سنجش و رتبه بندی مناطق کلانشهر اهواز در زمینۀ تناسب با شاخص های رشد هوشمند شهری

جغرافیا و توسعه فضای شهری

دوره 10، شماره 2 - شماره پیاپی 21، شهریور 1402، صفحه 97-111   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgusd.2022.71879.1084

نویسندگان

مهیار سجادیان^{* 1}؛ احمد پوراحمد²؛ محمد علی فیروزی³

¹دانشجوی دکتری/ دانشگاه شهید چمران اهواز

²هیات علمی/ دانشگاه تهران

³شهید چمران اهواز/ هیات علمی

چکیده

افزایش لجام گسیخته جمعیت شهرها، به ویژه میل به شهرنشینی در کلان شهرهای کشورهای در حال توسعه، موجب رشد بی برنامه و ناموزون شهرها شده است؛ و عوارض منفی کتعددی را برای آنها به بار آورده است. لذا، امروزه راهبرد «رشد هوشمند» به عنوان الگویی نوین و جامع نگر از برنامه ریزی شهری در سطح جهان، در راستای حل معضل رشد پراکندۀ شهری ناشی از شهرنشینی بی مهابا مطرح شده است. کلانشهر اهواز نیز که همواره در سالیان اخیر از عواقب چنین رشدی در رنج بوده است، قاعدتاً نمی تواند از این الگو مستثنی باشد. لذا این پژوهش به سبب اهمیت موضوع، به هدف سنجش و رتبه بندی مناطق کلانشهر اهواز در زمینۀ تناسب با شاخص های رشد هوشمند شهری به تحقیق پرداخت. نوع پژوهش کاربردی بوده که با روشی توصیفی- تحلیلی مبتنی بر مطالعات اسنادی و مشاهدات میدانی انجام یافته است. جامعۀ آماری پژوهش مناطق 8 گانۀ کلانشهر اهواز بوده که در نتیجۀ مطالعات اسنادی، 81 شاخص در چارچوب 4 معیار کالبدی- کاربری اراضی، اجتماعی- اقتصادی، دسترسی- حمل و نقل و زیست محیطی انتخاب گردید و داده ها با استفاده از منابع موجود استخراج گردیدند. سپس داده ها با استفاده از تلفیق روش وزن دهی آنتروپی شانون و تکنیک ELEKTRE مورد تجزیه و تحلیل واقع گردیدند. بر مبنای نتایج پژوهش، بین مناطق کلانشهر اهواز در زمینۀ تناسب با شاخص های رشد هوشمند شهری، تفاوت قابل توجهی وجود دارد؛ و در این زمینه، منطقۀ 5 کلانشهر اهواز تناسب ضعیفی با رشد هوشمند شهری دارد، لذا در مقایسه با سایر مناطق این کلانشهر شایستۀ توجۀ جدی تری می باشد. در انتها نیز بر اساس یافته های تحقیق، راهکارهایی پیشنهاد گردید.

کلیدواژه‌ها

آنتروپی شانون؛ اهواز؛ تکنیک ELEKTRE؛ رشد هوشمند؛ شاخص

مراجع

 

