| تعداد نشریات | 52 |
| تعداد شماره‌ها | 2,091 |
| تعداد مقالات | 21,679 |
| تعداد مشاهده مقاله | 79,773,665 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 25,541,242 |
تحلیل انگاره و نقش آن در فهم تحولات حدیثی؛ بررسی انگارۀ «شؤم المرأة» | ||
| علوم قرآن و حدیث | ||
| مقاله 1، دوره 56، شماره 1 - شماره پیاپی 112، مرداد 1403، صفحه 9-33 اصل مقاله (1.05 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jquran.2023.82693.1530 | ||
| نویسنده | ||
| علی آهنگ* | ||
| استادیار گروه تفسیر و علوم قرآن، دانشکده علوم قرآنی، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، بجنورد، ایران | ||
| چکیده | ||
| روایت «الشؤمُ فی المرأةِ و الفَرَسِ و الدّارِ» روایت مشهوری است که تداعی‌کنندۀ انگارۀ شومی زنان است. این روایت در منابع اهل‌سنت به پیامبر(ص) نسبت داده شده و در منابع روایی شیعه گاه از امام صادق(ع) و گاهی از پیامبر(ص) نقل شده است. نتیجۀ تحلیل انگارۀ «شؤم المرأة» و روایات تداعی‌کنندۀ آن با استفاده از روش توصیفی‌تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه‌ای به این قرار است که بخشی از این روایات، که «روایات مبنا» در ترویج این انگاره محسوب می‌شوند، در بوم مدینه شکل گرفته و برخی محدثان سرشناس مدینه عامل اصلی ترویج آن بوده‌اند. تفرّد مطلق در سه طبقۀ نخست راویان و تعارض محتوایی این روایات با نگرش کریمانۀ قرآن و پیامبر(ص) به زنان شاهدی بر ساختگی‌بودن آن‌هاست. تعدادی روایات پراکنده نیز وجود دارد که ناظر به «روایات مبنا» شکل گرفته و در حکم واکنش به این انگاره است. این واکنش‌ها را می‌توان در چهار دسته تقسیم کرد: واکنش‌های مشروط، واکنش‌های توضیحی و تعلیلی، واکنش‌های تقابلی-اصلاحی و واکنش‌های تقابلی-انکاری. تحلیل تاریخی و زبان‌شناختی این روایات نشان‌دهندۀ تأخر آن‌ها از روایات دستۀ نخست است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| حدیث؛ شؤم المرأة؛ تحلیل انگاره؛ تحلیل اسناد-متن | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم. ترجمۀ فولادوند.
آقایی، سیدعلی. «تاریخ‌گذاری روایات بر مبنای تحلیل اِسناد، نقد و بررسی روش‌شناسی خوتیر یُنبُل». علوم حدیث. ش41 (پاییز1385): 145-168.
آهنگ، علی، مجتبی شکوری. «بررسی اصالت روایت منقول از امام علی(ع) دربارۀ اهمیت شناخت ناسخ و منسوخ با استفاده از روش تحلیل اسناد-متن». تحقیقات علوم قرآن و حدیث. پیاپی 49، ش1 (بهار1400): 1-31.
https://doi.org/10.22051/tqh.2020.32225.2915.
ابن‌ابی‌شیبه، عبدالله‌بن‌محمد. مسند ابن‌ابی‌شیبه. به‌تحقیق عادل یوسف‌بن‌عزازی و احمدبن‌فرید مزیدی. ریاض: دار الوطن، چاپ‌اول، 1997م.
ابن‌ابی‌عاصم، احمدبن‌عمرو. الآحاد و المثانی. به‌تحقیق باسم فیصل. ریاض: دار الرایة، چاپ‌اول، 1411ق.
ابن‌بابویه، محمدبن‌علی. الخصال. به‌تصحیح علی‌اکبر غفاری. قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه، چاپ‌اول، 1362.
ابن‌جزری، محمدبن‌محمد. غایة النهایة فی طبقات القراء. بی‌جا: مکتبة ابن‌تیمیه، چاپ‌اول، 1351ق.
ابن‌حبان، محمدبن‌حبان. الثقات. به‌تحقیق سیدشرف‌الدین احمد. بیروت: دار الفکر، چاپ‌اول، 1395ق.
ابن‌حجر عسقلانی، احمدبن‌علی. تقریب التهذیب. بیروت: دار الفکر، چاپ‌اول، 1404ق.
ابن‌حجر عسقلانی، احمدبن‌علی. فتح الباری شرح صحیح البخاری. بیروت: دار المعرفة، 1369ق.
