نظریۀ زمینه‌ای پیرامون اقدام به تکرار قاچاق موادمخدر (موردمطالعه: زندانیان زندان مرکزی کرمان زمستان 1400)

علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

مقاله 9، دوره 20، شماره 2 - شماره پیاپی 44، تیر 1402، صفحه 257-304   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/social.2023.83122.1369

نویسندگان

بتول صیفوری^{* 1}؛ احمد دهقانی قناتغستانی²

¹استادیار گروه علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

²دانش‌آموخته دکترای علوم سیاسی-سیاست‌گذاری عمومی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

هدف این مطالعه دسترسی به نظریه‌ زمینه‌ای^[1] دربارۀ تکرار قاچاق موادمخدر براساس عمیق‌ترین درک ممکن کنشگران از این پدیده‌ اجتماعی است. در مطالعه حاضر ابعاد مختلف تکرار جرم در پارادایم تفسیری با استفاده از رویکرد کیفی و با روش نظریه زمینه‌ای حاصل شد. زندانیانی که قبلاً به جرم قاچاق موادمخدر محکوم‌ شده‌اند، اما باز جرم خود را تکرار کرده و دستگیر شده‌اند، جمعیت هدف این تحقیق بودند که 34 نفر از زنان و مردان زندانی در زندان مرکزی شهر کرمان بودند و با روش هدفمند انتخاب شدند. یافته­های حاصل شامل 120 کد اولیه، 15 طبقه‌ میانی و چهار طبقه‌ اصلی است که می­توان براساس آن‌ها به تفسیر تکرار جرم زندانیان کرمان پرداخت. این طبقات عبارت‌اند از: 1. تکرار جرم به‌مثابه کنش عقلانی؛ 2. تکرار جرم به‌مثابه کنش اجتماعی؛ 3. تکرار جرم به‌مثابه کنش کمال‌گرایانه؛ 4. تکرار جرم به‌مثابه کنش اجتناب‌ناپذیر. مقوله‌ مرکزی این پژوهش «تکرار جرم به‌مثابه بن‌بستی برای جبران زندگی ازدست‌رفته» است که با شرایط علّیِ ویژگی‌های فردی، الگوی رفتاری مجرمانه، طبقه ‌اجتماعی و سرگشتگی زنان، در شرایط زمینه‌ای الگوی رفتاری تحقیرآمیز و بی‌اعتمادی، مشکلات اقتصادی، نبود فرصت کاهش جرم در جامعه و الگوی رفتاری انگ‌زنی با مداخله باورهای کمال‌گرایانه، روابط زناشویی و شالوده‌شکنی دینی و استراتژی­های الگوی رفتاری عدالت‌محور، زیرساخت‌های حمایتی شکل ‌گرفته و به پیامدهای تشدید بحران هویت و طرد اجتماعی و بدبینی منجر شده است.
 
