مردسالاری و زبانشناسی اجتماعی در شعر مطالعۀ موردی مفهوم پدرسالاری در اساطیر ایرانی

زبانشناسی و گویش های خراسان

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 13 آبان 1402

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jlkd.2023.83924.1187

نویسندگان

احمد سپنتامهر¹؛ مجیدرضا خراعی وفا^{* 2}؛ علی ماندگار³

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی ،واحد بیرجند،دانشگاه آزاد اسلامی، بیرجند،ایران

²استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی ، واحد بیرجند،دانشگاه آزاد اسلامی،بیرجند،ایران

³استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی،واحد بیرجند،دانشگاه آزاد اسلامی،بیرجند،ایران

چکیده

زبان از منظرهای مختلفی قابل مطالعه است و یکی از روش‌های پژوهش دگرگونی‌های زبانی در جامعه، پژوهش در منابع فرهنگی جامعه از قبیل داستان‏ها، رمان‏ها، تولیدات موسیقیایی، و اشعار و اساطیر کهن است. از مقولات مورد توجه رسانه‏ها، که در بازنمایی‏ها جایگاه مهمی را به خود اختصاص داده است، مقولۀ جنسیت و به‏طور ویژه بازنمایی جنسیتی مردانه یا زنانه است. نمایش مردسالاری جنبه‌های مختلف مثبت و منفی دارد و در فرهنگ‏های مختلف دگرگون است و نحوۀ به تصویر کشیدن مرد دارای اقتدار و تاثیرگذار برخاسته از مولفه‌های یک فرهنگ به نقش و جایگاه او در همان بستر و زمینه است. هدف پژوهش حاضر، مطالعۀ شیوۀ بازنمایی مردسالاری در شکل مثبت در شعر کهن فارسی از منظر زبان‌شناسی اجتماعی است. به این منظور، ابیاتی که در ارتباط روشن‌تری با موضوع تحقیق، یعنی تعامل زبانی مبتنی بر جنسیت، هستند انتخاب شده‏ و با استفاده از روش تحلیل نشانه‏شناختی سه‌سطحی بارت، نحوۀ بازنمایی شخصیت مرد و به طور مشخص پدر، همچنین جایگاه زبانی پدر در برابر دیگر نقش‌ها از منظر زبا‏ن‏شناسی اجتماعی تحلیل شده‏ است. نتایج به‌دست‌آمده، نشان می‏دهد که در شعر کهن شاهد بازنمایی از نوع کنترل زبانی مردان، فرادستی زبانی پدر در برابر دیگر نقش‌ها، غیاب گفتگو و بسترسازی برای درخواست از مرد کانونی (پدر) و همچنین جنسیت‏زدگی در مراودات زبانی هستیم که این بازنمایی مبتنی بر ایدئولوژی و گفتمان مردسالاری در جامعه است و هرچند مثبت قلمداد می‌شده است در جامعه و فرهنگ کنونی آن جایگاه و نقش را بر عهده ندارد

کلیدواژه‌ها

زبان‌شناسی اجتماعی؛ اساطیر ایرانی؛ پدر؛ مردسالاری؛ فرادستی زبانی