ابن‌حجر عسقلانی، احمدبن‌علی. لسان المیزان. بیروت: اعلمی، چاپ‌سوم، 1406ق.
ابن‌حنبل، احمدبن‌محمد. مسند احمدبن‌حنبل. به‌تحقیق شعیب الأرنؤوط. بی‌جا: مؤسسة الرسالة، چاپ‌دوم، 1420ق.
ابن‌راهویه، اسحاق‌بن‌ابراهیم. مسند اسحاق‌بن‌راهویه. به‌تحقیق عبدالغفوربن‌عبدالحق البلوشی. مدینه: مکتبة الایمان، چاپ‌اول، 1412ق.
ابن‌سعد، محمدبن‌سعد زهری. الطبقات الکبری. به‌تحقیق احسان عباس. بیروت: دار صادر، چاپ‌اول، 1968م.
ابن‌عساکر، علی‌بن‌حسن. تاریخ مدینه دمشق. به‌تحقیق عمروبن‌غرامه عمروی. بیروت: دار الفکر، 1415ق.
ابن‌ماجه، محمدبن‌یزید. سنن ابن‌ماجه. به‌تحقیق شعیب الأرنؤوط. بی‌جا: دار الرسالة العالمیة، چاپ‌اول، 1430ق.
ابویعلی، احمدبن‌علی. مسند ابی‌یعلی الموصلی. به‌تحقیق حسین سلیم اسد. دمشق: دار المأمون للتّراث، چاپ‌اول، 1404ق.
بخاری، محمدبن‌اسماعیل. صحیح البخاری. به‌تحقیق مصطفی دیب البغا. بیروت: دار ابن کثیر، چاپ دوم، 1407ق.
بخاری، محمدبن‌اسماعیل. فیض‌الباری علی صحیح البخاری. به‌شرح محمدانورشاه کشمیری. به‌تحقیق محمدبدرعالم میرتهی. بیروت: دار الکتب العلمیة، چاپ‌اول، 1426ق.
بدر العینی، محمودبن‌احمد. نخب الأفکار فی تنقیح مبانی‌الأخبار فی شرح معانی الآثار. به‌تحقیق ابوتمیم یاسربن‌ابراهیم. قطر: وزارة‌الأوقاف و الشؤون‌الإسلامیة، چاپ‌اول، 1429ق.
بیهقی، احمدبن‌حسین. السنن الکبری. به‌تحقیق محمدعبدالقادر عطا. بیروت: دار الکتب العلمیة، چاپ‌دوم، 1424ق.
بیهقی، احمدبن‌حسین. دلائل‌النّبُوَّة. بی‌جا: بی‌نا، بی‌تا.
پاکتچی، احمد. روش تحقیق با تکیه بر حوزۀ علوم قرآن و حدیث. تهران: دانشگاه امام صادق(ع)، چاپ‌اول، 1389.
ترمذی، محمدبن‌عیسی. سنن ترمذی. به‌تحقیق احمدمحمدشاکر و دیگران. مصر: شرکة مکتبة و مطبعة مصطفى البابی الحلبی، چاپ‌دوم، 1395ق.
حافظ مزّی، یوسف‌بن‌عبدالرحمن. تهذیب الکمال فی اسماء الرجال. بیروت: الرسالة، چاپ‌اول، 1400ق.
حسینیان قمی، مهدی. «دفاع از حدیث5». علوم حدیث. ش6 (زمستان1376): 129-161.
حیدری‌نسب، علیرضا. «ابن‌شهاب زهری و عداوت اهل بیت(ع)». پژوهش‌های قرآن و حدیث. س44، ش2 (پاییز و زمستان1390): 79-100.
خانی، حامد و دیگران. قرآن‌پژوهی و تاریخ‌انگاره‌ها: مجموعه مقالات برگزیدۀ اولین همایش ملی کاربرد رویکرد تاریخ انگاره در مطالعات قرآنی. دانشگاه آزاد اسلامی: پژوهشکدۀ قرآن و عترت. چاپ‌اول، 1397.
خویی، ابوالقاسم. معجم رجال الحدیث. بی‌جا: بی‌نا، چاپ‌پنجم، 1413ق.
دلبری، سیدعلی. «تحریف در حدیث: عوامل و پیامد‌ها». کتاب قیِّم. ش11 (پاییز و زمستان1393): 187-212.
ذهبی، محمدبن‌احمد. العبر فی خبر من غبر. بی‌جا: بی‌نا، بی‌تا.
