تصحیح اسناد ضعیف مشیخه التهذیب با اسناد معتبر در الفهرست شیخ طوسی (ره) در دیدگاه آصف محسنی

علوم قرآن و حدیث

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 02 دی 1402

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jquran.2023.83199.1578

نویسندگان

سعیده محسنی¹؛ محمدحسن رستمی^{* 2}؛ حسن نقی زاده³

¹دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی

²دانشگاه فردوسی مشهد

³دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران

چکیده

تصرّف، تعویض و در نهایت «تصحیح سندی» یکی از روش‌های مقبول در راستای ترمیم اسناد ضعیف روایات به شمار می‌آید. از مهم‌ترین زمینه‌های اجرای روش مذکور، تصحیح اسناد ضعیف «مشیخه التهذیبین» با اسناد معتبر «الفهرست» است که بسیاری از رجال‌پژوهان با بهره‌گیری از آن، بر شمار اسناد و طرق معتبر المشیخه افزوده‌اند؛ هرچند در نحوۀ به کارگیری این قاعده، یکسان عمل نشده و فرایند مشابهی را گذر نکرده است. آن‌چه در تصحیح اسناد ضعیف المشیخه مبنای اکثر رجال‌پژوهان قرار گرفته، واگذاری برخی طرق به الفهرست از جانب شیخ طوسی‌(ره) است.

«آصف‌محسنی» از رجال‌پژوهان معاصری است که تصحیح مذکور را با ارایۀ شواهدی از خود الفهرست دشوار دانسته و از چنین روشی در تصحیح اسناد بهره نبرده است. مهم‌ترین دلیل وی، استفادۀ کثیر شیخ طوسی(ره) از عبارت «أخبرنا» در الفهرست است که مفادی فراتر از آگاهی از «اسامی» کتاب‌ها و اصل‌ها به دنبال نداشته و بر دیگر روش‌های تحمّل چون سماع، قرائت و ... دلالتی ندارد. آصف‌محسنی برخی مویدهای استبعادی را نیز در ردّ تصحیح مذکور مطرح کرده است که نسبت به دیگر دلایل وی، از پشتوانۀ متقن نظری برخوردار نیست.

کلیدواژه‌ها

تصحیح سندی؛ المشیخه؛ الفهرست؛ آصف محسنی