ارزیابی بقایای گیاهان برنج (Oryza sativa L)، لوبیا چشم بلبلی(Vigna unguiculata L)، شوید (Anethum graveolens L) و بادمجان (Solanum melongena L) بر ویژگی‌های خاک در زراعت بدون نهاده شیمیایی ذرت ( Zea mays L)

بوم شناسی کشاورزی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 21 آذر 1402

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/agry.2023.84230.1165

نویسندگان

عین اله حسامی^{* 1}؛ محسن جهان²

¹گروه زراعت و اصلاح نباتات، واحد شوشتر، دانشگاه آزاد اسلامی، شوشتر، ایران

²گروه اگروتکنولوژی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

در نظام­های تولید پایدار و کشاورزی ارگانیک، انتخاب گیاهانی بعنوان پیش­کشت‌ سازگار و استفاده از بقایای گیاهی آن‌­ها برای رسیدن به هدف اصلی سلامت و حفظ خاک اهمیت دارد. بدین منظور کار تحقیقاتی در دو سال 1399-1400 و 1400-1401 در مرکز تحقیقات گیاهان گرمسیری شهرستان شوشتر به‌صورت تجزیه مرکب در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی در چهار تکرار انجام شد. در دو مزرعه بصورت جداگانه با روش کشت هیرم­کاری و خشک­کاری و کشت گیاهان پیش­کشت شامل لوبیا چشم بلبلی، برنج، شوید، بادمجان و شاهد (آیش) بعنوان تیمارهای آزمایشی ارزیابی شدند. نتایج نشان داد مقدار نیتروژن آلی و کربن خاک با کاربرد بقایای گیاهان لوبیا، برنج، شوید و بادمجان به ترتیب 64، 40، 50 و 50 درصد و کربن آلی 47، 51، 47 و 43 درصد نسبت به شاهد بود. همچنین حداکثر نسبت کربن به نیتروژن خاک با کاربرد بقایای برنج نسبت به شاهد 8/21 درصد افزایش نشان داد. میزان pH حاک با کاربرد بقایای گیاهان لوبیا، برنج، شوید و بادمجان به ترتیب کاهش 5، 5، 4 و 4 درصد نسبت به شاهد را نشان داد. مقدار پتاسیم خاک در اثر کاربرد بقایای لوبیا، برنج، شوید و بادمجان به ترتیب 34، 21، 25 و 24 درصد افزایش و کاربرد بقایای گیاهان شوید و لوبیا باعث افزایش معنی­دار فسفر خاک به ترتیب 56 و 86 درصد در مقایسه با شاهد شد. همچنین بقایای گیاهی فوق­الذکر به ترتیب باعث افزایش 24، 27، 27 و 25 درصد ماده آلی خاک شد. از طرفی کاربرد بقایای گیاه لوبیا نقش مفیدتر نسبت به سایر گیاهان در افزایش درصد رطوبت خاک به میزان 7/44 درصد شد. پایداری خاکدانه خاک با استفاده از بقایای لوبیا باعث افزایش 60 برابری نسبت به شاهد شد. با توجه به نتایج تجزیه صفات مذکور، عملکرد دانه در مزارع به روش کشت هیرم­کاری و خشک­کاری ذرت در حضور بقایای لوبیا به ترتیب 09/32 و 07/32 درصدی نسبت به شاهد افزایش داشت. بنابراین با روش کشت هیرم­کاری و حفظ بقایای گیاهی بخصوص گیاه لوبیا چشم بلبلی (گیاهان خانواده بقولات) که در تناوب کشت شهرستان شوشتر مشاهده می­شود، می­تواند باعث افزایش موادآلی، عناصر معدنی خاک و حفظ ظرفیت نگهداری آب که در نهایت نقش مهمی در بهبود و حفظ کیفیت و پایداری خاک و افزایش عملکرد بهینه در مزارع ذرت دارد.

کلیدواژه‌ها

پتاسیم؛ پیش کشت؛ عملکرد بهینه؛ فسفر؛ ماده آلی؛ نیتروژن

مراجع