مطالعۀ جامعه ‏شناختی رابطۀ بین سرمایۀ اجتماعی و خشونت جنسی علیه زنان (مطالعۀ موردی زنان متأهل شهر قزوین)

علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

مقاله 2، دوره 21، شماره 2 - شماره پیاپی 48، شهریور 1403، صفحه 37-67   

نوع مقاله: پژوهشی- کاربردی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/social.2023.83215.1371

نویسندگان

موسی سعادتی^{* 1}؛ مرتضی قلیج¹؛ زهرا کریمی²

¹استادیار گروه جامعه‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره)، قزوین، ایران

²کارشناسی جامعه‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره)، قزوین، ایران

چکیده

امروزه یکی از مهم‌ترین آسیب‌های اجتماعی پنهان، مسئله خشونت جنسی علیه زنان است که توسط همسران بر آنان اعمال می‌شود. خشونت جنسی به‌طورکلی، بر روح و روان زنان تأثیرات مخربی داشته و مانع رشد و شکوفایی این قشر آینده‌ساز شده و موجب احساس ناامنی در بین زنان می‌شود. با توجه به این مهم، پژوهش حاضر نیز با هدف بررسی رابطۀ بین سرمایۀ اجتماعی و خشونت جنسی در بین زنان متأهل شهر قزوین انجام شده است. روش تحقیق پژوهش، از نوع پیمایشی است. جامعۀ آماری شامل کلیۀ زنان متأهل شهر قزوین است که از میان آنان تعداد 383 نفر از طریق فرمول آماری کوکران و به شیوۀ نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌ای برای گردآوری اطلاعات لازم انتخاب شدند. گردآوری اطلاعات لازم از طریق پرسشنامه محقق­ساخته صورت پذیرفته است. جهت سنجش اعتبار ابزار اندازه­گیری از اعتبار صوری و برای برآورد پایایی نیز از تکنیک آلفای کرونباخ استفاده شده است. اعتبار نرم‌افزار مورد نیاز نیز برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها، نرم افزار SPSS است. نتایج حاصل از آزمون همبستگی نشان داد که رابطۀ خطی بین مؤلفه‌های سرمایۀ اجتماعی شامل تعهد اجتماعی، حمایت اجتماعی و مشارکت اجتماعی با دو مؤلفۀ خشونت جنسی (خشونت فیزیکی و خشونت روانی) و سازه خشونت جنسی با اطمینان 99 درصد و در سطح معناداری کوچکتر از 01/0 به تأیید رسیده است. نوع تمامی روابط مذکور، منفی و معکوس است. همچنین، نتایج حاصل از تحلیل رگرسیونی چند متغیره حاکی از آن است که متغیرهای حاضر در مدل رگرسیونی توانسه‌اند 43 درصد از تغییرات متغیر وابستۀ خشونت جنسی علیه زنان را تبیین و پیش‌بینی ‌کنند.
 

