بررسی تأثیر اقتصاد دایره‌ای بر توسعۀ زیست‌پذیری اقتصادی مناطق حاشیه‌نشین شهر تبریز با نقش میانجی کارآفرینی اجتماعی

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 12، دوره 21، شماره 2 - شماره پیاپی 43، تیر 1402، صفحه 347-373   

نوع مقاله: پژوهشی-مطالعه موردی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgrd.2023.84462.1331

نویسندگان

رضا نوروزی اجیرلو^{* 1}؛ مسلم سلیمان پور¹؛ سید محمد رضا موحد²

¹استادیار، گروه مدیریت بازرگانی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

²دانشجوی دکتری، گروه مدیریت بازرگانی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

چکیده

زیست‌پذیری عوامل متعددی را در بر می­گیرد که به شرایط محلی غالب اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بستگی دارد. امروزه زیست‌پذیری پیش‌نیاز زندگی سالم همراه با بقای اقتصادی و اجتماعی است؛ بنابراین برای بهبود کیفیت زندگی بسیار مهم است. در این راستا مفهوم اقتصاد دایره‌ای یا اقتصاد دورانی به‌عنوان مدلی از تولید و مصرف است و پاسخ به کمبود منابع و به‌عنوان محرک گذر به سمت سیستم اقتصادی پایدارتر ترویج شده است؛ به‌طوری‌که چرخه عمر محصولات را افزایش می دهد. این مطالعه تأثیر اقتصاد دایره­ای (بازیافت، تولید و مصرف مجدد) بر زیست‌پذیری  اقتصادی با سنجش نقش کارآفرینی اجتماعی را بررسی کرد. این پژوهش از نوع توصیفی-پیمایشی بود. 80 نفر از مدیران و کارشناسان حامیان کسب‌وکارهای اجتماعی فعال کلان‌شهر تبریز، جامعه آماری پژوهش را تشکیل دادند که به دو روش نمونه‌گیری تصادفی و گلوله‌برفی انتخاب شدند. برای جمع‌آوری داده‌ها از پرسش‌نامه‌های استاندارد و محقق‌ساخته در این زمینه استفاده شد. نتایج حاصل از آزمون فرضیه­ها توسط نرم­افزار SMART-PLS و با استفاده از آزمون T و ضرایب مسیر (B) نشان داده شد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد، ارتباط مستقیم و معناداری بین مؤلفه­ های اقتصاد دایره‌ای (مصرف مجدد، تولید و بازیافت) با زیست‌پذیری  اقتصادی (اشتغال و درآمد، هزینه خانوار و ارزش زمین و مسکن) در سطح معناداری 001/0 وجود داشت. همچنین تأثیر مثبت متغیر میانجی کارآفرینی اجتماعی بر زیست­پذیری اقتصادی تأیید شد (681/0=B)؛ ازاین‌رو ضرورت کاهش استفاده از منابع طبیعی از طریق استفاده مجدد و بازیافت محصولات در راستای توجه ویژه به زیست‌پذیری  اقتصادی و نقش کارآفرینان اجتماعی با تأثیر اجتماعی و زیست‌محیطی مثبت و توسعه مدل­های کسب‌وکار نمایان می‌شود.
 

