ارزیابی و تحلیل نقش مؤلفه‌‌های مکانی در چیدمان فضایی کانون‌‌های جمعیتی حوزه سیرجان

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 02 آبان 1402

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jgrd.2023.83894.1315

نویسندگان

محسن پورخسروانی^{* 1}؛ صادق کریمی²؛ زهرا زابلی³

¹دانشیار ژئومورفولوژی ، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان ، ایران

²دانشیار اقلیم شناسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان،ایران

³دانشجوی کارشناسی ارشد آمایش سرزمین، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران

چکیده

برخی مؤلفه‌ها در مکان‌های طبیعی دارای ساختارهای خاصی هستند که پتانسیل‌های موجود در ریخت‌شناسی آن باعث جذب گروه‌های انسانی برای تشکیل سازمندی‌های اجتماعی شده است. کشف الگوهای توزیع و نحوه چیدمان این کانون‌‌ها، قواعد حاکم بر محیط را مشخص می‌‌کند. به همین علت این پژوهش سعی دارد نقش مولفه‌‌های مکانی را در چیدمان کانون‌‌های جمعیتی حوزه سیرجان ارزیابی و تحلیل نماید. به همین منظور با استفاده از روش پدیدار شناسی و تکیه بر تکنیک تحلیل فضایی تحولات طبیعی که عامل به وجود آمدن تاریخ طبیعی و میراث‌‌های ژئومورفیک در منطقه مطالعاتی شده شناسایی و تبیین شد. سپس قواعد حاکم بر چیدمان سکونتگاه‌‌ها در منطقه مورد مطالعه استخراج گردید. نتایج تحقیق نشان می‌‌دهد که، دو هویت مکانی یخچالی و دریاچه‌‌ای، منطق چیدمان فضایی سکونتگاه‌‌های منطقه مورد مطالعه را تعریف می‌‌کند. در نگاره ساحلی دریاچه قدیم سیرجان چینش سکونت‌‌گاه‌‌ها متأثر از پادگانه‌‌های دریاچه‌‌ای و قانون بزرگی- فاصله است. به طوری که تراکم مراکز سکونت‌‌گاهی در اطراف پادگانه‌‌ها به خصوص پادگانه‌‌های سوم و چهارم که فاصله بیشتری از مرکز چاله دارند به طور معناداری افزایش پیدا می‌‌کند. از طرفی هرچه از مرکز چاله به سمت تراس‌‌های بالاتر حرکت کنیم کانون‌‌های جمعیتی بزرگتر و با جمعیت بیشتر شکل می‌‌گیرند. از طرفی روستاهای دائمی در محل تلاقی زبانه‌‌های یخی با یک سطح حرارتی (با دمای 6 درجه سانتی‌‌گراد) یعنی خط تعادل آب و یخ شکل گرفته‌‌اند. از طرفی چیدمان فضایی سکونت‌‌گاه‌‌های بالاتر از خط تعادل آب یخ که عمدتا مراکز سکونتی غیردائم و ییلاقی می‌‌باشند، منطبق بر معابر یخچالی و توزیع جریان یخ‌‌رودهای گذشته می‌‌باشد.

کلیدواژه‌ها

کانون‌‌های جمعیتی؛ منطق چیدمان فضا؛ هویت مکان؛ حوزه سیرجان