[1]. Grounded Theory

کلیدواژه‌ها

نظریه زمینه‌ای؛ تکرار جرم؛ قاچاق موادمخدر؛ جبران زندگی ازدست‌رفته

مراجع

1. احمدی، ح. (1398). جامعه‌شناسی انحرافات (چاپ نهم). تهران: انتشارات سمت.
2. احمدی، س. ع.، و اهرون، ن. (1399). تحلیل عناصر و عوامل درونی و بیرونی مؤثر بر شکل‌گیری پدیده قاچاق موادمخدر در استان سیستان و بلوچستان با نگرش سیستمی. همایش ملی ابعاد نظری و کاربردی توسعه و امنیت پایدار مناطق مرزی با رویکرد آمایشی، مشهد.
3. افضلی، ر.، ذکـی، ی.، و طباطبایی، ع. (1398). چالش‌ها و ظرفیت‌های نواحی مرزی شرق کشور در مقابله با قاچاق موادمخدر. نشریه علوم و فنون مرزی. 8(3)، 23-46.
4. ایمان، م.(1400). روش‌شناسی تحقیقات کیفی (چاپ پنجم). قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
5. آقامحمدیان شعرباف، ح.، زارع­زاده خیبری، ش.، حروف قناد، م.، و حکم‌آبادی، م. (1393). بررسی رابطه‌ی ابعاد کمال‌گرایی با عملکرد جنسی زنان نابارور. مجله‌ی زنان و نازایی، 17(97)، 9-17.
6. باومن، ز. (1397). عشق سیال؛ درباب ناپایداری پیوندهای انسانی (ع. ثابتی، مترجم) (چاپ ششم). تهران: نشر ققنوس.
7. باهری، م. (1398). حقوق جزای عمومی (چاپ ششم). تهران: انتشارات رهام.
8. بودون، ر. (1396). ‌‌منطق کنش اجتماعی: روش تحلیل مسائل اجتماعی (ع. نیک‌گهر، مترجم) (چاپ چهارم). تهران: توتیا.
9. ثباتی، ع. (1392). سنجش رابطه بین الگوهای رفتاری همسران مجرمین مرد و بازگشت مجدد این مردان به زندان (مورد، زندان مرکزی شهر مشهد) (پایان‌نامه منتشر شده کارشناسی‌ارشد رشته علوم اجتماعی). دانشگاه علامه طباطبائی.
10. چارمز، ک.(1397). ساختن نظریه مبنایی-راهنمای کاربردی برای تحلیل کیفی؛ (م. کاظمی موحد و ح ر. ایرانی، مترجمان) (چاپ اول). تهران: انتشارات رسا.
11. دریدا، ژ. (1399). کتاباسطوره شناسی سفید (م. پارسا و ح. دهقانی، مترجمان). تهران: انتشارات شوند.
12. دفتر مقابله با موادمخدر و جرم ملل متحد، تاریخ بازیابی 20 تیرماه از https://www.unodc.org/islamicrepublicofiran
13. ردارنیا، خ.، و سالاری شهربابکی، م. (1398). واکاوی پیشگیری از جرائم در ایران با تمرکز بر نظریه‌ سیستمی در علوم سیاسی. فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، 7(27) ، 74-43.
14. ریتزر، ج. (1400). ‌‌نظریه جامعه­شناختی (ه. نایبی، مترجم) (چاپ هشتم). تهـران: نشر نی.
15. سپاهی، ف. (1396). بررسی علل قاچاق موادمخدر در مرزهای ایران و پاکستان و ارائه راهکار برای مبارزه با این جرم. اولین همایش بین‌المللی فقه و حقوق، وکالت و علوم اجتماعی، همدان.
16. سلطانی، ا.، احمدی شاهرخت، ر.، و سلطانی، م. (1394). تأثیر شرایط اقتصادی و توسعه‌نیافتگی مناطق مرزی شرق کشور بر قاچاق موادمخدر. کنفرانس بین‌المللی اقتصاد مدیریت و علوم کشاورزی، بندرانزلی.
17. سلیمی، ع.، و داوری، م. (1396). مجموعه مطالعات کجروی و کنترل اجتماعی - کتاب اول: جامعه‌شناسی کجروی. تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
18. صدیق سروستانی، ر. (1401). آسیب‌شناسی اجتماعی (جامعه‌شناسی انحرافات اجتماعی) (چاپ یازدهم). تهران: سمت.
19. قانع، ا. ر. (1398). نقش نظام زندانبانی در پیشگیری از تکرار جرم (پایان‌نامه کارشناسی ارش منتشرنشده). دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری، تهران.
20. قانون مبارزه با موادمخدر اصلاح 1396، تاریخ بازیابی 20 تیرماه 1402 از https://shenasname.ir/laws
21. کوئن، ب. (1385). مبانی جامعه‌شناسی (غ. ع. توسلی و ر. فاضل، مترجمان) (چاپ هفدهم). تهران: سمت.
22. کی نیا، م.(1396). مبانی جرم‌شناسی (جلد دوم، چاپ یازدهم). تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
23. کیهانی، ف.، آقایی جنت‌مکان، ح.، و جعفری، ف. (1399). علل و عوامل وقوع قاچاق موادمخدر در بین محکومان شهرستان‌های اندیمشک و دزفول در سال 1389. دومین جشنواره تألیفات برتر علوم انسانی اسلامی، تهران.
24. گارو، ر. (1399). مطالعات نظری و عملی در حقوق جز (س. ض. نقابت، مترجم) (جلد اول، چاپ اول). تهران: انتشارات مجد.
25. محمدپور، ا. (1397). ضد روش زمینه‌های فلسفی و رویه‌های عملی در روش‌شناسی کیفی (چاپ اول، ویراست دوم). قم: لوگوس.
26. نبوی، س. ع.،حسین‌زاده، ع. ح.، و حسینی، ه. (1387). بررسی تأثیر پایگاه اجتماعی-اقتصادی و هویت قومی براساس امنیت اجتماعی. مجله دانش انتظامی، 10(2)، 9-38.
27. نیک‌منش، م. (1391). عدالت اجتماعی. کنگره پیشگامان پیشرفت، تهران.
28. واگو، اس. (1373). درآمدی بر تئوری‌ها و مدل‌های تغییرات اجتماعی (ا. ر. غروری زاد، مترجم). تهران: مؤسسه انتشارات جهاد دانشگاهی (ماجد).
29. یوسفی، ف.، و خضری‌مقدم، ن. (1395). هویت فردی و اجتماعی و عوامل مؤثر در بهسازی خود. اولین کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های نوین در حوزه علوم تربیتی و روانشناسی و مطالعات اجتماعی ایران، قم.

