بررسی فرایند دگرسازی و شگردهای بازنمایی زندگی شرقی ـ ایرانی در گفتمان جیمز موریه

زبانشناسی و گویش های خراسان

مقاله 7، دوره 15، شماره 3 - شماره پیاپی 32، آذر 1402

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jlkd.2023.83196.1176

نویسندگان

رضا قنبری عبدالملکی^{* 1}؛ شهربانو قربان عبدالملکی²

¹استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه دامغان

²داﻧﺶآﻣﻮﺧﺘﺔ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷﺪ زﺑﺎنﺷﻨﺎﺳﻲ، داﻧﺸگﺎهUPM، ﺳﺮداﻧگ، ﻣﺎﻟﺰی

چکیده

پژوهش حاضر با تکیه بر نظریۀ تئون ون‌دایک، راهبردهای گفتمانیِ جیمز موریه در دگرسازی و بازنماییِ زندگیِ شرقی ـ ایرانی را مورد واکاوی قرار داده است. نگارندگان در این جستار با بررسی رمان سرگذشت حاجی‌بابا کوشیده‌اند به این پرسش‌ مهم پاسخ دهند که ایدئولوژی موریه چه سان بر گفتمان وی تأثیر نهاده است؟ این‌که هویت و شیوۀ زندگی شرقی ـ ایرانی، در گفتمان این نویسندۀ غربی و مسیحی چگونه بازنمایی شده‌ است، پرسش‌ بعدی این مقاله است. در پیوند با این پرسش‌ها، نگارندگان نقش این بازنمایی‌ها را در رویه‌های تولید گفتمان به ‌طور انتقادی مورد بررسی قرار داده‌‌اند. روش انجام این پژوهش، توصیفی- تحلیلی است و داده‌ها به صورت کتابخانه‌ای گردآوری شده‌اند. یافته‌های مقاله نشان می‌دهد که در گفتمان موریه، جلوه‌هایی از شرقِ ساخته‌شدۀ ذهن خاورشناسان غربی وجود دارد که در ایدئولوژیِ آنان به منزلۀ «غیر» پنداشته شده و با صورتی از نژادپرستی همراه است. بر پایۀ این ایدئولوژی، موریه کوشیده است تا از طریق دگرسازی منفی‌انگار و هویت‌بخشی به خود از راه انتساب ویژگی‌های منفی به ایرانیان، تصویری ناخوشایند از جامعۀ ایران عصر قاجار ارائه ‌کند. شایان ذکر است که در گفتمان رمان، ساختارهای ایدئولوژیکی به شیوه‌های مختلف در مقوله-های «معنا»، «ساختارهای صوری» و «بلاغت» اظهار شده‌اند.

کلیدواژه‌ها

جیمز موریه؛ حاجی بابا؛ گفتمان انتقادی؛ ون‌دایک؛ ایدئولوژی استعمار

مراجع