کلیدواژه‌ها

زیست­ پذیری اقتصادی؛ اقتصاد دایره­ای؛ کارآفرینی اجتماعی

مراجع

1. ساسان پور، ف.، تولایی س.، و جعفری اسدآبادی، ح. (1393). قابلیت زیست پذیری شهرها در راستای توسعه پایدار شهری (مورد مطالعه: کلانشهر تهران).‎ جغرافیا (فصلنامه علمی ـ پژوهشی و بین­المللی انجمن جغرافیای ایران)، 12(42)، 129-157.
2. شهدکار، ف.، ترابی، ‌ت.، و رهنمای‌رودپشتی، ف. (1401). تحلیل عوامل مؤثر بر توسعه اقتصاد دایره‌ای در ایران.تحلیل‌های اقتصادی توسعه ایران، 21(8)، 17-42.‎
3. شهدکار، ف.، ترابی، ‌ت.، و رهنمای‌رودپشتی، ف. (1401). مدل کسب‌وکار دایره‌ای ابزار توسعه در فرایند گذار به اقتصاد دایره‌ای: ارائه یک مدل در سطح شرکت‌های دانش بنیان.نظریه‌های کاربردی اقتصاد، 35(9)، 133-158.
4. علینقی‌پور، م.، پوررمضان، ع.، و مولایی‌هشجین، ‌ن. (2022). زیست‌پذیری اقتصادی سکونتگاه‌های روستایی پیرامون کلان‌شهر رشت. اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 39(11)، 67-86.‎
5. محمودزاده، ح.، علیرضایی، م.، و زارعی، ع (1397). رویکرد تحلیلی بر علل و پیامدهای شکل گیری مناطق حاشیه‌نشین کلانشهر تبریز.پژوهش‌های مکانی فضایی، 2(6)، 1-21.‎
6. نیکدل، ن.، شهماری اردجانی، ر.، حسنی مهر، س ص.، اصغری، ح. (1401). تحلیل زیست‌پذیری اقتصادی سکونتگاه‌های روستایی شهرستان صومعه‌سرا. مهندسی جغرافیایی سرزمین، 6(2)، 261-276.
7. وقار موسوی، م.، قدس علوی، آ.، و عباسی، م. (1395). بررسی نقش کارآفرینی اجتماعی در توسعه عدالت اجتماعی.مطالعات کارآفرینی و توسعه پایدار کشاورزی، 3(2)، 59-76.‎
8. Aulia, D. N. (2016). A framework for exploring livable community in residential environment. Case study: public housing in Medan, Indonesia. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 234, 336-343.
9. Bragado, N., Corbett, J., & Sprowls, S. (2001). Building livable communities, a policymaker’s guide to infill development, prepared by the center for livable communities and a local government commission initiative, Environmental Protection Agency and San Joaquin Valley Unified Air Pollution Control District 2001 update funded by the U.S. Environmental Protection Agency, 1-48.
10. Chatterjee, A. (2020). Financial inclusion, information and communication technology diffusion, and economic growth: a panel data analysis. Information Technology for Development, 26(3), 607-635.
11. Ciani, A., Gambardella, A., & Pociovalisteanu, D. M. (2016). Circular economy and sustainable rural development. Theory and best practice: A challenge for Romania. Annals-Economy Series, 1, 52-56.
12. Corral, F. J. G., Vázquez, R. M. M., García, J. M., & de Pablo Valenciano, J. (2022). The circular economy as an axis of agricultural and rural development: The case of the municipality of Almócita (Almería, Spain). Agronomy, 12(7), 1553.
13. de Bruin, A., & Teasdale, S. (2019). Exploring the terrain of social entrepreneurship: New directions, paths less travelled. In A. de Bruin & S. Teasdale (Eds.), Research agenda for social entrepreneurship (pp. 1–12). Edward Elgar.
14. Domanski, D., Howaldt, J., & Kaletka, C. (2020). A comprehensive concept of social innovation and its implications for the local context–on the growing importance of social innovation ecosystems and infrastructures. European Planning Studies, 28(3), 454-474.
15. Doost Mohammadian, H., & Rezaie, F. (2019). Sustainable innovative project management: Response to improve livability and quality of life: Case studies: Iran and Germany. Inventions, 4(4), 2-19.
16. El Chaarani, H., & Raimi, L. (2022). Determinant factors of successful social entrepreneurship in the emerging circular economy of Lebanon: Exploring the moderating role of NGOs. Journal of Entrepreneurship in Emerging Economies, 14(5), 874-901.
17. Ellis, P., & Roberts, M. (2015). Leveraging urbanization in South Asia: Managing spatial transformation for prosperity and livability, Washington, DC: World Bank.
18. European Parliament. (2023).  Circular economy: definition, importance and benefits
19. Geissdoerfer, M., Savaget, P., Bocken, N.M.P., Hultink, E. J. (2017). The circular economy: a new sustainability paradigm? Journal of Cleaner Production, 143, 757–768.
20. Giap, T. K., Thye, W. W., & Aw, G. (2014). A new approach to measuring the liveability of cities: The Global Liveable Cities Index. World Review of Science, Technology and Sustainable Development, 11(2), 176-196.
21. Gutberlet, J. (2023). Grassroots eco-social innovations driving inclusive circular economy. Detritus, 3(22), 2-12.
