بررسی تغییر اقلیم و دگرگونی مولفه‌های طبیعی با تاکید بر سیلاب (مطالعه موردی: حوضه آبخیزگرگانرود)

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 18 آذر 1402

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geoeh.2023.84657.1419

نویسندگان

عبدالحافظ پناهی¹؛ غلامرضا جانباز قبادی^{* 2}؛ صدرالدین متولی³؛ شهریار خالدی⁴

¹اداره کل هواشناسی استان گلستان

²گروه جغرافیای طبیعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نور،نور،ایران

³گروه جغرافیا، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد نور، نور، ایران

⁴استاد گروه علوم زمین دانشگاه شهید بهشتی،تهران،ایران

چکیده

تغییر در الگوهای استفاده از اراضی،تخریب جنگل‌ها ،سیستم ناکارآمد مدیریت سد‌ها ورودخانه‌ها باعث افزایش درصد آسیب پذیری سیل وسیلاب می‌شود. روش پژوهش حاضر، با توجه به ماهیت مسئله و موضوع موردبررسی، از نوع توصیفی - تحلیلی است و از نوع مطالعات کاربردی با تأکید بر روش‌های کمی است،در این تحقیق به بررسی وقوع سیلاب تحت شرایط تغییرات اقلیمی و ارزیابی خطرات احتمالی آن وپهنه بندی، ابعاد و پیامدهای زیانبار آن پرداخته خواهد شد همچنین در تحقیق حاضر تغییرات منطقه‌ای سیلاب در حوضه آبخیز گرگانرود با کارگیری اطلاعات ایستگاه‌های سازمان هواشناسی (سینوپتیک) با دوره ﺁماری 30 ساله(1368 تا 1397) ، کاربری اراضی ،پوشش گیاهی، شاخص رطوبت توپوگرافیک، شیب، ارتفاع،لیتولوژی زمین، فاصله از رودخانه، تراکم رودخانه،فرسایش، خاکشناسی،رواناب، داده‌های شبیه‌سازی شده میانگین بارندگی حاصل از مدل‌ HadCM3 در LARS-WG تحت سناریو SRA1B بین سال های 2011 تا 2045 برﺁورد شده است.نتایج حاصل از این رویکرد نشان داد مداخله انسان در جریان‌های اصلی، پراکندگی شهری و روستایی،ایجاد آب بندان و تخریب مراتع و آسیب به جنگل‌ها از اصلی ترین عواملی است که در ایجاد سیلاب‌های ناگهانی در منطقه موثر بوده است. این رویکرد یکپارچه ، ضرورت ارزیابی و اعتبارسنجی مداوم مدلهای هیدرولوژیکی و هیدرولیکی را در حوضه گرگانرود و جریان‌های زودگذر آشکار کرد. نتایج تحقیق نشان داد که مناطق بسیار خطرناک سیل در نزدیکی شبکه زهکشی یافت شده است. همچنین فاکتورهای تاثیرگذار مهم در معرض خطر سیلاب به ترتیب شامل؛ انباشت جریان، ارتفاع و نفوذ آب خاک (همان وزن)، فاصله از شبکه زهکشی، متوسط باران سالیانه، تراکم زهکشی، کاربری زمین و شیب بوده است

کلیدواژه‌ها

سیلاب؛ شاخص‌های طبیعی؛ گرگانرود؛ GIS؛ SWAT

مراجع