بررسی شاخص‌های سودمندی کشت مخلوط گلرنگ (Carthamus tinctorius L.) با نخود (Cicer arietinum L.)، عدس (Lens culinaris Medik.) و خلر (Lathyrus sativus L.)

بوم شناسی کشاورزی

مقاله 3، دوره 16، شماره 3 - شماره پیاپی 61، مهر 1403، صفحه 463-475   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/agry.2023.84365.1166

نویسندگان

امین یاری¹؛ فرزاد مندنی^{* 2}؛ علیرضا باقری¹؛ حمیدرضا چقازردی²

¹گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.

²گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

چکیده

به‌منظور ارزیابی شاخص‌های سودمندی کشت مخلوط گلرنگ (Carthamus tinctorius L.) با نخود (Cicer arietinum L.)، عدس (Lens culinaris Medik.) و خلر (Lathyrus sativus L.) در شرایط دیم، آزمایشی به‌صورت کرت‌های خرد شده بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در سال زراعی 1398- 1397 در مزرعه تحقیقاتی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه رازی اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل سه گونه لگوم نخود، عدس و خلر به‌عنوان عامل اصلی و آرایش‌های کشت مخلوط شامل کشت خالص گلرنگ، کشت با نسبت 25:75 گلرنگ و لگوم، کشت با نسبت 50:50 گلرنگ و لگوم، کشت با نسبت 75:25 گلرنگ و لگوم و کشت خالص لگوم به‌عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شد. گلرنگ گیاه اصلی و نخود، عدس و خلر به‌عنوان گیاه جایگزین بودند. در بین گونه‌های مورد بررسی، بیشترین نسبت برابری زمین (14/1) متعلق به گیاه همراه نخود بود. صرف نظر از نوع گونه لگوم در بین الگوهای کشت مخلوط، نسبت 50:50 گلرنگ و لگوم از نظر نسبت برابری زمین (26/1) و ضریب ازدحام نسبی (6/4) نسبت به دیگر الگوها برتری داشت. میزان کاهش عملکرد واقعی برای همه الگوهای مخلوط مثبت بود، امّا در شرایطی که گیاه نخود (62/0) به‌عنوان گیاه همراه کشت شد، این کاهش به‌طور معنی‌داری بیشتر از سایر گیاهان بود. بیشترین شاخص بهره‌وری در الگوهای مختلف کشت در تیمار 25:75 گلرنگ و عدس و به‌میزان 7722 کیلوگرم در هکتار مشاهده شد. به‌طور کلی، نتایج نشان داد که در بین گونه‌های لگوم همراه با گیاه گلرنگ، بیشترین سودمندی هنگامی که نخود به‌عنوان گیاه همراه انتخاب شد، به‌دست آمد و الگوی کشت مخلوط 50:50 نیز از برتری بالاتری نسبت به سایر تیمارها برخودار بود.

