طراحی الگو و ابعاد نابرابری جنسیتی با رویکرد فراترکیب

علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

مقاله 4، دوره 20، شماره 4 - شماره پیاپی 46، دی 1402، صفحه 105-137   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/social.2023.82884.1363

نویسندگان

محسن نیازی¹؛ علی فرهادیان^{* 2}؛ فریده عیوضی³؛ فاطمه خوش بیانی آرانی⁴

¹استاد گروه علوم اجتماعی، دانشگاه کاشان،کاشان، ایران

²دانشیار گروه مدیریت، دانشگاه کاشان،کاشان، ایران

³دانشجوی دکتری جامعه شناسی، دانشگاه کاشان،کاشان، ایران

⁴دانشجوی دکتری جامعه شناسی،دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

چکیده

امروزه در اغلب جوامع با وجود حضور فراوان زنان در عرصه اجتماع، متأسفانه جایگاه زنان در جامعه هنوز در امتداد همان وظایفی است که جامعه مردسالار به زن تفویض کرده است . به رغم پیشرفت‌هایی که زنان در همه کشورهای جهان به دست آورده‌اند، تفاوت‌های جنسیتی، هم چنان شالوده نابرابری‌های اجتماعی است. موفقیت و پیشرفت هر جامعه در گرو استفاده از تخصص‌های موجود در آن است، اما نابرابری‌های شرایط میان زنان و مردان در همه عرصه‌های مختلف جامعه قابل رویت است و جهت تسهیل شرایط ورود برای حضور و بقای زنان به عنوان نیمی از جمعیت هر جامعه‌ای، تاکنون تدابیر علمی و برنامه‌ریزی‌های لازم و مقتضی اتخاذ نشده است. مسئله نابرابری جنسیتی اگر چه در نهادهای حقوقی و اجتماعی موضوعی وارداتی قلمداد می‌شود و در عرصه نظری و تئوریک به طور مکرر مورد توجه قرار گرفته لیکن در عرصه‌های عملی با چالش‌هایی مواجه بوده است.هدف پژوهش حاضر شناسایی ابعاد، مؤلفه‌ها و عوامل ایجاد کننده نابرابری جنسیتی با استفاده از رویکرد فراترکیب است. این روش شامل گام‌های هفت‌گانه است که به ارزیابی و تحلیل نظام‌مند نتایج و یافته‌های مطالعات پیشین می‌پردازد. در این تحقیق نتایج پژوهش‌های پیشین از سال‌های 1400-1390 جمع‌آوری و مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفته است. برای اعتبار و پایایی از ضریب کاپای کوهن استفاده شده است. از میان مقالات اولیه، تعداد 26 مقاله مناسب، شناسایی شدند. با توجه به بررسی مقالات مورد استناد، نتیجه پژوهش بیانگر 5 بعد اصلی شامل عوامل خانوادگی، اجتماعی، رسانه‌ای، سیاسی و فرهنگی است که مضمون نابرابری جنسیتی را تبیین می‌کنند.
 
 

