تبیین حکم ارشادی با محوریت درک عقل و بناء عقلا

فقه و اصول

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 17 آبان 1402   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jfiqh.2023.62531.0

نویسندگان

مصطفی کارگریان مروستی^* ؛ محمدحسن حائری؛ محدتقی فخلعی

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

یکی از اصطلاحات پرکاربرد در دانش فقه و اصول و در خصوص اعتبارهای شرعی مولوی یا ارشادی بودن حکم است. با وجود کاربردهای وسیع اصطلاح حکم ارشادی در متون اصولی و فقهی لیکن بحث مستقلی پیرامون معانی و مفاهیم چندگانه این مصطلح مطرح نشده است و همین زمینه را برای خلط مبحث‌ها و عدم وضوح مطالب مربوط پدید آورده است. بر پایه این پژوهش که در راستای تبیین معانی حکم ارشادی و با جستجو در مباحث و زمینه­های مختلف کتب فقهی و اصولی انجام شده اصطلاح مولوی یا ارشادی بین چند معنا و مفهوم اشتراک لفظی یافته است: 1. ارشاد به حکم وضعی نه حکم تکلیفی مولوی2. ارشاد به حکم شرعی الهی در مقابل حکم مولوی حکومتی3. خیرخواهی دنیوی بدون تاثیر اخروی 4. ارشاد به درک عقل در کشف حکم شرعی 5. ارشاد به بنا عقلا در فرض استقلال آن در کشف حکم شرعی 6. بیان حکم متقدم یا متاخر از ثبوت حکم شرعی( سلسله معالیل) . محوریت این پژوهش بر تبیین حکم ارشادی ناظر بر درک عقل و بناء عقلاست. بجز اشتراک در مدلول لغوی، وجه مشترک بین این معانی منتفی است و هر یک از احکام شرعی ممکن است با توجه به یک معنا ارشادی و با توجه به معنای دیگری مولوی باشد.

کلیدواژه‌ها

حکم ارشادی؛ حکم مولوی؛ ارشاد به حکم عقل؛ ارشاد به بنای عقلا؛ ارشاد به مصالح دنیوی

مراجع