رتبه‌بندی مناطق توسعه حمل و نقل محور با استفاده از روش AHP و مقایسه آن با وضعیت کاربری اراضی (مطالعه موردی: خط یک متروی مشهد)

جغرافیا و توسعه فضای شهری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 14 شهریور 1402   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgusd.2023.80696.1289

نویسندگان

فائزه فاطمی پور¹؛ رخشاد حجازی^{* 2}؛ سید علی جوزی³؛ مرتضی اکبری⁴

¹ازاد تهران شمال

²استادیار، گروه محیط زیست، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی

³گروه محیط زیست، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران

⁴، گروه مدیریت مناطق خشک و بیابانی، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

توسعه حمل و نقل محور (TOD) پیوندی میان برنامه ریزی حمل و نقل و کاربری اراضی است. TOD با گسترش حمل و نقل غیر موتوری و حمل و نقل عمومی، باعث رونق اقتصادی می‌گردد. با توجه به ایجاد و توسعه خطوط مترو در شهر مشهد، و با هدف افزایش بهره‌گیری از آن‌ها و کاهش ترافیک ناشی از ازدحام خودروهای شخصی، ایجاد مناطق TOD کمک بزرگی به رونق حمل‌و‌نقل عمومی خواهد کرد. برای محاسبه کمی TOD به کمک روش آنالیز سلسله مراتبی ( AHP)، تعداد نه ایستگاه در خط یک متروی شهر مشهد مورد مطالعه قرار گرفت. باتوجه به 5 معیار اصلی TOD ، چهارده شاخص و زیر شاخص تعیین گردید. از بین ایستگاه‌ها و با توجه به معیارها، سه ایستگاه مناسب، سه ایستگاه متوسط و سه ایستگاه در موقعیت ضعیف قرار دارند. برای بررسی دقیق‌تر، شاخص تنوع، کاربری اراضی، در نه ایستگاه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج AHP تنها یک میانگین از شاخص‌ها را نشان می‌دهد؛ و برای ایجاد کاربری مناسب برای هر منطقه باید شاخص کاربری اراضی در مناطق TOD به تنهایی مورد توجه قرار گیرد. برای این هدف، کاربری اراضی به 16 دسته تقسیم گردید و تعداد آن‌ها در هر منطقه بررسی و نسبت آن به جمعیت هر منطقه به دست آمد. نتایج نشان داد منطقه هفت تیر که رتبه اول را در رتبه‌بندی AHP کسب نمود؛ در خدمات اولیه رتبه 8، درخدمات نوع 2، رتبه 3 و در خدمات شخصی رتبه 5 را به دست آورد. به کمک این نتایج برنامه‌ریزان می‌توانند وضعیت کاربری اراضی در هر منطقه را مورد بررسی و تحلیل قرار داده و برای افزایش خدمات در هر ایستگاه اقدام کنند.

کلیدواژه‌ها

توسعه با محوریت حمل و نقل عمومی (TOD)؛ کاربری اراضی؛ روش تصمیم گیری چند معیاره؛ حمل و نقل عمومی؛ شهر مشهد

مراجع