 

30. Abad, N., Carry, M., Herbst, J. H., & Fogel, C. I. (2013). Motivation to reduce risk behaviors while in prison: qualitative analysis of interviews with current and formerly incarcerated women. Journal of Qualitative Criminal Justice & Criminology: JQCJC/Southwestern Association of Criminal Justice, 1(2), 347.‏
31. Ahmed, A. M. (2015). Prison, stigma, discrimination and personality as predictors of criminal recidivism: Preliminary findings. Journal of Social and Development Sciences, 6(2), 20-29.‏
32. Blonigen, D. M., Rodriguez, A. L., Manfredi, L., Britt, J., Nevedal, A., Finlay, A. K., ..., & Timko, C. (2017). The availability and utility of services to address risk factors for recidivism among justice-involved veterans. Criminal Justice Policy Review, 28(8), 790-813.‏
33. Creswell, J. W. (1994). Research Design: Qualitative & Quantitative Approaches. London: Sage.
34. Cronje, M., & Peacock, R. (2023). A comparative study of recidivism factors associated with different offense categories in South Africa. Journal of Ethnicity in Criminal Justice, 21(1), 56-79.‏
35. Curran, T., & Hill, A. P. (2019). Perfectionism is increasing over time: A meta-analysis of birth cohort differences from 1989 to 2016. Psychological Bulletin, 145(4), 410–429.
36. Eaglin, J. M. (2017). Constructing recidivism risk. Emory Law Journal, 67, 59-122.‏
37. Glaser, B. G., & Strauss, A. (1967). Discovery of grounded theory, strategies for qualitative research. London: Weidenfeild and Nicolson.
38. Marshall, K., Forbes, A., Kearns, H., & Gardiner, M. (2008). When a high distinction isn't good enough: a review of perfectionism and self-handicapping. Australian Educational Researcher, 35(3), 21-36.‏
39. Mason, J. (1996). Qualitative researching. London: Sage.
40. Neuman, W. L. (1999). Social research method. London: Allyn and Bacon.
41. Oluokun, Ch. (2008). A grounde theory study of younger and older construction worker’ perceptions of each other in the work place (Doctoal disserttaion). George Washington University, Washington D. C., US.
42. Patton, M. Q. (1987). How to use qualitative methods in evaluation. London: Sage.
43. Strauss, A. L., & Corbin, J. M. (2008). Basics of qualitative research: techniques and procedures for developing grounded theory. London: Sage
44. Strauss, A., & Corbin, J. (1998). Basices of qualitative research. London: Sage.
45. Walsh, A., & Hemmens, C. (2008). Introduction to criminology: A text/ reader. USA: Sage Publications.
46. Wikoff, N., Linhorst, D. M., & Morani, N. (2012). Recidivism among participants of a reentry program for prisoners released without supervision. Social Work Research, 36(4), 289-299.‏