کلیدواژه‌ها

سرمایۀ اجتماعی؛ خشونت خانگی؛ خشونت جنسی؛ زنان متأهل؛ خانواده

مراجع

1. ابوالحسن تنهایی، ح.؛ حضرتی صومعه، ز. (1388). بررسی نظری پژوهش­های سرمایۀ اجتماعی در جامعۀ ایران، نشریه علوم رفتاری، 1 (1)، 52-29.
2. اخترمحققی، م. (1385). سرمایۀ اجتماعی. تهران: مهدی اختر محققی.
3. ارشدی، ع. ی.، ملکی، و.، و سعیدی روشن، ح. (1392). خشونت از منظر جرم شناسی، عوامل گرایش و راهکارهای مقابله با آن، 22(6)، 169-146.
4. آشنا، ح.، و بیگی، ج. (1398). جرم انگاری خشونت جنسی در روابط زناشویی با تکیه بر اسناد بین المللی حقوق بشری، فصلنامه مطالعات بین المللی، 2(16)، 142-115.
5. السان، م. (1385). جرم شناسی خشونت جنسی علیه زنان، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، 21(5)، 163-141.
6. الوانی، س. م.، و سیدنقوی، م. ع. (1381). سرمایه اجتماعی: مفاهیم و نظریه ها، فصلنامه مطالعات مدیریت، 33(9)، 26-9.
7. باقری، ف.، صدیق اورعی، غ.، و یوسفی، ع. (1394). تعهد اجتماعی: مفهومی جدید در عرصه علوم اجتماعی یا معنایی کهن در تاریخ اندیشه بشری، فصلنامه مطالعات اجتماعی، 3(2)، 144-108.
8. بنی فاطمه، ح.، عباس زاده، م.، علیزاده اقدم، م.، و محمدپور، ن. (1397). استرس و خشونت فیزیکی مردان علیه زنان: یک تحقیق کیفی، زن در توسعه و سیاست، 4(16)، 602-581.
9. حقیقتیان، م.، و عبداللهی، م. (1390). عوامل موثر بر تعهد اجتماعی در بین دانش آموزان مقطع دبیرستان شهر اصفهان، مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 4(3)، 74-66.
10. دلپسند، ک.، ایار، ع.، خانی، س.، و محمدی، پ. (1391). حمایت اجتماعی و جرم: مطالعه تطبیقی جوانان مجرم و عادی شهر ایلام، فصلنامه مطالعات و تحقیقات اجتماعی، 2(1)، 120-89.
11. رزاقی، ن.، پورحسین، م.، بابایی، ا.، و انتظاری، س. (1399). بررسی رابطه رضایت جنسی با تعارضات زناشویی زنان، مجله مطالعات ناتوانی، 60(10)، 4-2.
12. -زاهدی، م.ج.، ملکی، ا.، و حیدری، ا.ا. ( 1387). فقر و سرمایه اجتماعی، فصلنامه رفاه اجتماعی، 28(7)، 106-79.
13. زنجانی زاده، ه.، صالح آبادی، ا.، و جعفریان یزدی، ن. (1393). بررسی تاثیر سرمایه اجتماعی بر خشونت خانگی علیه زنان در مشهد، فصلنامه توسعه اجتماعی، 2(9)، 46-7.
14. سادات میری، ه.، و دادور، ر.(1389). بررسی عوامل فردی- اجتماعی مرتبط با خشونت علیه زنان متاهل(ناحیه 6 شهر مشهد در سال89-1388)، فصلنامه علوم اجتماعی، 7(1)، 157-134.
15. ساریچلو، م.ا.، قافله باشی، س.ح.، کلانتری، ز.، مرادی بگلویی، م.، و جهانی هاشمی، ح. (1388). خشونت های خانگی علیه زنان و مداخله جهت پیشگیری در منطقه مینودر و کوثر قزوین، مجله دانشگاهی علوم پزشکی قزوین، 4(13)، 23-20.
16. سوری، ع. (1394). بررسی تطبیقی سنجش سرمایه اجتماعی در ایران، فصلنامه تحقیقات مدلسازی اقتصادی، (20)، 129-107.
17. شامحمدی، م. (1396). تبیین اجتماعی خشونت علیه زنان در ایران، فصلنامه مطالعات علوم اجتماعی، 2(3)، 83-72.
18. شریفیان ثانی، م. (1380). سرمایه اجتماعی: مفاهیم اصلی و چارچوب نظری، مجله رفاه اجتماعی، 2(1)، 18-5.
19. شکربیگی، ع.، و مستمع، ر. ( 1393). فراتحلیل مطالعات انجام شده پیرامون خشونت علیه زنان، مجله جامعه شناسی ایران، 2(15)، 177-153.
20. شیانی، م.، موسوی، م.ط.،و مدنی قهقرخی، س. (1388). سرمایه اجتماعی جوانان در ایران، مجله جامعه شناسی ایران، 3(1)، 84-57.
21. عباسی اسفجیر، ع.ا.، و رئوفی، ل. (1392). بررسی تاثیر سرمایه اجتماعی خانواده بر خشونت علیه زنان در خانواده در شهر بابلسر، فصلنامه مطالعات امنیت اجتماعی، (46)، 113-91.
22. علمی، م.، تیغ زن، خ.، و باقری، ر. (1387). تعیین میزان شیوع خشونت و عوامل اجتماعی موثر بر آن (مطالعه موردی در بین دانش آموزان دبیرستان های دخترانه و پسرانه شهر عجبشیر)، مطالعات جامعه شناسی، 1(1)، 46-25.
23. علیوردی نیا، ا.، ریاحی، م.ا.، و فرهادی، م. ( 1390)، تحلیل اجتماعی خشونت شوهران علیه زنان: مدلی نظری و آزمونی تجربی، مجله مسائل اجتماعی ایران، 2(2)، 127-95.
24. عنایت، ح.، و دهقانی، ع. ( 1391). تحلیل رابطه سرمایه اجتماعی با خشونت خانگی علیه زنان ( مطالعه موردی: شهرستان کهکیلویه)، فصلنامه علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر، 18(6)، 104-85.
25. قیاسی، م.، سرلک، ا.، و غفاری، ه. ( 1398). تاثیر متقابل سرمایه اجتماعی و سلامت در استان های کشور، فصلنامه مطالعات راهبردی سیاست گذاری عمومی، 31(9)، 130-115.
