تحلیل مضمون اسناد بالادستی و سیاست‌های مرتبط با مشارکت زنان در اقتصاد

علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

مقاله 2، دوره 21، شماره 4 - شماره پیاپی 50، دی 1403، صفحه 31-70   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/social.2023.82714.1354

نویسندگان

زهرا میرحسینی^{* 1}؛ کوثر خسروی دهقی²

¹دانشیار گروه مطالعات زنان و خانواده، دانشکده علوم اجتماعی و اقتصاد، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

²دانشجوی دکتری مطالعات زنان و خانواده، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

امروزه بحث مشارکت‌ اقتصادی زنان یکی از موضوعات مهم و اساسی در جهان محسوب می‌شود؛ به‌طوری‌که در بسیاری از کشورها تلاش می‌شود تا از طریق قانون‌گذاری و تدوین سیاست‌های اجرایی در این زمینه اقداماتی در مسیر رشد هر چه بیشتر مشارکت اقتصادی زنان انجام شود. هدف از انجام این پژوهش، احصاء و بررسی سیاست‌های موجود و اسناد بالادستی مرتبط با مشارکت زنان در عرصۀ اقتصاد و در بخش‌های مختلف حوزۀ وسیع اقتصاد اعم از اشتغال، کارآفرینی، سرمایه‌گذاری و... در ایران است. روش این پژوهش کیفی بوده و داده‌های جمع‌آوری شده با استفاده از روش تحلیل مضمون، کدگذاری شده‌ و در نهایت مفاهیم و مضامین از آن استخراج شده ‌است. جامعۀ آماری این پژوهش، کلیۀ متون و اسناد بالادستی نظام است؛ شامل 25 سند که به نوعی در آن، به موضوع زن و مشارکت ‌اقتصادی زنان اشاره شده‌ است. یافته‌های این پژوهش در مجموع در دو مضمون فراگیر دسته‌بندی شده‌است؛ مضمون اول «مشارکت زنان در ذیل قوانین و سیاست‌های همه‌شمول» که خود شامل دو مضمون سازمان‌دهندۀ «تأمین حقوق ‌انسانی» و «گسترش عدالت ‌اجتماعی» است و مضمون دوم تحت عنوان «مشارکت زنان در قوانین و سیاست‌های مختص به آنها»، که شامل سه مضمون سازمان‌دهندۀ «فراهم‌نمودن امکان مشارکت ‌اقتصادی زنان»، «حمایت از تداوم مشارکت و تقویت جایگاه زنان» و «رفع موانع مشارکت اقتصادی» است. در مجموع یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد، اگرچه در قوانین و سیاست‌های موجود توجه ویژه‌ای به موضوع زن شده و در برخی قوانین و برنامه‌ها به مسئلۀ مشارکت ‌اقتصادی زنان پرداخته شده، بااین‌حال چالش‌ها و موانع بسیاری در خصوص مشارکت زنان وجود دارد که موجب شده در عمل قوانین و سیاست‌ها اجرا نشده و بحث مشارکت‌ اقتصادی زنان همچنان چالش‌برانگیز باقی ‌بماند.
 

