راه‌‌کارهای پیشنهادی به منظور مدیریت پایدار و حفاظت مؤثر از آبخوان‌‌‌های مشترک مرزی

فصلنامه آب و توسعه پایدار

مقاله 8، دوره 10، شماره 2 - شماره پیاپی 28، شهریور 1402، صفحه 65-84   

نوع مقاله: مروری

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jwsd.v10i2.2301-1202

نویسندگان

محمد نخعی¹؛ علی احمدی^{* 2}؛ علاهن شیخ‌زاده²

¹استاد، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

²دانشجوی دوره دکتری هیدروژئولوژی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

چکیده

آب زیرزمینی یک منبع حیاتی تأمین‌‌کننده نیازهای آبی برای مصارف گوناگون می‌‏‏‏باشد. در سال‏‌های اخیر افزایش رشد جمعیت و تقاضا برای آب و تغییر اقلیم، منجر به برداشت بیش از حد آب زیرزمینی و کاهش کمی و کیفی این منبع ارزشمند در سطح جهانی شده است. با درک روزافزون وابستگی متقابل آب و توسعه، توجه به مدیریت پایدار آب زیرزمینی در آبخوان‏‌های مشترک مرزی برای مقابله با تهدیدهایی هم‌چون کمبود آب، غذا، انرژی، از بین رفتن اکوسیستم‏‌ها و تنوع زیستی و از همه مهم‌تر کاهش امنیت انسانی، امری الزامی است. بنابراین برای دستیابی به افزایش سطح همکاری به‏منظور استفاده عادلانه و پایدار از آبخوان‏‌های مشترک مرزی کشور و هم‌چنین جلوگیری از هر گونه اختلاف و مناقشات در آینده، از تجارب موفق همکاری‏‌های بین‏‌المللی میان آبخوان‏‌های مشترک مرزی هم‌چون توافق‌‏نامه آبخوان ژنو (میان فرانسه و سوئیس)، استفاده نموده و پیشنهاداتی در این زمینه ارائه شده است. راهکار پیشنهادی شامل انعقاد توافق‌‌نامه اولیه برای همکاری بیشتر در زمینه شناسایی پارامترهای فنی، فرهنگی-اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و حقوقی با مشارکت و فعالیت تمام سازمان‌‌های دولتی، غیردولتی، کارشناسان فنی و متخصص، جوامع دانشگاهی و مدنی در یک مجموعه مشترک، تأمین منابع مالی برای دستیابی به مطالعه جامع وضعیت آبخوان مشترک، اشتراک‌‌گذاری اطلاعات قابل اعتماد در یک پایگاه مشترک، ایجاد یک سازمان مورد توافق کشورهای ذی‌‌نفع و تعریف قوانین و تعهدات لازم، تشکیل کمیته مشورتی به‏‌منظور کاهش اختلافات و نظارت بر اجرای تعهدات و در آخر ارائه یک چارچوب جامع در قالب یک توافق‏‌نامه مشترک میان کشورهای ذی‌‌نفع با یک آبخوان مشترک می‌‌باشد.

