بررسی تأثیر عملیات بازار باز بر برخی متغیر‌های اقتصاد کلان در ایران با تأکید بر شرایط تحریم

اقتصاد پولی مالی

مقاله 3، دوره 30، بهار و تابستان 1402 - شماره پیاپی 25، مرداد 1402، صفحه 68-98   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/mfe.2023.79341.1245

نویسندگان

مهدی خلوصی صادق^{* 1}؛ پرویز داودی²؛ محمدرضا سزاوار³

¹استاد دانشکده اقتصاد و علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی

²کارشناسی ارشد اقتصاد دانشکده اقتصاد و علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی

³دکترای اقتصاد و مدرس دانشکده اقتصاد و علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

ثبات اقتصاد کلان یکی از مهم­ترین مسئله­های اصلی سیاست­گذاران کشور­های درحال‌توسعه، به‌ویژه کشور ایران، است. در راستای ایجاد ثبات در اقتصاد، یکی از ابزارهای مهم و کارآمد سیاست‌های پولی هستند که به شکل­های مستقیم و غیر­مستقیم توسط بانک مرکزی مورداستفاده قرار می­گیرند. عملیات بازار باز یکی از ابزار­های غیرمستقیم بانک مرکزی است که برای برقراری تعادل در نظام پولی مورد کاربرد بانک مرکزی از سال 1398 تابه‌حال قرارگرفته است. از سوی دیگر، شرایط اقتصادی در ایران متفاوت از سایر کشور­هاست؛ چراکه ایران با انواع تحریم‌های اقتصادی و غیر­اقتصادی توسط کشور­های غربی مواجه بوده است. ازاین‌جهت یکی از متغیرهای متأثر در بررسی تأثیر عملیات بازار باز بر متغیرهای کلان اقتصادی، شاخص تحریم است که در مطالعه حاضر به‌صورت یک شاخص کمی در نظر گرفته‌شده و تأثیر آن در مدل سنجیده شده است. در این تحقیق به بررسی تأثیر عملیات بازار باز بر متغیر­های کلیدی اقتصاد همچون تولید ناخالص داخلی، نرخ بهره، تورم و نرخ ارز با لحاظ نمودن شرایط تحریم در ایران طی بازه زمانی 1392 تا 1400 با تواتر فصلی و استفاده از رویکرد ARDL پرداخته ‌شده است. نتایج حاکی از آن است که با در نظر گرفتن شرایط تحریمی، تأثیر متغیر عملیات بازار باز بر متغیر­های تولید ناخالص داخلی، نرخ بهره، تورم و نرخ ارز در رابطه بلند­مدت به ترتیب 0.03-، 0.2، 0.26 و 0.75 واحد درصد است. بنابراین بر اساس نتایج حاصل از برآوردها مشخص شد که عملیات بازار باز با توجه به وجود تحریم در ایران، تأثیر مورد انتظار به لحاظ نظری را نداشته است و این مسئله، نشان­دهنده­ عدم کارایی عملیات بازار باز در شرایط تحریم در اقتصاد ایران است.

کلیدواژه‌ها

ثبات اقتصادی؛ سیاست‌ پولی؛ عملیات بازار باز؛ رویکرد ARDL

مراجع

Accounts Court of the Islamic Republic of Iran. (in Persian)

Adedayo, O. A.; Bolaji, A. A.; Titilope, M. O. (2019). Impact of Open Market Operations and Money Supply on Inflation in Nigeria. Acta Universitatis Danubius, Aude, Vol. 15, no. 5/2019, pp. 235-249.

Ansari, A. (2019). Application of open market operations in interest-free banking. Journal of Economics in Ayane Fiqh, No. 8, pp. 103-126. (in Persian) 

Central bank of Islamic Republic of Iran. (in Persian)

Hertel, K.; Humanicki, M.; Kitala, M.; Kleszcz, K. T.; Kuziemska, P.; Jakub, M.; Bartosz R.; Maciej S. (2022). The impact on the Polish economy of the Structural Open Market Operations programme conducted by NBP. Published by: Narodowy Bank Polski Education & Publishing Department ul. Świętokrzyska 11/21 00-919 Warszawa, Poland.