کلیدواژه‌ها

جنسیت؛ زنان؛ فراترکیب؛ نابرابری جنسیتی

مراجع

1. احمدی، ا. (1397). انعطاف‌ناپذیر دانستن نقش‌های جنسیتی و دفاع از تبعیض‌های جنسیتی. پژوهش‌نامه زنان-پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 9(23)، 25-35.
2. احمدی، ث.، عقیلی، و.، مهدی زاده، م.، و مظفری، ا. (1394). رسانه‌ها و مسئله هویت جنسیتی بازنمایی شده (رهیافتی تحلیلی به مناقشه تاریخی نقش رسانه‌ها در بازتولید و ترویج نابرابری جنسیتی). مطالعات رسانه‌ای، 10(31)، 7-18.
3. احمدی، و. (1392). تغییر نگرش نسبت به نابرابری جنسیتی در طی فرایند گذار جمعیتی. جامعه‌شناسی کاربردی، 24(3)، 15-34.
4. آبوت، پ.، و والاس، ک. (1376). درآمدی بر جامعه‌شناسی، نگرش‌های فمینیستی (م. خراسانی، و ح. احمدی، مترجمان). تهران: نشر دنیای مادر.
5. باستانی، س.، و خسروی دهقی، ک. (1398). مسائل اجتماعی ایران، 10(52)، 57-29.
6. بخارایی، ا.، و یزد خواستی.، ب. (1394). بررسی مقایسه‌ای: موانع فرهنگی تحقق عدالت جنسیتی (مطالعه موردی: زنان متأهل شهر تهران، سال‌های 1389 و 1393). مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 3(4)، 583-559.
7. بوردیو، پ. (1380). نظریه کنش (م. مردی‌ها، مترجم). تهران: نقش و نگار.
8. پورمحمدی، م.، روستایی، ش.، و خضرنژاد.، پ. (1398). تحلیل حق به شهر در فضاهای عمومی با تأکید بر رویکرد عدالت جنسیتی (نمونه موردی: شهر ارومیه). زن و جامعه، 10(40)، 195-222.
9. پور حسین روشن، ح.، پورجعفر، م.، و علی‌اکبری.، ص. (1398). تبیین عدالت جنسیتی در فضاهای شهری مجموعه خواهر امام رشت. فصلنامه برنامه‌ریزی توسعه شهری و منطقه‌ای، 4(10)، 145-115.
10. نادله، ع.، و پویا، ز. (1398). موانع ارتقاء شغلی زنان در ایران: الزامات نقشی یا محدودیت‌های ساختاری (فراتحلیل کیفی مطالعات دهه اخیر). فصلنامه علوم اجتماعی، 26(84)، 40-9.
11. خاوری، ک.، سجادی، ح.، حبیب پور گتابی، ک.، و طالبی، م. (1391). رابطه ابعاد احساس نابرابری جنسیتی و عوامل مرتبط با سلامت روان. فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، 13(48)، 113-130.
12. دانش مهر، ح.، خالق پناه، ک.، و زندی سرابسوره.، س. (1399). طرد از میدان آموزش و بازتولید نابرابری جنسیتی، تحلیل روایت زنان روستاهای شهرستان دهگلان. زن در توسعه و سیاست، 18(1)، 105-129.
13. رزمی، م.، و کاووسی، ش. (1393). بررسی رابطه بین توسعه اقتصادی و نابرابری جنسیتی در استان‌های ایران. مجله اقتصاد و توسعه منطقه‌ای، 21(8)، 99-120.
14. شادی طلب، ژ. (1381). توسعه و چالش‌های زنان ایران. تهران: قطره.
15. شکربیگی.، ع. (1396). بررسی نابرابری جنسیتی و عوامل مرتبط با آن در بین زنان شهر بوکان و میاندوآب. پژوهشنامه زنان (پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی)، 8(3)، 47-67.
16. شیری، ا.، فرجی، ا.، و یاسینی، ع. (1397). تجربه نابرابری جنسیتی در ارتقاء و انتصاب سازمانی: خوانشی استعاری از پدیده پله‌برقی شیشه‌ای. پژوهشنامه زنان (پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی)، 9(2)، 1-31.
17. صادقلو، ط.، خوب، ش.، و صاحبی، ش. (1399). بررسی تبعیض جنسیتی بر میزان مشارکت‌پذیری زنان روستایی (منطقه موردمطالعه: دهستان‌های گلستان و دادکان شهرستان چناران). زنان در توسعه و سیاست، 18(1)، 52-23.
18. عابدینی، ص.، رسول‌زاده اقدم، ص.، و صبوری کزج، پ. (1398). گونه شناسی مفهوم ادراک جنسیتی با تأکید بر عامل قومیت. زن در فرهنگ و هنر، 11(3)، 457-433.
19. علی‌پور، پ.، زاهدی، م.، ملکی، ا.، و جوادی یگانه، م. (1396). بازنمایی کشمکش‌های گفتمانی عدالت جنسیتی در برنامه‌های توسعه جمهوری اسلامی ایران. فصلنامه رفاه اجتماعی، 17(66)، 107-148.
20. فرهمند، م.، و بهارلویی، م. (1401). استراتژی مقاومت و بازاندیشی: تجربه زنان در فرایند نابرابری جنسیتی درون خانواده. توسعه اجتماعی، 16(3)، 62-27.
21. فریدمن، ج. (1381). فمنیسم (ف. مهاجر، مترجم). تهران: انتشارات آشتیان.
22. قاسمی، ز. (1400). بررسی نابرابری جنسیتی بین دختر و پسر در خانواده و تبیین عوامل مؤثر بر آن. زن در توسعه و سیاست، 9(1)، 95-117.
23. قنبری، ف.، و فتحی، س. (1396). بررسی عوامل مؤثر بر تولید نابرابری جنسیتی در بین خانواده‌های شهر گرمسار. دو فصلنامه پژوهش‌های انتظامی-اجتماعی زنان، 5(1)، 86-69.
24. کوششی، م.، میرزایی، م.، و محمودیان، ح. (1398). بررسی رابطه ابعاد احساس نابرابری جنسیتی و به زیستی اجتماعی زنان شهر ایلام. مجله مطالعات اجتماعی ایران، 17(3)، 30-7.
25. گیدنز، آ. (1389). جامعه‌شناسی (ح. چاوشیان، مترجم). تهران: نشر نی.
26. مبارکی، م.، موسوی، م.، و کشمیری، ز. (1398). مطالعه تطبیقی احساس نابرابری جنسیتی و عوامل اجتماعی مرتبط با آن (مور مطالعه: مادران و دختران شهر یزد). مجله مطالعات اجتماعی ایران، 13(4)، 138-163.
27. موحد، م.، عنایت، ح.، و گرگی، ع. (1384). عوامل اقتصادی و اجتماعی مؤثر بر نگرش زنان نسبت به نابرابری‌های جنسیتی زن و مرد و نقش آن در بروز خشونت خانوادگی (مطالعه موردی شهر تهران). مجله جامعه‌شناسی معاصر، 1(3)، 27-6.
28. موسیوند.، م.، و بگیان کوله مددی.، م. (1399). نقش ادراک نابرابری جنسیتی، خود انضباطی و مسئولیت‌پذیری اجتماعی در پیش‌بینی پیشرفت تحصیلی دانشجویان دختر دانشگاه‌های تهران. پژوهش‌های روان‌شناسی اجتماعی، (39)، 141-162.
29. ناصری، س.، و ناصری، م. (1395). بررسی عوامل مؤثر بر نگرش دانشجویان، نسبت به نابرابری‌های جنسیتی (مطالعه موردی: شهرستان مهران در سال 1394). فرهنگ ایلام، (53)، 114-98.
30. نبوی، ع.، و علامه، س. (1393). بررسی نابرابری جنسیتی در سازمان‌های بوروکراتیک، موردمطالعه: کارکنان سازمان‌های دولتی شهرستان اهواز. مطالعات اجتماعی روان‌شناختی زنان، 12(3)، 40-7.
31. نظری آزاد، م.، طالب پور، ا.، و کاشانی، م. (1398). تحلیل جامعه‌شناختی از نابرابری جنسیتی در ورزش (از منظر زنان ورزشکار قهرمان ملی). فصلنامه زن و جامعه، 10(40)، 289-316.
32. هرست، چ. (1398). نابرابری اجتماعی، انواع، علل و پیامدها (ع. شکوری، مترجم). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
33. یعقوبی هشتجین، ف.، و الهی، ط. (1392). تأثیر تبعیض جنسیتی ادراک شده بر سلامت روان زنان. مطالعات اجتماعی روان‌شناختی زنان، 11(3)، 7-26.

