهبرد یاس، 18(1)، 103-129.
12. عاملی، س. (1384). دو فضایی شدن شهر: شهر مجازی ضرورت بنیادین برای کلان شهرهای ایران. مطالعات فرهنگی و ارتباطات، 1(3)، 117-134.
13. فالکس، ک. (1390). شهروندی (م. ت. دلفروز، مترجم). تهران: انتشارات کویر.
14. فتحی، س.، و مختارپور، م. (1390). توسعه شهری، شهرنشینی و حقوق شهروندی. مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 3(4)، 89-116.
15. گیدنز، آ. (1402). جامعه‌شناسی (م. صبوری کاشانی، مترجم). تهران: نشر نی.
16. محمودی، ا.، حبیب‌زاده ملکی، ا.، و نوابخش، م. (1399). طراحی و ارائه الگوی رسانه‌ای حقوق شهروندی ایرانیان. مطالعات فرهنگی و ارتباطات، 16(59)، 275-309.
17. نجاتی­حسینی، م. (1380). جامعة مدرن، شهروندی و مشارکت. فصلنامة مدیریت شهری، 5(2)، 7-15.
18. نش، ک. (1394). جامعه­شناسی سیاسی معاصر: جهانی شدن، سیاست و قدرت (م. ت. دلفروز، مترجم). تهران: انتشارات کویر.
19. هزارجریبی، ج.، و امانیان، ا. (1390). آگاهی زنان از حقوق شهروندی و عوامل مؤثر بر آن. مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای، 9(2)، 1-18.
20. -یوسفی، ع.، و عظیمی هاشمی، م. (1387). احساس شهروندی در مراکز استان­های ایران. مجله جامعه­شناسی ایران، 1(3)، 3- 23.
21. Anderson, E., & Gibson, S. (2020). Social citizenship and social psychology. Social and Personality Psychology Compass, 14(3), 12510.
22. Cohen, J. (1977). Statistical power analysis for the behavioral sciences. New York: Academic Press.
23. Condor, S. (2011). Towards a social psychology of citizenship? Introduction to the special issue. Journal of Community & Applied Social Psychology, 21, 193–201.
24. Cooper, H. M. (2009). Research synthesis and meta-analysis: A step-by-step approach. Thousand Oaks, CA: Sage.
25. Dwyer, P. (2000). Welfare rights and responsibilities: Contesting social citizenship. Bristol: Policy Press.
26. Dwyer, P. (2010). Understanding social citizenship: Themes and perspectives for policy and practice (2^nd). Bristol: Policy Press.
27. -Falks, K. (1998). Citizenship in modern Britain. Edinburgh: Edinburgh University Press.
28. Habermas, J. (1992). Citizenship and National Identity: some reflections on the feature of In B. S. Turner, and P. Hamilton (Eds.). Citizenship critical concept. London: Routledge.
29. Humpage, L. (2014). Policy change, public attitudes and social citizenship: Does neoliberalism matter? Bristol: Policy Press.
30. Isin, E. F., & Nielsen, G. M. (2008). Acts of citizenship. London: Zed Books.
31. Janoski, T. (1998). Citizenship and civil society. Combridge: Combridge University Press.
32. Lemanski, C. (2019). Citizenship and Infrastructure: Practices and Identities of Citizens and the State. London: Routledge.
33. Lipsey, M. W., & Wilson, D. B. (2001). Practical meta-analysis. Thousand Oaks, CA: Sage.
34. Littell, J. H., Corcoran, J., & Pillai, V. (2008). Systematic reviews and meta-analysis. New York: Oxford University Press.
35. Marshal, T.M. (1994). Citizenship and social class. In S. Turnner, & P. Hamilton (Eds.), Citizenship: critical concepts. London: Routledge.
36. Marshall, T. H. (1950). Citizenship and social class. In T. Marshall, & T. Bottomore, T. (Eds.), Citizenship and Social Class. London: Pluto.
37. Oliver, D., & Heater, D. (1994). The foundations of citizenship. New York: Harvester wheatsheaf.
38. Parsons, T. (1965). Full citizenship for the Negro American? A sociological problem. Daedalus, 94(4), 1009–1054.
39. Revi, B. (2014). Marshall and his critics: Reappraising 'social citizenship' in the twenty-first century. Citizenship Studies, 18, 452–464.
40. Taylor-Gooby, P. (2008). Reframing Social Citizenship. Oxford: Oxford University Press.
41. Turner, B. S. (1990). Outline of a Theory of Citizenship. Sociology, 24(3), 189-217.
42. Wood, L. (2014). Crisis and Control: The Militarization of Protest Policing. London: Pluto Press.
43. Wood, P. (2013). Citizenship in the In-Between City, Canadian Journal of Urban Research, 21(1), 111–125.
44. Yergin, D., & Stanislaw, J. (2002). The commanding heights: The battle for the world economy. NewYork: Simon & Schuster.