مقایسۀ دو تحریر از انیس‌الطالبین و عدة‌السالکین

جستارهای نوین ادبی

مقاله 1، دوره 56، شماره 3 - شماره پیاپی 222، بهمن 1402، صفحه 1-23   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.2023.83898.1484

نویسندگان

سجاد زهتاب سدهی¹؛ سلمان ساکت^{* 2}؛ محمد جعفر یاحقی³

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

²استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

³استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد، ایران

چکیده

انیس‌الطالبین و عدةالسالکین از کتب عرفانی مهم قرن هشتم است که در شرح مقامات و اقوال خواجه بهاءالدین محمد نقشبند، بنیان‌گذار سلسلۀ نقشبندیه، اندکی پس از درگذشت او به رشتۀ تحریر درآمده است و با فاصلۀ کمی پس از تألیف، تلخیصی از آن، صورت گرفته است. این مقاله بر آن است تا به این پرسش پاسخ دهد که چرا از این اثر تحریری مختصر فراهم آمده است. ازآنجاکه متن مفصل انیس‌الطالبین به چاپ رسیده ولی متن مختصر آن هنوز منتشر نشده است، نگارندگان پیش از چاپ متن مختصر، بر اساس نسخ خطی موجود از آن و نیز متن چاپی تحریر مفصل، به مقایسۀ آن‌ها پرداخته‌ و کوشیده‌اند تا تفاوت‌های دو تحریر انیس‌الطالبین و عدة‌السالکین را نشان دهند. در پژوهش حاضر نخست به جایگاه مؤلف و اثر پرداخته شده و پس از آن با به دست دادن نمونه‌های متنی و جداول مقایسه‌ای، تفاوت این دو تحریر از جنبه‌های مختلف بررسی شده است. نتیجۀ بررسی دو تحریر این است که متن مختصر صرفاً، تلخیصی از متن اصلی نیست؛ بلکه مؤلف تحریر مختصر با کاستن و افزودن و تغییر در عبارات، جملات و حکایات کتاب، تألیف مستقلی از این اثر فراهم آورده است. ازاین‌رو تصحیح، انتشار و پژوهش دربارۀ تحریر مختصر به‌مثابۀ اثری مستقل ضروری است.

کلیدواژه‌ها

انیس‌الطالبین و عدة‌السالکین؛ تحریر مفصل؛ تحریر مختصر؛ نسخه‌شناسی

مراجع

آقاحسینی، ح.، و یلمه‌ها، ا. (1392). انیس‌الطالبین و عدةالسالکین از کیست؟. مطالعات عرفانی، ۱۷(۱) ۵-۲۰.

بخاری، ص. (1371). انیس‌الطالبین و عدةالسالکین. تصحیح خلیل ابراهیم صاری اوغلی، به کوشش توفیق سبحانی. سازمان انتشارات کیهان.

بشری، ج. (1398). دستنویسی پراهمیّت از انیس‌الطالبین و ارتباط آن با دهخدا. میراث شهاب، 25(۹۶)، ۸۹-۱۰۲.

بهار، م. ت. (1386)، سبک‌شناسی. امیرکبیر.

بی‌نا. (1367). تاج‌الاسامی. تصحیح علی اوسط ابراهیمی. مرکز نشر دانشگاهی.

بی‌نا. (1397). دیباج‌الاسماء. تصحیح علی‌اصغر اسکندری. موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.

پارسا، خ. م. (1354). قدسیه(کلمات بهاءالدین نقشبند). تصحیح احمد طاهری عراقی. طهوری.

پارسا، خ. م. (۸۵۶ق). انیس‌الطالبین و عدةالسالکین. نسخۀ خطی کتابخانۀ خدابخش هند. شمارۀ 1340.

جامی، ع. (1371). بهارستان. تصحیح اسماعیل حاکمی. اطلاعات.

جامی، ع. (1373). نفحات الانس. تصحیح محمود عابدی. اطلاعات.

جمالی، ه.، و حسینی، م. (1401). مقایسۀ تطبیقی دو کتاب انیس‌الطالبین و مقامات خواجه بهاءالدین نقشبند. متن‌پژوهی ادبی، 26(۳)، ۳۵-۶۴.

رواقی، ع. (1394). گونه‌شناسی متن‌های فارسی؛ گونۀ فارسی فرارودی (ماوراءالنهری) با نگاهی به کتاب ارشاد. آینۀ میراث، 13(39)، ۵-۱۲۴.  

رواقی، ع. (1395). گونه‌شناسی متن‌های فارسی؛ گونۀ فارسی هروی. گزارش میراث، ۲(۴).  

الزبیدی، م. م. (1407ق). تاج‌العروس. تحقیق عبدالعلیم الطحاوی. مطبعة حکومة الکویت.

سازمان اسناد و کتابخانه‌های ملی جمهوری اسلامی ایران. (بی‌تا). فهرستگان نسخ خطی. https://scripts.nali.ir

سعدی، م. (1384). گلستان. تصحیح غلامحسین یوسفی. خوارزمی.

شکوری، م.، و دیگران. (1385). فرهنگ فارسی تاجیکی. برگردان از خط سیریلیک و تصحیح محسن شجاعی. فرهنگ معاصر.

علی‌‌صفی، ف. (2536). رشحات عین‌الحیات. تصحیح علی‌اصغر معینیان. بنیاد نیکوکاری نوریانی.

کرمینی، ع. (1385). تکملة‌الاصناف. به کوشش علی رواقی و سیده زلیخا عظیمی. انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.

مستملی بخاری، ا. (1398). شرح تعرف. تصحیح محمّد روشن. اساطیر.

منزوی، ا. (1383). فهرست مشترک نسخه‌های خطی فارسی پاکستان، ج. ۲و۳. مجمع ذخایر اسلامی.

مولوی، ج. (1378). کلیات شمس. تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر. امیرکبیر.

میرباقری‌فرد، ع. ا. (1397). خواجه محمد پارسا، دانشنامۀ زبان و ادب فارسی. زیر نظر اسماعیل سعادت. فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ۱۵۹-۱۶۲.