 

34. Allport, G. W., Clark, K., & Pettigrew, T. (1954). The nature of prejudice. Cambridge: Cambridge University Press.
35. Eagly, A. H., & Steffen, V. J. (1984). Gender stereotypes stem for the distribution of women and men into social roles. Journal of Personality and Social Psychology, 46, 735–754.
36. Eagly, A. H., & Wood, W. (1999). The origins of sex differences in human behavior: Evolved dispositions versus social roles. American Psychologist, 54, 408–423.
37. Harlow, E. (2004). Why don't women want to be social workers anymore? New managerialism, post feminism and the shortage of social workers in social services departments in England and Wales. European Journal of Social Work, 7(2), 167-179.
38. Hull, K.E. (2002). Review of masculine domination. Social Forces, 81(1), 351-352.
39. Jost, J. T., & Kay, A. C. (2005). Exposure to benevolent sexism and complementary gender stereotypes: Consequences for specific and diffuse forms of system justification. Journal of Personality and Social Psychology, 88, 498 –509.
40. Kinias, Z. & Kim, H. S. (2012). Culture and gender inequality: Psychological consequences of perceiving gender inequality. Group Processes & Intergroup Relations, 15(1), 89-103.
41. Klingorova, K., & Havlicek, T. (2015). Religion and gender inequality: The status of women in the societies of world religions. Moravian Geographical Reports, 23(2), 2-11.
42. Tansel, A. (2001). Economic development and female labor force participation in Turkey: Time-series evidence and cross-province estimates. ERC Working Papers0105, ERC-Economic Research Center, Middle East Technical University.
43. (2017). Priority gender equality action plan 2008-2013. Accessible at: http://www.unesco.org/genderequality
44. https://www.statista.com/statistics/244387/the-global-gender-gap-index/
45. Welch, S. (1978). Recruitment of women to public office: A discriminant analysis. Western Political Quarterly, XXVIII(3), 272- 330.