بررسی و نقد آرای رینولدز در باب ایدۀ «سرنوشت و جزای فوری شهدا در قرآن» و زیرمتن بایبلی آن

علوم قرآن و حدیث

مقاله 12، دوره 56، شماره 1 - شماره پیاپی 112، مرداد 1403، صفحه 263-285   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jquran.2023.83968.1583

نویسندگان

نسرین وجدانی^{* 1}؛ سهیلا جلالی کندری²

¹دانشجوی دکتری رشته علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه الزهرا(س)، تهران، ایران

²دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه الزهرا(س)، تهران، ایران

چکیده

گابریل سعید رینولدز ایدۀ «جزای فوری شهدا پس از مرگ» را با تکیه بر برداشت خویش از ظواهر آیات و روایات و نیز آرای تفسیری طبری، به‌معنای عدم‌تجربۀ برزخ و وصول بلافاصلۀ آنان به بهشت جاودان انگاشته و آن را متأثر از آموزه‌های پدران کلیسا، به‌ویژه پدران سریانی و ناظر به برخی آیات در کتاب مقدس برشمرده است. در این پژوهش پس از نقد این فرضیه باتوجه‌به شواهد قرآنی و روایی با روش توصیفی و تحلیلی، دیدگاه رینولدز و مستندات وی بررسی و این نتایج حاصل شده است که رینولدز در برداشت خود از تفسیر طبری اشتباه کرده است؛ به‌علاوه ادعای اینکه این ایده افزون‌بر آموزه‌های پدران سریانی از آموزه‌های پدران کلیسا در غرب نیز اثر پذیرفته است، با دقت در آرای «ترتولیان» که از پدران کلیسای لاتین و بنیان‌گذار الهیات غربی به شمار می‌آید، سوءبرداشتی از آرای وی تلقی شده است. خوانش محققان نخستین از دیدگاه‌های ترتولیان روشن می‌سازد که شهدا نیز همانند سایر ارواح تا روز رستاخیز در مکان ارواح متوفا باقی می‌مانند. همچنین سیاق آیات مورد استناد رینولدز از کتاب مقدس و بازخوانی برخی اصطلاحات آن گویای این است که بر طبق آموزه‌های بایبل نیز شهدا دورۀ برزخ را طی می‌کنند.

کلیدواژه‌ها

بایبل؛ برزخ؛ بهشت؛ جزای فوری؛ رینولدز؛ شهید؛ قرآن

مراجع

قرآن کریم

کتاب مقدس

آلوسی، محمودبن‌عبدالله. روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و ال‍س‍ب‍ع ‌‌ال‍م‍ث‍ان‍ی‌. بیروت: دار الکتب العلمیة، 1415ق.

 ابن‌درید، محمدبن‌حسن. جمهرة اللغة. بیروت: دار العلم للملایین، چاپ‌اول، 1987م.

ابن‌سیده، علی‌بن‌اسماعیل. المحکم و المحیط الأعظم. بیروت: دار الکتب العلمیة، چاپ‌اول، 1421ق.

ابن‌فارس، احمدبن‌فارس. معجم مقاییس اللغة. قم: مکتب الأعلام الإسلامی، مرکز النشر، چاپ‌اول، 1404ق.

اخوان‌‌ مقدم، زهره، نعیمه تقوی فردود. «نقد روایت «طائر» در مدخل «شهید» دایرة المعارف قرآن لیدن». حدیث حوزه. ش16 (بهار و تابستان 1397): 39ـ57.

پاکتچی، احمد. «برزخ». در دایرة المعارف بزرگ اسلامی. تهران: مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، 1381.

تاجی، ایمان. «بازخوانی متن قرآن بر اساس سنت بایبلی، مروری بر کتاب «قرآن و زیرمتن بایبلی آن» اثر گابریل سعید رینولدز». مجلۀ اینترنتی دور نما، مطالعات تطبیقی قرآن. فصل سوم، قسمت هشتم.

جوهری، اسماعیل‌بن‌حماد. الصحاح. بیروت: دار العلم للملایین، چاپ‌سوم، 1404ق.

ریون، ویم. «شهید». در دایرة المعارف قرآنEncyclopaedia of the Quran: ، ترجمۀ سیده زهرا مبلغ. تهران: حکمت، 1390.

راغب اصفهانی، حسین‌بن‌محمد. مفردات الفاظ القرآن. بیروت: دار القلم، چاپ‌اول، بی‌تا.

شفیعی، سعید. «شهادت» در دانشنامه جهان اسلام. زیر نظر غلامعلی حداد عادل و دیگران. تهران: بنیاد دائرة المعارف اسلامی، 1375.

طباطبائی، محمد‌حسین. المیزان فی تفسیر القرآن. قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1417ق.

طبری، محمدبن‌جریر. جامع البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار المعرفة، 1412ق.

عدالت‌نژاد، سعید. «گزارش و معرفی کتاب «قرآن و کتاب مقدس: متن و تفسیر». منتشرشده در سایت: https://atharebartar.com/?p=15028

قمی، علی‌بن‌ابراهیم. تفسیر القمی. قم: دار الکتاب، 1363.

کلینی، محمدبن‌یعقوب. الکافی. تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1407ق.

مجلسی، محمدباقربن‌محمدتقی. بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار أئمة الأطهار. بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1403ق.

مطهری، مرتضی. معاد، تهران: صدرا. بی‌تا.

هاروی، ون آستن. فرهنگ الهیات مسیحی. ترجمۀ جواد طاهری. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ‌اول، 1390.

Reynolds، Gabriel Said، ed. (2010). The Qur'an and its Biblical Subtext. London: Routledge.

Reynolds، Gabriel Said. (2018). The Quran and the Bible: Text and Commentary. Yale University.

David E. Wilhite. (2021). “Tertullian on the Afterlife: “Only Martyrs are in Heaven” and Other Misunderstandings” Journal of Ancient Christianity. doi/10.1515/zac-2020-0051

Ella Smith Simmons. (2019). Article: Waking Up to Eternity in “ Life Beyond the Grave”( Christian Interfaith Perspectives).

Larry L. Lichtenwalter. (2015). “Souls Under the Altar”: The ‘Soul’ and Related Anthropological Imagery in John’s Apocalypse، Journal of the Adventist Theological Society.

نرم‌افزار‌های جامع التفاسیر نور، قاموس النور و جامع الأحادیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور

https://www.britannica.com.

https://www.bibleref.com.

https://www.newadvent.org.

https://www.catholic.org/encyclopedia.