کلیدواژه‌ها

آبخوان مشترک مرزی؛ توسعه پایدار؛ مدیریت آب زیرزمینی؛ راهکار مدیریتی

مراجع

ارشدی، محمد. (1397). عدالت اجتماعی و آب درآمدی بر مفاهیم و رویکردها. اندیشکده تدبیر آب، تهران، ایران.http://iwpri.ir/home/single/531
اسکندری مایوان، جواد، و محمدزاده، حسین. (1392). ارایه چارچوبی استاندارد برای تهیه شناسنامه آبخوان‌‌های مرزی کشور بر اساس قوانین بین‌‌المللی. سی ‌و دومین گردهمایی و نخستین کنگره بین‌‌المللی تخصصی علوم زمین. سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران، ایران.
اسکندری مایوان، جواد، و محمدزاده، حسین. (1391). بررسی آبخوان‌های مرزی (مشترک بین‌المللی) و مسائل مربوط به مدیریت آن‌ها. همایش ملی بهره‌برداری از منابع آب. دانشگاه آزاد اسلامی واحد دزفول، دانشکده کشاورزی، گروه مهندسی آب، دزفول، ایران.
برقی، حمید، و قنبری، یوسف. (1389). بحران منابع آب، چالش اساسی جهان اسلام. چهارمین کنگره بین‌المللی جغرافیدانان جهان اسلام. زاهدان، ایران. https://civilica.com/doc/82831
حاتمی، مهدی، و بابایی، حسن. (1393). تحلیل و ارزیابی طرح کمیسیون حقوق بین‏‏‌الملل 2008 در خصوص حقوق بین‌‏الملل حاکم بر سفره‌‏های آبی زیرزمینی مشترک میان دولت‌ها. پژوهش حقوق عمومی، 16(44)، 9-33. https://qjpl.atu.ac.ir/article_666.html
روغنی، بردیا.، فرشته‌‏‏پور، محمد. و علیایی، محمدعلی. (1399). هیدروپلیتیک آبخوان‏‏‌های مرزی: به ‏‌سوی همکاری‏‏‌های کاربردی. فصلنامه ژئوپلیتیک، 16 (2)، 187-216. 20.1001.1.17354331.1399.16.58.7.5
زمانی، سید.قاسم، و برلیان، پویا. (1401). مفهوم و قلمرو اصل بهره‌برداری معقول و منصفانه از منابع آبی مشترک از منظر حقوق بین‌الملل. پژوهش حقوق عمومی، 24(75)، 9-44.  10.22054/QJPL.2021.59799.2597 
سالاری، فاطمه، قربانی، مهدی. و ملکیان، آرش. (1394). پایش اجتماعی شبکه ذی‌نفعان در حکمرانی محلی منابع آب (منطقه مورد مطالعه: حوضه آبخیز رزین, شهرستان کرمانشاه). مرتع و آبخیزداری (منابع طبیعی ایران)، 68(2)، 287-305. SID. https://sid.ir/paper/508423/fa
سینائی،  وحید. (1390). هیدروپلیتیک، امنیت و توسعه همکاری‌های آبی در روابط ایران، افغانستان و ترکمنستان. فصلنامه روابط خارجی، 3(2)، 211-185. 20.1001.1.20085419.1390.3.2.5.6
فرشته‏‏‌پور، محمد، روغنی، بردیا، و میان‌‏‏‏آبادی، حجت. (1394).  چالش‏‌های ژئوپلیتیکی منابع آب‏های زیرزمینی بین‏‏‌المللی با تأکید بر منابع مشترک ایران. فصلنامه ژئوپلیتیک، 11(3)، 170-204. 20.1001.1.17354331.1394.11.39.7.2
نواری، علی. (1398). بهره‌برداری از سد ایلسو در ترکیه و موازین حقوق بین‌الملل آب. فصلنامه پژوهش حقوق عمومی، 21(63)، 190-163. https://doi.org/10.22054/qjpl.2018.27436.1687 
نور، حمزه، باقریان‌کلات، علی، رجایی، سیدحسین، واحدی‌طرقی، رضا، بیگی، حبیب‌الله، و شمشیری‌نصرآباد، ربابه. (1397). ارزیابی آبخوان‌های مشترک واقع در مرز شرقی کشور از نظر تغییرات کمی و کیفی. هفتمین همایش ملی سامانه‌های سطوح آبگیر باران. پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری – انجمن سیستم‌های سطوح آبگیر باران، تهران، ایران.
هاشمی، سید مختار. (1401). حکمرانی محلی آب در ایران: پیامدها و توصیه‌های سیاستی. نشریه آب و توسعه پایدار، 9(1)، 144-135. https://jwsd.um.ac.ir/article_42615.html 
Barberis, J. (1991). Development of International Law of Transboundary Groundwater. The. Nat. Resources Journal, 31, 167-186. 
Barberis, J. (1991). The development of international law of transboundary groundwater. Natural Resources Journal, 31(1), 167-186. https://digitalrepository.unm.edu/nrj/vol31/iss1/9
Berdiyev, A. (2006). Progress in Domestic Water Supply in View of theAchievement of UN Millennium Development Goals, issues of the implementation of integrated water resource management in view of the achievement of UN.  