ذهبی، محمدبن‌احمد. میزان الإعتدال فی نقد الرجال. بیروت: دار المعرفة، بی‌تا.
زرکشی، محمدبن‌بهادر. الإجابة لإیراد ما استدرکته عائشة على الصحابة. به‌تحقیق سعید افغانی. بی‌جا: المکتب الإسلامی، 1397ق.
صفدی، خلیل‌بن‌ابیک. الوافی بالوفیات. بی‌جا: بی‌نا، بی‌تا.
صنعانی، عبدالرزاق‌بن‌همام. المصنّف. بیروت: المکتب الإسلامی، چاپ‌دوم، 1403ق.
طبرى، محمدبن‌جریر. تهذیب الآثار و تفصیل معانی الثابت عن الرسول الله(ص) من الاخبار. بی‌جا: بی‌نا، بی‌تا.
طحاوی، احمدبن‌محمد. شرح معانی الآثار المختلفة المأثورة. به‌تحقیق محمدسید جادالحقّ، عالم الکتب، چاپ‌اول، 1414ق.
طوسی، محمدبن‌حسن. الرجال. بی‌جا: بی‌نا، بی‌تا.
طیالسی، سلیمان‌بن‌داود. مسند الطیالسی. به‌تحقیق محمدبن‌عبدالمحسن ترکی. مصر: دار هجر، چاپ‌اول، 1419ق.
عقبه، بگم. «تحول انگارۀ قرآنی قلب در فرهنگ اسلامی». چاپ‌شده در مجموعه مقالات اولین همایش ملی کاربرد رویکرد تاریخ انگاره در مطالعات قرآنی. چاپ‌اول، 1397.
کلینی، محمدبن‌یعقوب. الکافی. به‌تصحیح علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی. تهران: دار الکتب الإسلامیة، چاپ‌چهارم، 1407ق.
گرامی، سیدمحمدهادی. نخستین اندیشه‌های حدیثی شیعه: رویکرد‌ها، گفتمان‌ها، انگاره‌ها و جریان‌ها. تهران: دانشگاه امام صادق(ع)، چاپ‌اول، 1396.
گرامی، سیدمحمدهادی. مقدمه‌ای بر تاریخ‌نگاری انگاره‌ای و اندیشه‌ای. تهران: دانشگاه امام صادق(ع)، چاپ‌اول، 1396.
گورکه، آندریاس. «روش تاریخ‌گذاری اسناد-متن با توجه به حلقهٔ مشترک، پژوهش موردی: روایات آخرالزمان». در رویکرد‌های نوین در حدیث پژوهی شیعه. ترجمۀ سعید شفیعی. به‌اهتمام مرتضی سلمان‌نژاد و سیدمحمدهادی گرامی. تهران: دانشگاه امام صادق(ع)، 1397.
مالک‌بن‌انس. الموطأ روایة ابی‌‌مُصعب الزُّهری. به‌تحقیق بشار عوّاد معروف و محمود خلیل. بی‌جا: مؤسسة الرسالة، 1412ق.
مسعودی، عبدالهادی. «روش برداشت از روایات». مکاتبه و اندیشه. ش37 (زمستان1389): 13-25.
مطیعی، محمدنجیب. «نقض کلام المبتدعة فی حدیث: إنّما الشُؤمُ فی ثلاثة و حدیث: شفاء عین علی‌بن‌ابیطالب». نشریة الازهر. س49، (ربیع‌الآخر1397ق): 704-712.
موتسکی، هارالد، مرتضی کریمی‌نیا. «جمع و تدوین قرآن: بازنگری دیدگاه‌های غربی در پرتو تحولات جدید روش‌شناختی». هفت آسمان. س8، ش32 (زمستان1385): 155-196.
میرحسینی، یحیی. «تاریخ انگارۀ «امت وسط» و مقایسۀ آن با بر ساخت‌های معنایی واژه». در مجموعه مقالات اولین همایش ملی کاربرد رویکرد تاریخ انگاره در مطالعات قرآنی. چاپ‌اول، 1397.
نیل‌ساز، نصرت. «تاریخ‌گذاری احادیث بر اساس روش ترکیبی تحلیل اسناد-متن در مطالعات اسلامی خاورشناسان». پژوهش‌های قرآن و حدیث. س44، ش1 (بهار و تابستان1390): 127-149.
نیشابوری، مسلم‌بن‌حجاج. صحیح مسلم. بیروت: دار احیاء التراث العربی، بی‌تا. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,548 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 480 |
||