26. محمدی، ف، و میرزائی، ر. (1391). بررسی عوامل اجتماعی موثر بر خشونت علیه زنان (مطالعه شهرستان روانسر)، مجله مطالعات اجتماعی ایران، 1(6)، 20-2.
27. ملکی، ا.، و نژادسبزی، پ. ( 1389). رابطه ی مولفه های سرمایه اجتماعی خانواده با خشونت خانگی علیه زنان در شهر خرم آباد، مجله بررسی مسائل اجتماعی ایران، 2(1)، 53-31.
28. نریمانی، م.، و آقامحمدیان، ح. (1384). بررسی میزان خشونت مردان علیه زنان و متغیرهای مرتبط با آن در میان خانواده های ساکن شهر اردبیل، فصلنامه اصول بهداشت روانی، 27(7)، 113-107.
29. نوغانی، م.، و اصغرپور ماسوله، ا. (1387). بررسی تطبیقی رویکردها و شاخص های مورد استفاده در سنجش سرمایه اجتماعی، نشریه فرآیند مدیریت و توسعه، (68)، 53-33.
30. نیکدل، ف.، و جاودانیان، ص. (1398). طرحواره های شناختی پرخاشگر، شیوه های کنترل خشم و رضایت جنسی با گرایش مردان به خشونت علیه زنان، مجله پژوهش­های روان شناسی اجتماعی، 33(9)، 35-52.
31. یعقوبی دوست، م.، و عنایت، ح. (1390)، بررسی جامعه شناختی عوامل موثر خشونت خانوادگی نسبت به دختران نوجوان ( مورد مطالعه: دبیرستان های دخترانه شهر اهواز)، مجله زن و مطالعات خانواده، 14(4)، 172-143.
32. یعقوبی، ع.، و رئوفی، ل. (1392). بررسی عوامل اجتماعی موثر بر میزان خشونت علیه زنان( مطالعه موردی زنان متاهل شهر خلخال)، مجله مطالعات علوم اجتماعی ایران، 39(10)، 140-121.
33. یونسی، ف.، و جعفری، ف. (1397). خودمراقبتی و پیشگیری از آزارهای جنسی. مرکز مشاورۀ دانشگاه تهران و دفتر مشاوره و سلامت وزارت علوم: تهران.
34. Abder, R., Hasan, O. S., Hafsah, R. J., & Salameh, I. (2017). Role of forensic medicine in evaluating non- fatal physical violence against women by their husbands in Jordan. Journal of Forensic and Legal Medicine, (49), 33-36.
35. Abebe, K.Z., Jones, K., Ciaravino, S., Ripper, L., Paglisotti, T., Morrow, S. E., Grafals, M., Dusen, C. V., & Miller, E. (2017). A cluster- randomized trial of a middle school gender violence prevention program: Design, rational, and sample characteristics. Contemporary Clinical Trials, (62), 11-20.
36. Ahnlund, P., Andersson, T., Snellman, F., Sundström, M., & Heimer, G. (2020). Prevalence and Correlates of Sexual, Physical, and Psychological Violence against Women and Men of 60 to 74 Years in Sweden. Journal of Interpersonal Violence, 35(5–6), 1539–1561.
37. Banarjee, S. (2019). Identifying factor of sexual violence against women and protection of their rights in Bangledesh. journal Pre- Proof.
38. Hernández, W., Dammert, L., & Kanashiro, L. (2020). Fear of crime examined through diversity of crime, social inequalities, and social capital: An empirical evaluation in Peru. Australian & New Zealand Journal of Criminology, 53(4), 515–535.
39. Koga, C., Hanazato, M., Tsuji, T., Suzuki, N., & Kondo, K. (2020). Elder abuse and social capital in older adults: The Japan Gerontological evaluation study. Gerontology, 66(2), 149–159.
40. Lee, S. (2017). Social capital and health at the country level, Social science journal.
41. O’ leary. K., Heyman, D., & Neidig, P. (1999). Treatment of wife abuse: A comparison of Gender- specific and conjoint Approaches. Behavior Therapy, (30), 475-505.
42. E., & Mauraeen, T. (2011). A social capital approach to improving public relations efficacy: Diagnosing intrenal constraints on external communication. Public Relations Review, (37), 197-206.
43. Stieglitz, J., Gurven, M., Kaplan, H., & Winking, J. (2012). Infidelity jealousy and wife abuse among Tsimane forager- farmers: testing evolut ionay hypothe ses of marital conflict. Evolution and Human Behavior, 438-448.
44. Sukeri, S., & Normanieze, N. (2017), Escaping of domestic violence: A qualitatiave study of women who left their a busive husbands, Journal Talbah University Medical sciences, 1-6.
45. Thompson, M. (2018). Social capital Innovation and Economic Growth. Department Economics, 4710-4757.
46. Vyas, S. (2017). Marital violence and sexually transmitted infections among women in post- revolution Egypt. Sexual & Reproductive Healthcare, (13),68-74.