Brooks D.B., Linton J. (2011). Governance of TransboundaryAquifers: Balancing Efficiency, Equity and Sustainability. International Journal of Water Resources Development, 27(3), 431-462.
Brooks, D. B., & Linton, J. (2011). Governance of transboundary aquifers: balancing efficiency, equity and sustainability. International Journal of Water Resources Development, 27(3), 431-462. https://doi.org/10.1080/07900627.2011.593117
Burchi S. 2018. Legal frameworks for the governance of international transboundary aquifers: Pre- and post-ISARM experience. Journal of Hydrology: Regional Studies, 20:15–20. Burchi, S. (2018). Legal frameworks for the governance of international transboundary aquifers: Pre-and post-ISARM experience. Journal of Hydrology: Regional Studies, 20, 15-20. https://doi.org/10.1016/j.ejrh.2018.04.007
Daoudy M. 2009. Asymmetric Power: Negotiating Water in the Euphrates and Tigris. International Negotiation, 14(2): 361-391.Daoudy, M. (2009). Asymmetric power: Negotiating water in the Euphrates and Tigris. International Negotiation, 14(2), 361-391. DOI: 10.1163/157180609X432860
de los Cobos G. 2018. The Genevese transboundary aquifer (Switzerland-France): The secret of 40 years of successful management. Journal of Hydrology: Regional Studies, 20:116-127. de los Cobos, G. (2018). The Genevese transboundary aquifer (Switzerland-France): The secret of 40 years of successful management. Journal of Hydrology: Regional Studies, 20, 116-127. https://doi.org/10.1016/j.ejrh.2018.02.003
Eckstein, G. (2017). The international law of transboundary groundwater resources. Routledge Handbook of Water Law and Policy, Alistair Rieu-Clark, Andrew Allan & Sarah Hendry, Routledge publisher. British. 217-233. https://ssrn.com/abstract=3927407
Eckstein, G. (2021). International law for transboundary aquifers: a challenge for our times. American Journal of International Law, 115, 201-206. doi:10.1017/aju.2021.18.
Eckstein, G. E. (2007). Commentary on the UN International Law Commission's draft articles on the law of transboundary aquifers. Colo. J. Int'l Envtl. L. & Pol'y, 18, 537.
Eckstein, G. E. (2011). Managing buried treasure across frontiers: the international Law of Transboundary Aquifers. Water International, 36(5), 573-583. https://doi.org/10.1080/02508060.2011.598642
Fallatah, O. A., Ahmed, M., Save, H., & Akanda, A. S. (2017). Quantifying temporal variations in water resources of a vulnerable middle eastern transboundary aquifer system. Hydrological Processes, 31(23), 4081-4091. https://doi.org/10.1002/hyp.11285
Gaye C.B., Tindimugaya C. 2019. Review: Challenges and opportunities for sustainable groundwater management in Africa. Hydrogeol. (27), 1099-1110.
Gaye, C. B., & Tindimugaya, C. (2019). Challenges and opportunities for sustainable groundwater management in Africa. Hydrogeology Journal, 27(3), 1099-1110. https://doi.org/10.1007/s10040-018-1892-1 
Giordano, M., Drieschova, A., Duncan, J. A., Sayama, Y., De Stefano, L., & Wolf, A. T. (2014). A review of the evolution and state of transboundary freshwater treaties. International Environmental Agreements: Politics, Law and Economics, 14, 245-264. https://doi.org/10.1007/s10784-013-9211-8
Hasemi, M. (2011). A socio-technical assessment framework for integrated water resources management (IWRM) in Lake Urmia Basin, Iran (Doctoral dissertation, Newcastle University). 
Hayton R.D., Utton A.E. 1989. Transboundary Groundwaters: The Bellagio Draft Treaty. Nat. Resources J, 29:668-722. Hayton, R. D., & Utton, A. E. (1989). Transboundary groundwaters: The Bellagio draft treaty. Nat. Resources J., 29, 663. https://digitalrepository.unm.edu/nrj/vol29/iss3/4