کلیدواژه‌ها

شاخص‌ بهره‌وری؛ ضریب ازدحام نسبی؛ کاهش عملکرد واقعی؛ نسبت برابری زمین

مراجع

1. Abdollahi, A. (2018). Evaluation of wheat and chickpea intercropping methods with nitrogen management under weed control and non-control conditions. Ph.D. Dissertation, Faculty of Agriculture, University of Tabriz, Iran. (In Persian with English abstract)
2. Agegnehu, G., Ghizaw, A., & Sinebo, W. (2008). Yield potential and land-use efficiency of wheat and faba bean mixed intercropping. Agronomy for sustainable development, 28, 257-263. https://doi.org/10.1051/agro:2008012
3. Agegnehu, G., Ghizaw, A., & Sinebo, W. (2006). Yield performance and land-use efficiency of barley and faba bean mixed cropping in Ethiopian highlands. European Journal of Agronomy, 25(3), 202-207. https://doi.org/10.1016/j.eja.2006.05.002
4. Banik, B., Midya, A., Sarkar, B.K., & Ghose, S.S. (2006). Wheat and chickpea intercropping systems in an additive series experiment: Advantages and weed smothering. European Journal of Agronomy, 24, 325-332. https://doi.org/10.1016/j.eja.2005.10.010
5. Chapagain, T., & Riseman, A. (2014). Barley–pea intercropping: Effects on land productivity, carbon and nitrogen transformations. Field Crops Research. 166, 18-25. https://doi.org/10.1016/j.fcr.2014.06.014
6. Esmaeilian, Y., & Amiri, M.B. (2021). Agronomic and economic evaluation of safflower (Carthamus tinctorius) and chickpea (Cicer arietinium L.) intercropping under micronutrient applications. Journal of Crop Ecophysiology. 15(1), 1-20. (In Persian with English abstract). https://doi.org/10.30495/jcep.2021.681003
7. Hajishabani, H., Mondani, F., & Bagheri, A. (2020). Simulation effects of sowing date on growth and yield of rainfed chickpea (Cicer arientinum) by CROPGRO-CHICKPEA model. Iranian Journal of Field Crop Research. 18(2), 197-212. https://doi.org/10.22067/GSC.V18I2.82684
8. Hamzei, J., & Seyedi, M. (2013). Evaluation of barley (Hordeum vulgare) and chickpea (Cicer arietinum) intercropping systems using advantageous indices of intercropping under weed interference conditions. Journal of Agronomy Sciences. 6(9), 1-12. (In Persian with English abstract). https://journals.shahed.ac.ir/article_1302.html
9. Hong, Y., Heerlink, N., Zhao, M., & Van der Werf. W. (2019). Intercropping contributes to a higher technical efficiency in smallholder farming: Evidence from a case study in Gaotai county, China. Agricultural Systems. 173, 317-324. https://doi.org/10.1016/j.agsy.2019.03.007
10. Imran, M., Ali, A., Waseem, M., Tahir, M., Ullah, A., Mohsin, S., Ghaffari, A., & Rehman, H. (2011). Bio-economic assessment of sunflower-mungbean intercropping system at different planting geometry. International Research Journal of Agricultural Science and Soil Science. 1(4), 126-136.
11. Jalilian, J., Najafabadi, A., & Zardashti, M.R. (2017). Intercropping patterns and different farming systems affect the yield and yield components of safflower and bitter vetch. Journal of Plant Interactions. 12(1), 92-99. https://doi.org/10.1080/17429145.2017.1294712
12. Koocheki, A., Nassiri Mahallati, M., Feizi, H., Amirmoradi, S., Mondani, F. (2010). Effect of strip intercropping of maize (Zea mays) and bean (Phaseolus vulgaris L.) on yield and land equivalent ratio in weedy and weed free conditions. Journal of Agroecology. 2(2), 225-235. https://doi.org/10.22067/JAG.V2I2.7627
13. Kheradmand, S., Mahmodib, S., & Ahmadi, E. (2015). Quantitative and qualitative performance evaluation of green pea and barley forage intercropping. Applied Field Crop Research. 27(105), 111-118. https:// 22092/AJ.2014.103358
14. Khoramivafa, M., Eftekharinasab, N., Nemati, A., Sayadian, K., & Najafi A. (2011). Economic evaluation of medicinal pumpkin (Cucurbita pepo var. Styriac)/chickpea-lentil intercropping system associated with several nitrogen levels. Journal of Agronomy Sciences. 4(5), 53-62. (In Persian with English abstract). https://journals.shahed.ac.ir/article_1275.html
15. Majnoon Hosseini, N., Soleimani, J., & Zinali, H. (2013). Investigating different proportions of strip intercropping on the yield and yield components of safflower and spring chickpea. Research on Crops and Breeds of Chickpea. 5,143-146. (In Persian with English abstract)
16. Mardani, F., Balouchi, H.R., Yadavi, A., & Salehi, A. (2015). Effect of row intercropping patterns on yield, yield components, and weed control of fenugreek (Trigonella foenumgreacum) and anise (Pimpinella anisum L.). Iranian Journal of Field Crops Research. 13(3), 623-636. (In Persian with English abstract). https://doi.org/10.22067/gsc.v13i3.29670
17. Mazaheri, D. (1998). Intercropping. Tehran University Publications, Tehran, Iran. (In Persian).
18. Rahimi, G., Barmaki, M., & Seied Sharifi, R. (2015). Evaluation of yield and yield components in potato-safflower intercropping. Agronomy Journal (Pajouhesh & Sazandegi). 108, 114-119. (In Persian with English abstract). https://doi.org/10.22092/aj.2016.106730
19. Rezaei Chianeh, E., Dabbagh Mohammadi Nassab, A., Ghassemi-Golezani, K., & Aharizad, S. (2011). Study of some agronomical characteristics of maize in intercropping with faba bean. Journal of Agricultural Science and Sustainable Production. 21(1), 1-16. (In Persian with English abstract). https://dorl.net/dor/20.1001.1.24764310.1390.21.1.1.9
20. Saeidi, M., Raei, Y., Amini, R., Taghizadeh, A., & Pasban Eslam, B. (2018). Evaluation of yield and protein content of safflower (Carthamus tinctorius) in intercropping with faba bean (Vicia faba L.) under biological and chemical fertilizers. Journal of Agricultural Science and Sustainable Production. 28(4), 247-260. (In Persian with English abstract). https://sustainagriculture.tabrizu.ac.ir/article_8388.html
21. Saeidi, M., Yaghoub, R.A., Amini, R., Taghizadeh, A., Pasban-Eslam, B., & Saralan, A.R. (2019). Competition indices of safflower and faba bean intercrops as affected by fertilizers. Notulae Scientia Biologicae. 11(1), 130-137. https://doi.org/10.15835/nsb11110340
22. Shaygan, M., Mazaheri, D., Rahimian Mashhadi, H., & Peyghambari S.A. (2008). Effect of planting date and intercropping of maize (Zea mays) and foxtail millet (Setaria italica L.) on their grain yield and weeds control. Iranian Journal of Crop Science. 10(1), 31-46. (In Persian with English abstract). http://dorl.net/dor/20.1001.1.15625540.1387.10.1.3.6
23. Shirzadi, M.H., Rezaei, S., Hemayati, S.S., & Abedi, M. (2011). Evaluation of fenugreek (Trigonella foenumgraecum) and lentil (Lens culinaris Medikus) intercropping. Plant Ecophysiology. 3, 53-58.
24. Shobeiri, S.S., Khorsandi, H., & Kamel, M. (2019). Effects of seed rates and row spaces on grain yield and yield components of two lentil cultivars under cold dryland conditions. Iranian Dryland Agronomy Journal. 7(2), 125-141. http://doi.org/10.22092/IDAJ.2018.121553.214
25. Zafaranieh, M. (2014). The effect of different patterns of safflower and chickpea intercropping on yield and yield components of chickpea. 2^nd National Conference of Applicable Researches in Agriculture Sciences. Tehran, Iran. (In Persian).