Hirotaka, I. (1999). The Effects of Open Market Operations on the Price Discovery Process in the Japanese Government Securities Market: An Empirical Study. Financial Markets Department Bank of Japan.

Kamerschen, .D. R. (1992). Money and banking. south western publishing Co.

Maithami, H. (2016). Legal-economic pathology of the proposed tools for open market operation in Iran and other countries. Scientific-Promotional Quarterly of Islamic Economics and Banking, No. 19, pp. 69-98. (in Persian)

Maithami, H.; Nedri, K. (2014). Open market operations with government and central bank securities. Islamic Finance Research, 5(1 (sequential 9)), pp. 119-154. (in Persian)

Mankiw, N.; Gregory (2016). Macroecinonics. Library of Congress Cataloging-in-Publication Number: 2009924581.

Mankiw. N.; Gregory; (2009). Macroecinonics. Library of Congress Cataloging-in-Publication Number: 2009924581, SEVENTH EDITION.

Maithami, H.; & Nederi, K. (2014). Open market operations with government and central bank securities. Scientific Journal "Islamic Financial Research", 5(1), 119-154. doi: 10.30497/ifr.2015.1794

Morris, A.; Davis . (2009). Macroeconomics for MBAs and Masters of Finance. Published in the United States of America by Cambridge University Press, New York.

Nazarpour, M. N.; Haghighi, M. (2012). Interrelationship between Islamic banking and capital market. Zamzam Hayat Publications. (in Persian)

Nazarpour, M. N.; Yousefi, M. R.; Haghighi, M. (2011). Implementation feasibility of negotiable certificate of deposit as a tool of open market operation in the interest-free banking system. Economic researches of Iran. (in Persian)

Nodehi, M. (2008). Investigating the possibility of designing suitable bonds for quasi-open market operations using the experiences of the central banks of the Islamic Republic of Iran. Islamic Economics Quarterly, No. 30, pp. 173-201. (in Persian)

Noferesti, M. (1997). The root of unity and collectiveness in econometrics. Tehran, Rasa Cultural Services Institute. (in Persian)

 Noferesti, M. (2021). Applied econometrics of time series data. Publications of Shahid Beheshti University of Tehran. (in Persian)

Noferesti, M.; Sezavar, M. R. (2021). Creating an index with monthly frequency for sanctions against Iran. Economic Strategy Scientific Research Quarterly, 10th Year, Number 3, Series 38, Fall 1400, pp. 565-593. (in Persian)

Noferesti, M.; Sezavar, M. R. (2019). Development of a macro econometric model with mixed data of different frequency in order to evaluate the effect of sanctions imposed on Iran's economy. Econometric Modeling Quarterly, Volume 6, Number 1, pp. 131-161. (in Persian)

Oduyemi, O. S. (1993). Open Market Operations as an Instrument of Monetary Policy in Nigeria: Administration. Problem and Prospects, Central Bank of Nigeria Economic and Financial Review, Vol. 31, No1.

Olivier, B.; David, R. J. (2013). Macroecinonics. Sixth Edition, Copyright © 2013, 2011, 2009 by Pearson Education, Inc., publishing as Prentice Hall.

Stacey L.; Schreft and Bruce D. S. (1998). The Effects of Open Market Operations in a Model of Intermediation and Growth. The Review of Economic Studies Vol. 65, No. 3 (Jul.), pp. 519-550

Statistics Center of the Islamic Republic of Iran. (in Pesian)

Stephen H. A. (1996). Transformations to Open Market Operations Developing Economies and Emerging Markets. International Monetary Fund, Publication Services 700 19th Street, N.W., Washington, D.C. 20431, U.S.A.