Helal, M. S. (2007). Sharing Blue gold: the 1997 UN convention on the law of the non-navigational uses of international watercourses ten years on. Colo. J. Int'l Envtl. L. & Pol'y, 18, 337.
Held, I. M., & Soden, B. J. (2006). Robust responses of the hydrological cycle to global warming. Journal of climate, 19(21), 5686-5699. https://doi.org/10.1175/JCLI3990.1
 IGRAC (International Groundwater Resources Assessment Centre) .(2015).Transboundary Aquifers of the World. http://www.unigrac.org/dynamics/modules/SFIL0100/ view.php?fil_Id=317
IGRAC, U. I. (2015). Transboundary aquifers of the world [map]. 15 Scale 1: 50 000 000.
International Center for Agricultural Research in the Dry Areas. (2002). ICARDA annual report. International Center for Agricultural Research in the Dry Areas (ICARDA).
IWRMC (Iran Water Resources Management Company). (2014). Evaluation of Groundwater Resourcesof Iran by the End of 2012-2013, Center of Water Resources Studies, Groundwater Group. http://wrs.wrm.ir/index_fa.asp
Jarvis, T., Giordano, M., Puri, S., Matsumoto, K., & Wolf, A. (2005). International borders, ground water flow, and hydroschizophrenia. Groundwater, 43(5), 764-770. doi: 10.1111/j.1745-6584.2005.00069.x
KhRW .(2015). Khorasan Razavi Regional Water Authority. http://www.khrw.ir/SC.php?type=static&id=19
Lesser, L. E., Mahlknecht, J., & López-Pérez, M. (2019). Long-term hydrodynamic effects of the All-American Canal lining in an arid transboundary multilayer aquifer: Mexicali Valley in north-western Mexico. Environmental Earth Sciences, 78, 1-17. https://doi.org/10.1007/s12665-019-8487-6
Liu, Y., Wang, P., Ruan, H., Wang, T., Yu, J., Cheng, Y., & Kulmatov, R. (2020). Sustainable use of groundwater resources in the transboundary aquifers of the five Central Asian countries: challenges and perspectives. Water, 12(8), 2101. doi: 10.3390/w12082101
McIntyre, O. (2013). Utilization of shared international freshwater resources–the meaning and role of “equity” in international water law. Water International, 38(2), 112-129. http://dx.doi.org/10.1080/02508060.2013.779199 
Mobius, M. (2001). Good governance is a global challenge. Corporate Board, 22, 1-4. 
Report of the International Law Commission on the Work of its Fortieth Session. (1988). Extract from the Yearbook of the International Law Commission, 11(2), 35.
Rogers, P., & Hall, A. W. (2003). Effective water governance, (7). Stockholm: Global water partnership. https://hdl.handle.net/10535/4995
Simms, C. (2008). Good governance at the World Bank. The Lancet, 371(9608), 202-203. doi: 10.1016/S0140-6736(08)60128-2
Smith, M., Cross, K., Paden, M., & Laban, P. (2016). Spring–Managing groundwater sustainably. IUCN, Gland, Switzerland.
Stevanovic, Z., & Iurkiewicz, A. (2009). Groundwater management in northern Iraq. Hydrogeology journal, 17(2), 367. DOI: 10.1007/s10040-008-0331-0
UNDP. (1999). Governance for sustainable growth and equity report of international conference., United Nations. New York, 28–30.
Un-Escwa, B. G. R. (2013). United Nations economic and social commission for western Asia; Bundesanstalt für Geowissenschaften und Rohstoffe. Inventory of Shared Water Resources in Western Asia, Beirut.
Weiss, T. G. (2000). Governance Good Governance & Global Governance: conceptual & actual challenges' Third World Quarterly, 21(5), 795-814.