1. امان پور، س.، کاملی فر، م.ج.، و بهمنی، حجت.(1396). تحلیلی بر تغییرات کاربری اراضی در کلانشهرها با استفاده از آنالیز تصاویر ماهواره ای در محیط ENVI (مطالعۀ موردی: کلانشهر اهواز). فصلنامه علمی- پژوهشی اطلاعات جغرافیایی (سپهر)،26(102)،150-139.
2. انصاری، م.، شریعت پناهی، م.و.، ملک حسینی، ع.، و مدیری، م.(1397). تحلیل فضایی توزیع شاخص های رشد هوشمند شهری در سطح محلات،مورد: شهر ملایر. فصلنامه علمی- پژوهشی برنامه ریزی منطقه ای، 8(32)، 112-93.
3. آروین، م.، پوراحمد، ا.، و زنگنه شهرکی، س. (1395). سنجش الگوی پراکنده رویی و شناسایی حوزه های عمل توسعه درونی شهر (نمونه موردی: شهر اهواز). فصلنامه مطالعات محیطی هفت حصار، 5(17)،62-45.
4. آزادخانی، پ.، حسین زاده، ج.، و احمدی، ق. (1398). تحلیل فضایی شاخص های رشد هوشمند شهری در ایلام. نشریه جغرافیا و مطالعات محیطی، 8(29)، 68-59.
5. آژانس حفاظت محیط زیست و شبکه رشد هوشمندانه و انجمن بین المللی مدیریت شهر/ استان (1390). دستیابی به رشد هوشمندانه شهری. ترجمۀ عباس آذری، تهران: مؤسسه نشر شهر.
6. بردی آنامرادنژاد، ر. (1395). تحلیلی بر برنامه ریزی فضایی و الگوی توسعه شهرنشینی در ایران. نشریه پژوهش و برنامه ریزی شهری، 7(26)،112-93
7. پوراحمد، ا.، حبیبیان، ب.، و احمدنیا، م.ر. (1395). تحلیلی بر فضای کالبدی شهر اهواز. مجله علمی- پژوهشی باغ نظر، 13(39)، 38-25
8. ترکی، ف. (1398). بررسی روند توسعه فیزیکی کلانشهر اهواز و الگوی گسترش آن در افق 1400. فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، 8(30)،104-91.
9. حیدری، ا. (1391). تحلیل فضایی- کالبدی توسعه آتی شهر سقز با تاکید بر شاخص های رشد هوشمند شهری با استفاده از مدل آنتروپی شانون. دو فصلنامه جغرافیا و توسعۀ شهری، (2)، 94-67.
10. درویشی، ی.، و موغلی، م. (1399). واپایش مؤلفه های رشد هوشمند شهری در رویکرد توسعۀ پایدار شهری با استفاده از تکنیک های تصمیم گیری چند معیاره (مطالعه موردی: شهر اردبیل). فصلنامه نگرش های نو در جغرافیای انسانی، 12(45)، 370-384
11. ربانی فضلی، غ.، شفقی، س.، و رهنما، م.ر.(1397). ارزیابی پراکنده رویی شهری با استفاده از مدل های برنامه ریزی فضایی در مشهد. فصلنامه علمی- پژوهشی تحقیقات جغرافیایی، 33(129)، 107-92
12. رحیمی، م.، قیاسی، س.، و امیریان، س. (1396). ارزیابی شاخص های رشد هوشمند شهری با استفاده از مدل تحلیل عاملی (مطالعه موردی: منطقه یک شهر شیراز). فصلنامه علمی- پژوهشی جغرافیا، 15(55)، 266-253.
13. ضرابی، ا.، صابری، ح.، محمدی، ج.، و وارثی، ح.ر. (1390). تحلیل فضایی شاخص های رشد هوشمند شهری (مطالعۀ موردی: مناطق شهر اصفهان). فصلنامه علمی- پژوهشی جغرافیای انسانی، (77)، 17-1.
14. عابدینی، ا.، باقرزاده، م.، و حاجی وند، ه.(1397). ارزیابی و سنجش شاخص های رشد هوشمند شهری در مناطق کلانشهر تبریز. فصلنامه علمی- پژوهشی فضای جغرافیایی، 18(62)،209-191
15. عبدالهی، ع.ا.، و خدامان، ز. (1395). بررسی و ارزیابی فضایی کالبدی شاخص های رشد هوشمند با استفاده از مدل WASPAS (مطالعه موردی: مناطق شهر یزد). نشریه مطالعات نواحی شهری دانشگاه شهید باهنر کرمان، 3(3)،99-79.
16. عبدالهی، ع.ا.، و فتاحی، م. (1396). سنجش شاخص های رشد هوشمند شهری با استفاده از تکنیک ELEKTRE (مطالعۀ موردی: مناطق شهر کرمان). فصلنامه برنامه ریزی و آمایش فضا، 21(2)،147-171.
