تأملی در مفهوم عقد امانی و نقدی بر شمول ادله عدم ضمان امین بر عقود امانی غیراحسانی

فقه و اصول (Fiqh va uṣūl)

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 21 آبان 1402   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jfiqh.2022.74887.1279

نویسندگان

منصوره بکایی¹؛ محمد تقی فخلعی^{* 2}؛ سیدمحمدهادی قبولی درافشان³

¹دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد

²استاد دانشگاه فردوسی مشهد

³دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

واژه امانت و امین در فقه جزو مفاهیمی است که به دلیل عدم توافق آرای فقها در برخی زمینه‌ها و احکام آن در هاله‌ای از ابهام فرو رفته است. دسته‌ای از فقیهان با توسعه در مفهوم امانت و تعمیم آن به همه مأذونین در اخذ مال، با استناد به قاعده «عدم ضمان امین» حکم به عدم ضمان آنان کرده‌اند. جستار پیش رو، با تشکیک در این تعمیم و به هدف ابهام زدایی و تحدید مفهوم امانت و امین از طریق نقد و ارزیابی ادله‌ قائلین به تعمیم، درصدد اثبات این مطلب است که ادله امانی بودن ید همه موارد اذن را دربرنمی‌گیرد. حاصل این پژوهش که به روش توصیفی- تحلیلی انجام گرفته این است که، برداشت فراگیر فقیهان از واژه «امانت» و «امین»، با معنای لغوی، عرفی، حقیقتاً سازگار نیست، ضمن اینکه حکم به امین بودن هر شخص مأذون، موافق با مقتضای عدل و انصاف هم نیست؛ بلکه احکام ارفاقی امین صرفاً در عقود امانی بالمعنی الاخص همچون عقد ودیعه و دیگر عقودی که قبض مال به مصلحت مالک انجام می‌شود، جاری است.
 

کلیدواژه‌ها

امانت؛ اذن؛ عقد امانی؛ عقود احسانی؛ عدم ضمان امین

مراجع