22. Heylen, K. (2006). Liveability in social housing: Three case studies in Flanders. In ENHR Conference'Housing in an Expanding Europe: Theory, Policy, Implementation and Participation, Ljubljana (Slovenia).
23. Huybrechts, B., Nicholls, A. (2012). Social Entrepreneurship: Definitions, Drivers and Challenges. In: Volkmann, C., Tokarski, K., Ernst, K. (eds) Social Entrepreneurship and Social Business. Gabler Verlag. (pp. 31-48). https://doi.org/10.1007/978-3-8349-7093-0_2
24. Iraldo, F., & Bruschi, I. (2015). Economia Circolare: principi guida e casi studio. Green Economy Observatory, IEFE Bocconi, Milano. https://www.assolombarda.it/servizi/ambiente/documenti/rapporto-geo-sulla-circular-economy.
25. Kashef, M. (2016). Urban livability across disciplinary and professional boundaries. Frontiers of Architectural Research, 5(2), 239-253.
26. Korhonen, J., Nuur, C., Feldmann, A., & Birkie, S. E. (2018). Circular economy as an essentially contested concept. Journal of Cleaner Production, 175, 544-552.
27. Kovacs-Györi, A., Cabrera-Barona, P., Resch, B., Mehaffy, M., & Blaschke, T. (2019). Assessing and representing livability through the analysis of residential preference. Sustainability, 11(18), 1-23.
28. MacArthur, E. (2013). Towards the circular economy. Journal of Industrial Ecology, 2(1), 23-44.
29. Martin, R. L., & Osberg, S. (2007). Social entrepreneurship: The case for definition. Stanford Social Innovation Review, 5(2), 29-39.
30. Mies, A., & Gold, S. (2021). Mapping the social dimension of the circular economy. Journal of Cleaner Production, 321(1), 1-17. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2021.128960
31. Mihai, F. C. (2023). Circular Economy and sustainable rural development. Sustainability, 15(3), 2139.
32. Pearce, D., & Turner, R. K. (1990). Economics of natural resources and the environment. London: Harvester Wheatsheaf.
33. Retrieved from: https://www.europarl.europa.eu/news/en/headlines/economy/20151201STO05603/circular-economy-definition-importance-and-benefits
34. Roberts, D., &Woods, C. (2005). Changing the world on a shoestring: The concept of social entrepreneurship. University of Auckland Business Review, 7(1), 45–51.
35. Saidani, M., Yannou, B., Leroy, Y., Cluzel, F., & Kendall, A. (2019). A taxonomy of circular economy indicators. Journal of Cleaner Production, 207, 542-559.
36. Squazzoni, F. (2009). Social entrepreneurship and economic development in Silicon Valley: A case-study on the joint-venture: Silicon Valley network. Nonprofit and Voluntary Sector Quarterly, 38(5), 869-883.
37. Su, B., Heshmati, A., Geng, Y., & Yu, X. (2013). A review of the circular economy in China: Moving from rhetoric to implementation. Journal of Cleaner Production, 42, 215-227.
38. Szibbo, N. A. (2015). Livability and LEED-ND: The challenges and successes of sustainable neighborhood rating systems (Master’s thesis). University of Californi, Berkeley proquest dissertations publishing.
39. Valencia, M., Bocken, N., Loaiza, C., & De Jaeger, S. (2023). The social contribution of the circular economy. Journal of Cleaner Production, 408, 137082.
40. Van Kamp, I., Leidelmeijer, K., Marsman, G., & De Hollander, A. (2003). Urban environmental quality and human well-being: Towards a conceptual framework and demarcation of concepts; a literature study. Landscape and Urban Planning, 65(1-2), 5-18.
41. Veenhoven, R. (2000). The four qualities of life: Ordering Concepts and Measures of the Good Life, The United Nations University World Institute for Development Economics Research, 1–34. file:/// C: /Users/ SIB/ Downloads/ 2000c-full. pdf
42. Wang, C., Yu, C., Chen, T., Feng, Z., Hu, Y., & Wu, K. (2020). Can the establishment of ecological security patterns improve ecological protection? An example of Nanchang, China. Science of the Total Environment, 740(1), 1-43.
43. Xiao, Y., Li, Y., Tang, X., Huang, H., & Wang, R. (2022). Assessing spatial–temporal evolution and key factors of urban livability in arid zone: The case study of the Loess Plateau, China. Ecological Indicators, 140(1), 1-26.
44. Yi, X., Jue, W., & Huan, H. (2021). Does economic development bring more livability? Evidence from Jiangsu Province, China. Journal of Cleaner Production, 293, 1-10.
45. Zhan, D., Kwan, M. P., Zhang, W., Fan, J., Yu, J., & Dang, Y. (2018). Assessment and determinants of satisfaction with urban livability in China. Cities, 79, 92-101.