ارزیابی خطر بیابان‌زایی و ارائه برنامه‌های مدیریتی با استفاده از مدل مفهومی DPSIR-M در استان خراسان رضوی

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 19 شهریور 1402

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geoeh.2023.83917.1404

نویسندگان

مرتضی اکبری^{* 1}؛ محبوبه سربازی²؛ علی سیبویه³؛ سمیه فدایی⁴

¹گروه مدیریت مناطق خشک و بیابانی، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

²دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران

³Department of Management, Faculty of Economics and Management, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran.

⁴دانشجوی دکترای مدیریت صنعتی، گروه مدیریت، دانشکده علوم اداری و اقتصادی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر، ارزیابی شدت و خطر بیابان‌زایی در استان خراسان رضوی و ارائه راهکارهای مدیریتی متناسب با جغرافیای استان خراسان رضوی با مدل مفهومی DPSIR-M می‌باشد. بنابراین، ابتدا نقشه پهنه‌بندی حساسیت اراضی به بیابان‌زایی با مدل جهانی ESAs تهیه شد و سپس با استفاده از مدل ریسک، نقشه و پهنه‌های ریسک بیابان‌زایی استان خراسان رضوی بدست آمد. نتایج نشان داد که بیش از 30 درصد اراضی استان در کلاس نسبتاً بحرانی تا بحرانی شدید بیابانزایی واقع شده است. از نظر وضعیت شکنندگی در حدود 59 درصد اراضی استان خراسان رضوی در شرایط نسبتاً شکننده تا خیلی شکننده محیطی قرار داشته و در حدود 7 درصد نیز دارای پتانسیل شکنندگی است که در صورت بدتر شدن شرایط از نظر شرایط محیطی، این مقدار نیز به کلاس شکننده اضافه خواهد شد. نتایج بررسی خطربیابان‌زایی نشان داد که بیش از 98 درصد اراضی استان در کلاس و طبقه خطرزیاد و خیلی زیاد بیابان‌زایی قرار دارند و تنها 2 درصد اراضی در کلاس‌های متوسط تا خیلی کم واقع شده‌اند. راهکارهای پیشنهادی مدیریتی براساس چارچوب مفهومی DPSIR-M و براساس نظر خبرگان، کارشناسان و مدیران اجرایی و همچنین بازدیدهای مکرر میدانی و نتایج موجود در طرح‌های مطالعاتی و اجرایی، منجر به ارائه شش راهبرد مدیریتی و 47 استراتژی و برنامه اقدام عمل شد. لذا، پیشنهاد می‌شود نتایج بدست آمده در این پژوهش مورد بررسی، مطالعه و کاربرد آن توسط مدیران و کارشناسان ادارات اجرایی در عرصه استان خراسان رضوی قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

تغییر کاربری اراضی؛ پوشش‌گیاهی؛ فرسایش خاک؛ راهبرد؛ استراتژی‌های مدیریتی

مراجع