کلیدواژه‌ها

اقتصاد؛ اسناد بالادستی؛ سیاستگذاری ‌اجتماعی؛ زنان؛ مشارکت ‌اقتصادی

مراجع

1. ازغیر، ن؛ و ورهرامی، و. (1401). بررسی عوامل مؤثر بر مشارکت زنان در بازارکار: مطالعۀ موردی کشور سوریه، فصلنامۀ اقتصاد و الگوسازی، 12(1)،153-187.
2. رجائیان، م؛ و باقر‌پور، پ. (1394). بررسی عوامل مؤثر بر نرخ مشارکت ‌اقتصادی زنان با رویکرد پویایی‌شناسی سیستم. مطالعات اجتماعی روان شناختی زنان، 13(2)، 7-36.
3. زاهد، ز؛ نصراللهی، ز؛ و مهینی‌زاده، م. (1399). از تبعیض جنسیتی به سوی برابری و رشد اقتصادی (مطالعۀ کشورهای در حال توسعه)، زن در توسعه و سیاست، 18(4)، 643-662.
4. زبیدی، ح؛ امامی، ک؛ محمدی، ت؛ و غفاری، ف. (1400). شکاف جنسیتی دستمزد و پویایی‌های آن در بازارکار ایران، فصلنامۀ نظریه‌های کاربردی اقتصاد، (3)8، 85-112.
5. زعفرانچی، ل. (1400). بررسی الگوی مشارکت اقتصادی زنان در بازارکار با تمرکز بر ویژگی‌های فردی و خصوصیات خانوار، پژوهش‌نامۀ زنان، 12 (36)، 107-131.
6. سعیدی، ع. ا؛ و باجلان، ا. (1401). تحلیل چالش‌های طرح توانمندسازی زنان سرپرست خانوار در برنامه‌های توسعه، مطالعات راهبردی زنان، (95)24، 147-174.
7. علیقلی، م. (1395). بررسی رابطۀ بین مشارکت زنان در نیروی کار و توسعۀ اقتصادی کشورهای اسلامی، مطالعات اجتماعی روان‌شناختی زنان، (2)14، 63-86.
8. علمی، ز؛ و  روستائی‌شلمانی، خ. (1393). اثر توسعه بر مشارکت ‌اقتصادی زنان کشورهای منا با استفاده از روش پانل پروبیت کسری. فصلنامۀ علمی پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، 4 (14)، 11-28.
9. فلاحی، ب. (1396). بررسی جریان‌سازی جنسیتی در فرآیند سیاست‌گذاری. فصلنامه علمی پژوهشی سیاست‌گذاری عمومی، 3(2)، 237 - 257.
10. قره‌حسنلو، ف؛ و میرحسینی، ز. (1400). واکاوی بسترها و زمینه‌های نابرابری جنسیتی در بازار کار و اشتغال، فصلنامۀ علوم اجتماعی، 28(95)، 37-69.
11. کرسول، جان. (۱۳۹۴).‌ پویش کیفی و طرح پژوهش انتخاب از میان پنج رویکرد، ترجمۀ حسن دانایی‌فرد و حسین کاظمی، چاپ دوم. تهران: انتشارات صفار.
12. کلهری، ص؛ و محمدیان، ف. (1401). بررسی رابطۀ بین دسترسی مالی با توانمندسازی اقتصادی زنان در کشورهای خاورمیانه، زن در توسعه و سیاست، 21(2)، 165-182.
13. میرویسی‌نیک، ص. (1393). توسعۀ انسانی و عدالت جنسیتی در رویکرد قابلیتی آمارتیا سن، فصلنامۀ مطالعات میان رشته­ای در علوم انسانی، 7(4)، 47-72.
14. Anggraeni, V. P., Bariyah, N., & Kurniawati, S. (2022). Gender equality and economic growth toward fulfillment of sustainable development goals. Jurnal Geografi, 14(1), 107-119.
15. Ara, M. J. (2020). The microcredit program in women’s empowerment in a natural disaster-prone area of Bangladesh: a critical analysis. EPH-International Journal of Agriculture and Environmental Research, 6(1), 1-10.
16. Attride-Stirling, J. (2001). Thematic networks: an analytic tool for qualitative research. Qualitative research, 1(3), 385-405.
17. Azmat, G., & Petrongolo, B. (2014). Gender and the labor market: What have we learned from field and lab experiments? Labour economics, 30, 32-40.
18. Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative research in psychology, 3(2), 77-101.
19. Lahoti, R., & Swaminathan, H. (2016). Economic development and women's labor force participation in India. Feminist Economics, 22(2), 168-195.
20. Reshi, I. A., & Sudha, T. (2023). The gender pay gap and its impact on women’s economic empowerment. Morfal jpurnal, 3(1), 9-16.
21. Sadik, A., El Moutaoukil, A., & Bourma, K. (2020). The Empowerment of Women as a Source of Economic and Social Development in Morocco: Exploratory Study of the Economic Status of Moroccan Women Based on the Third Billion Index. Journal of Applied Business and Economics, 22(14).
22. Spierings, N., Smits, J., & Verloo, M. (2009). On the compatibility of Islam and gender equality: Effects of modernization, state Islamization, and democracy on women’s labor market participation in 45 Muslim countries. Social Indicators Research, 90, 503-522.
23. Sudha, T., & Reshi, I. A. (2023). Unleashing the power: empowering women for a stronger economy. International Journal of Educational Review, Law And Social Sciences (IJERLAS), 3(3), 826-833.
24. Sundström, A., Paxton, P., Wang, Y. T., & Lindberg, S. I. (2017). Women’s political empowerment: A new global index, 1900–2012. World Development, 94, 321-335.
25. Tam, H. (2011). U-shaped female labor participation with economic development: Some panel data evidence. Economics Letters, 110(2), 140-142.
26. Thaddeus, K. J., Bih, D., Nebong, N. M., Ngong, C. A., Mongo, E. A., Akume, A. D., & Onwumere, J. U. J. (2022). Female labour force participation rate and economic growth in sub-Saharan Africa:“a liability or an asset”. Journal of Business and Socio-economic Development, 2(1), 34-48.
27. Verick, S. (2014). Female labor force participation in developing countries. IZA World of Labor.
28. Xu, L. (2015). Effects of female political participation on economic growth: Evidence from Asian countries.