17. عبدالهی، ع.ا.، و قاسمی، م. (1397). تحلیل فضایی رشد هوشمند مناطق شهری (مطالعۀ موردی: شهر کرمان). فصلنامه علمی- پژوهشی مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی، 13(4)،1019-1003.
18. عبدالی، ا.، کلانتری خلیل آباد، ح.، و پیوسته گر، ی. (1398). تحلیل فضایی- کالبدی نواحی شهری بر اساس شاخص های رشد هوشمند شهری (نمونه موردی: شهر یاسوج). فصلنامه دانش شهرسازی، 3(2)،97-83.
19. فردوسی، س.، و شکری فیروزجاه، س. (1394). تحلیل فضایی- کالبدی نواحی شهری بر اساس شاخص های رشد هوشمند. نشریه پژوهش و برنامه ریزی شهری، 6(22)،32-15.
20. کرکه آبادی، ز.، و مسلمی، ع. (1399). تحلیل شاخص های رشد هوشمند شهری با مدل های تصمیم گیری چند معیاره (مورد مطالعه: شهر گرگان). فصلنامه مطالعات جغرافیایی مناطق کوهستانی، 1(2)،50-35.
21. مافی، ع.ا.، و قلی زاده سرایی، ش. (1394). رتبه بندی مناطق شهری مشهد بر اساس شاخص تلفیقی رشد هوشمند شهری. مجله جغرافیا و توسعه ناحیه ای، 13(2)، 44-29.
22. مختاری، ر.، حسین زاده، ر.، و صفرعلی زاده، ا. (1392). تحلیل الگوهای رشد هوشمند شهری در مناطق چهارده گانه اصفهان بر اساس مدل های برنامه ریزی منطقه ای، فصلنامه علمی- پژوهشی مطالعات و پژوهش های شهری و منطقه ای، 5(19)، 82-65.
23. مشکینی، ا.، پرهیز، ف.، مهدنژاد، ح.، غلامی، ع.ر.، و تفکری، ا. (1393). تبیین راهبرد رشد هوشمند شهری در منطقه 19 کلانشهر تهران. فصلنامه هویت شهر، 8(20)، 66-55.
24. مهاجری، م.، و زنگنه، پ. (1391). رشد هوشمند شهری راهکاری برای کاهش آلودگی هوا در کلان شهرها. اولین کنفرانس مدیریت آلودگی هوا و صدا، تهران: دانشگاه صنعتی شریف.
25. نظم فر، ح.، عشقی چهاربرج، ع.، و اسمعیلی، ا. (1397). تحلیل شاخص های رشد هوشمند شهری در مناطق شهر ارومیه. دوفصلنامه علمی- پژوهشی پژوهش های بوم شناسی شهری، 9(1)، 35-48.
26. نیک پور، ع.، رضازاده، م.، و الهقلی تبارنشلی، ف. (1398). الگوی گسترش کالبدی شهر آمل با رویکرد رشد هوشمند شهری. مجله آمایش جغرافیایی فضا، 9(31)، 189-175.

 

27. Bullard, R.D. (2007). Growing smarter achieving livable communities, environmental justice, and regional equity. Massachusetts London: The MIT Press Cambridge.
28. Daneils, T. (2005). Land preservation: an essential ingredient in smart growth. Journal of Planning Literature,19(3),316-332.
29. Flint, A. (2006). This land: the battle over sprawl and the future of American. Baltimore: The Johns Hopkins University Press.
30. Hevesi, A. (2004). Smart growth in New York State: A discussion paper. Albany: Comptroller's press office.
31. Peponi, A., & Morgado, P. (2020). Smart and regenerative urban growth: a literature network analysis, International Journal of Environmental Research and Public Health,17(7), 2463.
32. United States Environmental Protection Agency (2012). Smart growth and economic success: benefits for real state developers, investors, business and local government. Office of Sustainable Communities Smart Growth Program.